Những rủi ro ẩn chứa

Triển vọng sáng trong ngắn hạn

Kinh tế Việt Nam năm 2015 sẽ là bức tranh nhiều khởi sắc. Độ xác thực của niềm tin này vững chắc hơn khi những số liệu về kinh tế 7 tháng qua được Tổng cục Thống kê (GSO) công bố. Tuy nhiên, Việt Nam sẽ vẫn còn phải đối mặt và tiếp tục giải quyết những vấn đề khó khăn của nền kinh tế chưa giải quyết, theo các chuyên gia kinh tế.

Vận chuyển hàng hóa tại cửa khẩu Tân Thanh - Lạng Sơn

Theo GSO, 7 tháng qua, sản xuất công nghiệp vẫn tăng, xuất khẩu, nhập khẩu, vận tải hành khách và vận tải hàng hóa có mức tăng khá. Đã có 52004 DN đăng ký thành lập mới với tổng vốn đăng ký là 321,3 nghìn tỷ đồng, tăng 22,7% về số DN và tăng 22,4% về số vốn đăng ký so với cùng kỳ năm trước. Tổng thu ngân sách Nhà nước ước đạt 476,5 nghìn tỷ đồng, bằng 52,3% dự toán năm. Tổng chi ngân sách Nhà nước ước tính 590,9 nghìn tỷ đồng, bằng 51,5% dự toán năm, trong đó chi đầu tư phát triển 94,1 nghìn tỷ đồng, bằng 48,3% (riêng chi đầu tư xây dựng cơ bản 91,4 nghìn tỷ đồng, bằng 48%). Số liệu đó thể hiện rõ độ phục hồi của nền kinh tế.

Bên cạnh đó, theo Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), những nỗ lực hướng tới cải thiện môi trường kinh doanh, tạo thuận lợi hóa thương mại, ổn định tỷ giá, tái cơ cấu DN nhà nước... đã mang lại những kết quả bước đầu đáng ghi nhận. Nỗ lực điều hành chính sách kinh tế vĩ mô đã lưu tâm nhiều hơn đến sự phối hợp giữa các công cụ chính sách, tạo dựng và củng cố dư địa cho việc thực hiện.

Khẳng định tăng trưởng kinh tế sẽ khá lên, nhưng các chuyên gia cũng đã chỉ ra những nỗi lo ẩn chứa trong bức tranh kinh tế đang rạng dần đó. Và quan trọng hơn, “Việt Nam vẫn phải đối mặt và tiếp tục giải quyết những vấn đề khó khăn của nền kinh tế chưa giải quyết. Và một số rủi ro vẫn hiện hữu, theo CIEM.

Đó là, tăng trưởng vẫn nhờ khai thác tài nguyên và FDI, trong khi đó các cải cách thì rất chậm”, theo TS.Lê Đăng Doanh – nguyên Viện trưởng CIEM.

Tăng trưởng thương mại tiếp tục đà suy giảm vì tuy xuất khẩu vẫn tăng nhưng mức tăng tiếp tục chậm lại và xuất khẩu vẫn nghiêng về khu vực FDI. Nhập siêu đã trở lại, 7 tháng năm nay ước tính 3,4 tỷ USD, tương đương 3,7% kim ngạch hàng hóa xuất khẩu, trong đó khu vực kinh tế trong nước nhập siêu 11,4 tỷ USD còn khu vực FDI lại xuất siêu 8 tỷ USD. Thu hút FDI đang chậm dần. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng đã tăng chậm lại.

Khu vực nông - lâm nghiệp và thủy sản tăng trưởng ở mức thấp. Khu vực này kém dĩ nhiên là ảnh hưởng đến tăng trưởng, xuất khẩu, cũng như sinh kế của người dân và dẫn đến nhiều hệ lụy về an sinh và trật tự xã hội. Nợ công tuy vẫn trong ngưỡng an toàn, nhưng áp lực trả nợ đang tăng lên và đang cảnh báo về khả năng trả nợ khi thu ngân sách ngày càng lộ rõ những khó khăn.

Áp lực dài hạn

Trung Quốc vẫn là thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam. Không chỉ thâm hụt thương mại với Trung Quốc đang cao và tăng nhanh, nhóm chuyên gia của CIEM chỉ ra rằng, thương mại phi chính thức với buôn bán tiểu ngạch cũng đang cao, tăng nhanh nhưng không kiểm soát được, không có số liệu thống kê chính thức nào.

Bên cạnh đó, theo CIEM, diễn biến kinh tế vĩ mô trong quý III có thể chịu ảnh hưởng của một số yếu tố như: FED có thể ra quyết định nâng lãi suất USD, qua đó ảnh hưởng đến dòng vốn, mặt bằng lãi suất và tỷ giá; Các thị trường xuất khẩu chính vẫn ưu tiên thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, song quá trình này còn rủi ro do các căng thẳng địa chính trị, khủng hoảng nợ công châu Âu... Ở trong nước, chính sách tiền tệ có thể được nới lỏng và sự tương tác của chính sách này với chính sách tài khóa sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động đầu tư và xuất khẩu của Việt Nam.

Chủ trương cải cách mạnh đã được thực hiện từ hai ba năm trước và được nhấn mạnh hơn trong năm nay. Tái cơ cấu nền kinh tế cũng liên tục được thúc giục. Các đạo luật cơ bản nhằm hiện thực hóa quyền tự do kinh doanh của người dân đã được triển khai. Mặc dù đã 2 năm liền thực hiện 2 Nghị quyết 19 để cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh; hàng nghìn điều kiện trói buộc kinh doanh bị xóa bỏ… thế nhưng việc hiện thực hóa những cải cách nói trên còn gặp không ít vướng mắc.

CIEM cho rằng, việc rà soát các điều kiện kinh doanh chỉ được thực hiện trên các văn bản đã được ban hành, chưa tính đến các văn bản còn đang trong quá trình dự thảo. Quan trọng hơn, không ít ý kiến của các chuyên gia, thành viên thị trường cho rằng, tiến độ cải cách có phần chậm lại, do vướng lợi ích của các cơ quan quản lý cũng như thiếu áp chế phải cải cách.

“Yêu cầu tạo lập môi trường kinh tế vĩ mô có trật tự và kỷ luật, đảm bảo và khuyến khích cạnh tranh lành mạnh, củng cố niềm tin của người dân và DN tiếp tục được đặt ra một cách cấp bách”, CIEM lưu ý. Cơ hội cho hàng hóa Việt Nam tiếp cận thị trường thế giới gia tăng, nhưng cơ hội cũng đòi hỏi Việt Nam phải có giải pháp chuẩn bị tiếp ứng phù hợp để có thể tham gia hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu.

TS.Lưu Bích Hồ - nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển nói “buộc phải tái cơ cấu cơ bản và chỉ khi tái cơ cấu cơ bản mới thoát được tình hình hiện nay”.