Niềm tin vào hệ thống tài chính toàn cầu rất mong manh
Trong báo cáo "Ổn định tài chính toàn cầu" công bố ngày 10/10, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) hối thúc các nhà hoạch định chính sách khẩn trương tăng cường hợp tác về tài chính và tài khóa trong Khu vực sử dụng đồng euro (Eurozone), nhằm khôi phục niềm tin còn mong manh đối với hệ thống tài chính toàn cầu.
Bất bình về hệ thống tài chính Mỹ, nhiều người dân đã tham gia cuộc biểu tình “chiếm phố Wall”. (Ảnh: TK)
Trong báo cáo trên, IMF nhận định những rủi ro đối với hệ thống tài chính toàn cầu đã tăng lên kể từ khi quỹ công bố báo cáo lần trước vào tháng 4, trong đó khủng hoảng nợ ở Eurozone là mối đe dọa lớn nhất. Dù các nhà hoạch định chính sách ở Eurozone đã có những quyết định quan trọng, song nhiệm vụ ngăn chặn khủng hoảng vẫn chưa hoàn thành.
IMF dự báo sự tiến triển chậm chạp ở Eurozone có nghĩa các ngân hàng châu Âu có thể tổn thất 2.800 tỷ euro tài sản trong 2 năm (tính từ quý III/2011 đến cuối năm 2013). Nếu các nhà hoạch định chính sách châu Âu không thực hiện cam kết về thiết lập một cơ quan giám sát ngân hàng và các nước ngoại vi không triển khai các chương trình điều chỉnh, con số thậm chí có thể lớn hơn, với 4.500 tỷ euro tài sản bị mất và kèm theo là những ảnh hưởng đối với thị trường việc làm và đầu tư.
Những vấn đề của Eurozone cũng có thể lan tới các thị trường mới nổi, nơi tăng trưởng kinh tế đang chậm lại. Trong khi đó, các nước ở Trung và Đông Âu trong tình trạng dễ bị tổn thương nhất trước các cú sốc tài chính, do gắn nhiều với Eurozone và các món nợ nước ngoài. Còn với Mỹ và Nhật Bản, dù được hưởng lợi khi các nhà đầu tư tìm tới nhằm tránh những rủi ro ở Eurozone, song sẽ cần nỗ lực hơn nữa để giảm gánh nặng tài chính trong trung hạn. Mỹ đang đối mặt với cái gọi là “vách đá tài chính”, tức việc cắt giảm mạnh chi tiêu của chính phủ và tăng thuế vào đầu năm tới. Trong khi đó, Nhật Bản đang gánh số nợ công lớn nhất trong số các nền kinh tế phát triển, ở mức 200% GDP.
Riêng với Nhật Bản, IMF cảnh báo nước này có thể lâm vào khủng hoảng nợ giống như ở Eurozone, do mức nợ công cao kỷ lục và lượng nắm giữ ngày càng lớn của các ngân hàng đối với trái phiếu chính phủ. Cuộc khủng hoảng ở Eurozone đã cho thấy việc ngân hàng nắm giữ trái phiếu chính phủ có thể dẫn tới sự phụ thuộc lẫn nhau giữa ngân hàng và chính phủ theo cách rất có vấn đề, khiến nguồn vốn của các ngân hàng nhạy cảm hơn trước bất kỳ biến động mạnh nào về lãi suất.
Báo cáo trên được đưa ra sau khi IMF ngày 9/10 nhận định sự suy giảm của kinh tế toàn cầu đang trở nên tồi tệ hơn và hạ dự báo tăng trưởng trong năm nay và năm tới. IMF cảnh báo các nhà hoạch định chính sách Mỹ và châu Âu rằng sự thất bại trong việc giải quyết các vấn đề của các nền kinh tế này sẽ khiến sự suy giảm kéo dài.
Trong khi đó, cũng trong ngày 10/10, 11 quốc gia thành viên của Khu vực Eurozone đã nhất trí sẽ xúc tiến áp dụng thuế đánh vào các giao dịch tài chính, với mục tiêu buộc các nhà giao dịch phải chia sẻ chi phí khắc phục cuộc khủng hoảng đang hoành hành tại Eurozone.
Sáng kiến này, do Đức và Pháp khởi xướng nhưng vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của Anh, Thụy Điển và một số nước khác. Nhưng tại phiên họp các Bộ trưởng Tài chính của Liên minh châu Âu (EU) ở Luxemburg, sáng kiến này đã giành được sự ủng hộ của trên 9 nước (tức vượt cả mức quy định). Được chuyên gia kinh tế Mỹ James Tobin đề xuất vào năm 1972 nhằm giảm bớt sự bất ổn của thị trường tài chính, loại thuế thường được gọi là thuế Tobin này tượng trưng cho ý chí chính trị mong muốn các ngân hàng, các quỹ đầu tư, các nhà giao dịch "tần suất cao" phải trả phí giúp khắc phục nợ. Thứ trưởng Tài chính Áo Andreas Schieder nhận xét, đây một bước tiến nhỏ đối với 11 nước nhưng lại là bước nhảy vọt đối với châu Âu.
Thỏa thuận này làm dấy lên hy vọng về một nhóm nước tiên phong trong lòng châu Âu lần đầu tiên tung ra một loại thuế chung của nhóm mà không có sự nhất trí của khối 27 quốc gia. Động thái này có thể khiến thị trường thống nhất của liên minh đối với các dịch vụ tài chính bị phân khúc. Quyết định của 11 nước diễn ra trong bối cảnh các nhà lãnh đạo của EU dự tính kiến tạo một ngân sách riêng cho 17 quốc gia Eurozone, song song với ngân sách chung của EU - một bước tiến nữa để tiến tới một châu Âu hai tốc độ tăng trưởng.
Ủy viên EU phụ trách về thuế Algirdas Semeta nhận định, thuế đánh vào giao dịch tài chính là nguồn thu mới từ một khu vực kinh doanh ít bị thuế "sờ" tới và là một công cụ khuyến khích các giao dịch có trách nhiệm hơn. Hy vọng loại thuế đó sẽ giúp khắc chế những hoạt động thương mại rủi ro và mang tính đầu cơ và tạo ra một nguồn quỹ mà có thể sẽ được sử dụng để giúp những ngân hàng gặp nhiều khó khăn.
Tuy nhiên, những ý kiến chỉ trích cho rằng loại thuế này có thể bóp méo thị trường châu Âu khi "khuyến khích" các công ty tài chính chuyển hoạt động giao dịch của họ tới các trung tâm tài chính châu Âu không áp mức thuế này, hoặc buộc họ rời bỏ châu Âu. Trong khi đó, Anh - trung tâm giao dịch lớn nhất khu vực - sẽ không tham gia kế hoạch này.
Bộ trưởng Tài chính Áo Maria Fekter cho biết 11 nước sẽ giới thiệu mô hình thuế vào cuối năm nay. Dự kiến, loại thuế này sẽ được thực hiện vào năm 2014. Các nước dự định áp dụng mức thuế này vẫn chưa thống nhất tiền thu thuế sẽ đổ vào đâu và cách sử dụng số tiền này. Ủy ban châu Âu (EC) cho biết, thuế đánh vào các giao dịch chứng khoán, trái phiếu và các sản phẩm phái sinh nếu được áp dụng trên toàn EU từ năm 2014 sẽ giúp thu về 57 tỷ euro (74 tỷ USD)/năm.
Minh-Sơn