Những thách thức đối với ông Vladimir Putin
Trong chiến dịch tranh cử Tổng thống vừa qua, ông Putin đã công bố những mục tiêu kinh tế to lớn: đến năm 2020 sẽ đưa nước Nga vươn lên ở trong nhóm 5 nền kinh tế lớn nhất hành tinh, với GDP bình quân đầu người đạt 35.000 USD…
Nhiều chuyên gia đánh giá những mục tiêu này hoàn toàn có thể đạt được, tuy nhiên, trên con đường đi tới cái đích đó cũng có rất nhiều thách thức.
Kinh tế Nga phụ thuộc rất nhiều vào xuất khẩu dầu. (Ảnh: MH)
Thách thức từ cơ cấu kinh tế
Số liệu chính thức cho thấy "sức khỏe" của kinh tế Nga rất tốt và khiến cho nhiều quốc gia phương Tây phải ghen tị. Đó là nước Nga có dự trữ ngoại hối trên 500 tỷ USD; nền tài chính công khá lành mạnh (thâm hụt ngân sách chỉ tương đương 0,5% GDP) và tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bình đạt 4% mỗi năm. Tuy nhiên, theo nhiều nhà phân tích, thực tế lại không hoàn toàn sáng sủa như vậy.
Sức mạnh vĩ mô của kinh tế Nga chủ yếu dựa vào khai thác nguồn tài nguyên trong lòng đất, trước hết là dầu khí. Xuất khẩu dầu mỏ và khí đốt đóng góp một nửa vào tổng thu ngân sách liên bang cũng như dự trữ ngoại hối quốc gia. Trong hai nhiệm kỳ Tổng thống trước đây của ông Putin từ năm 2000 đến năm 2008, xuất khẩu dầu khí luôn là viên gạch nền tảng cho phát triển kinh tế Nga, nhờ giá dầu tăng từ 30 lên 130 USD/thùng.
Vấn đề đặt ra trong nhiệm kỳ này của Tổng thống Putin là "kỷ nguyên dầu mỏ" dường như đang đi vào hồi kết. Nước Nga không thể cứ dựa mãi vào nguồn "vàng đen" để đảm bảo tăng trưởng kinh tế. Theo ước tính của Ngân hàng Pháp Natixis, riêng chỉ để đảm bảo cân bằng ngân sách, nước Nga cần giá dầu thô ở mức 123 USD/thùng trong năm 2012 và 133 USD/thùng vào năm 2013, nhưng giá dầu trên thị trường hiện chỉ quanh quẩn ở mức 100 USD/thùng và điều này có thể đẩy ngân sách Nga vào tình trạng thâm thủng.
Triển vọng trên chắc chắn sẽ làm các nhà lãnh đạo Nga đau đầu vì trong suốt thời gian "bộ đôi quyền lực" Putin - Medvedev nắm quyền điều hành đất nước, kế hoạch hiện đại hóa và đa dạng hóa nền kinh tế chưa được ưu tiên đúng mức và hậu quả là ngoài nguồn thu dầu mỏ thì cơ cấu sản xuất không tương thích với nhu cầu nội địa là nguyên nhân khiến Nga chịu thâm hụt thương mại trong bối cảnh ngành công nghiệp trong nước thiếu tính cạnh tranh.
Cuối tháng 3/2012, hãng đánh giá tín dụng Standard& Poor's (S&P) cảnh báo có thể đánh tụt xếp hạng tín nhiệm của Nga nếu giá dầu giảm.
"Hố sâu" ngăn cách giàu nghèo
Sự phân hóa về thu nhập đang chia nước Nga thành hai tầng lớp hoàn toàn khác nhau. Chênh lệch giàu nghèo giữa các nhóm dân cư, giữa các vùng miền nước Nga rất lớn. Số liệu thống kê cho thấy khoảng cách thu nhập giữa 10% số người giàu nhất và 10% số người nghèo nhất ở Mátxcơva hiện vào khoảng 29 lần, còn ở các khu tự trị đang khai thác dầu khí giàu có như Khanty-Mansisk và Yamalo-Nenets là khoảng 20 lần. Giám đốc của chương trình khu vực thuộc Viện Nghiên cứu độc lập về chính sách xã hội Nga Natalia Zubarevich nhận định, tốc độ tăng trưởng kinh tế mạnh tại các thành phố và khu khai thác dầu đã góp phần làm cho những người đã giàu lại càng có nhiều cơ hội có thêm những khoản thu mới trong khâu phân phối lại. Kết quả là những người giàu lại càng giàu hơn, còn những người nghèo thì hoặc là tiếp tục nghèo, hoặc là duy trì thu nhập của mình ở mức như trước đây.
Nếu nguồn thu ngân sách không tăng thêm, Chính phủ Nga nhiệm kỳ mới sẽ đứng trước nhiều khó khăn để tăng phúc lợi xã hội cho người nghèo, qua đó dần dần san lấp hố ngăn cách giàu nghèo trong xã hội.
Vấn nạn tham nhũng
Các khoản hối lộ dưới mọi hình thức tại Nga chiếm khoảng 300 tỷ USD một năm, tương đương hơn 15% GDP. Tuy nhiên, đây chỉ là con số ước đoán của Công ty tư vấn Indem (Nga). Nhà kinh tế Juan Carlos Rodado thuộc Ngân hàng Natixis giải thích rằng, do tham nhũng mà chi phí xây dựng đường giao thông ở Nga đắt hơn so với ở Thụy Sĩ, trong khi Nga có nguồn nhân lực giá rẻ hơn.
Có một nghịch lý là trong khi số liệu chính thức cho thấy tỷ lệ lạm phát tương đối thấp (7%), thì đại bộ phận dân chúng Nga lại phàn nàn về vật giá leo thang. Giới phân tích cho rằng, chính tham nhũng đã buộc người dân phải chi những khoản tiền mà đáng lẽ ra không cần phải chi và đây chính là kiểu lạm phát trá hình đang làm trì trệ quá trình hiện đại hóa cơ sở hạ tầng và gây cản trở cho phát triển kinh tế Nga.
Chắc chắn là trong nhiệm kỳ mới, Tổng thống Putin sẽ tiếp tục thực hiện nhiều biện pháp quyết liệt và bền bỉ để chống tham nhũng.
Mặc dù vậy ông Putin tỏ ra khá tự tin. Giữa tháng 4/2012, khi trình bày báo cáo về hoạt động của Chính phủ trước Đuma Quốc gia Nga, Thủ tướng Nga Putin nhấn mạnh 4 năm ông đứng đầu Chính phủ in dấu cuộc khủng hoảng tài chính thế giới nặng nề nhất trong lịch sử, nhưng dù trong thách thức lớn như vậy, nước Nga vẫn trụ vững và tiếp tục phát triển. Ông nói: "Chúng ta đã chứng minh rằng, Nga là một quốc gia trưởng thành, vững tin và có sức sống dồi dào". Bài phát biểu của ông Putin đã trấn an lòng dân, giúp người dân có lý do để tin tưởng rằng kinh tế Nga có khả năng vượt qua mọi thách thức dù lớn hay nhỏ để có thể vươn lên mạnh mẽ hơn nữa. Trong dự báo mới nhất, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) kỳ vọng kinh tế Nga sẽ tăng trưởng tốt ở mức 4,0% trong năm nay và 3,9% trong năm 2013.
Trang Nhung