Nông nghiệp thí điểm PPP: Khối ngoại đua sức

Thí điểm bắt đầu cho “trái ngọt”

Cách đây 5 năm, Tập đoàn Metro Cash & Carry Việt Nam đã phối hợp với Tập đoàn Cargill (Hoa Kỳ) lần đầu tiên triển khai một dự án hợp tác công tư (PPP) trong lĩnh vực thủy sản.

Để triển khai dự án này, trong giai đoạn đầu, hai tập đoàn trên đã phối hợp với chính quyền địa phương thuộc các tỉnh Hậu Giang, An Giang, Cà Mau, tổ chức chương trình đào tạo cho 300 hộ nuôi cá và 80 nhà sản xuất giống, hiệp hội ngành nghề, cán bộ nuôi trồng thủy sản.

Tiếp theo đó, các DN trên rót vốn thành lập Trung tâm thu mua chế biến thủy sản tại TP. Cần Thơ. Chỉ sau 6 tháng đi vào hoạt động, trung tâm này đã chính thức thu mua mỗi ngày 15 tấn thủy sản để tiêu thụ tại mạng lưới siêu thị Metro trên toàn quốc.

Tính đến nay, dự án trên đã đào tạo và cấp chứng chỉ cho trên 2.000 nông dân và 400 thương lái chuyên thu gom thủy sản. Mỗi năm có hơn 4.000 tấn thủy sản sạch của chương trình được tiêu thụ trong hệ thống siêu thị Metro.

Tương tự như dự án của Metro và Cargill, sau 3 năm triển khai chương trình phối hợp trồng chè chất lượng cao, Tập đoàn Unilever Việt Nam đã phát triển mạng lưới hợp tác của mình ra 6 tỉnh, thành trong cả nước. Hiện dự án trồng chè của tập đoàn này đã thu hút khoảng 25.000 hộ nông dân tại 4 tỉnh miền núi phía Bắc và 2 tỉnh khác là Nghệ An và Lâm Đồng.

Trong năm 2014 vừa qua, từ phương pháp trồng chè mới của chương trình đã có hơn 12.000 tấn chè đạt chứng nhận RA (chứng nhận sản xuất theo hướng bảo tồn đa dạng sinh học và đảm bảo sinh kế bền vững) được xuất khẩu, mang lại lợi nhuận cao gấp 2 lần so với cách trồng truyền thống.

Dự án đang đặt mục tiêu trong năm nay sẽ nâng sản lượng chè được cấp chứng nhận RA lên mức 30.000 - 35.000 tấn, mang lại lợi nhuận cho khoảng 40.000 hộ nông dân.

Mới đây, hai tập đoàn lớn khác là Pepsico và Syngenta cũng đã phối hợp với nhau triển khai Dự án nâng cao năng suất cây trồng và chất lượng trái cây, rau củ. Hai DN này đã đầu tư thành lập trang trại thí nghiệm ở tỉnh Lâm Đồng, hỗ trợ vốn cho nông dân và kỹ thuật trồng thử nghiệm 12 giống khoai tây có năng suất và chất lượng cao.

Theo cam kết của Pepsico, mỗi tháng họ sẽ thu mua 5.000 tấn khoai tây từ nông dân để chế biến các sản phẩm khoai tây chiên. Với dự án này, Pepsico Việt Nam hy vọng sẽ nâng công suất chế biến khoai tây ở Việt Nam lên 20.000 tấn/tháng, đưa Việt Nam trở thành một trong những nước sản xuất khoai tây hàng đầu thế giới.

Dự án trồng ngô biến đổi gen được Công ty TNHH Dekalb Vietnam trồng khảo nghiệm tại Đăk Lăk

Kỳ vọng giữ chân DN nội

Ghi nhận thực tế tình hình thu hút DN đầu tư hợp tác PPP lĩnh vực nông nghiệp cho thấy, hiện nay ngoài các dự án đầu tư vào các lĩnh vực thủy sản, rau củ, thức ăn chăn nuôi thì các lĩnh vực khác như cà phê, mía đường, lúa gạo… cũng đã bắt đầu thu hút được sự quan tâm của các tập đoàn đa quốc gia.

Nhóm PPP ngành hàng cà phê với sự tham gia tích cực của các tập đoàn như Bayer, Nestlé Yara, EDE Consulting, Cisco… hiện đang đầu tư khoảng gần 150 mô hình trồng cà phê cao sản tại 5 tỉnh khu vực Tây Nguyên với tổng nguồn vốn 350 ngàn USD.

Trong khi đó, dự án trồng lúa chất lượng cao của Tập đoàn phát triển nông thôn Hàn Quốc (KRC) cũng đã bắt đầu triển khai trên diện tích hơn 20.000 ha tại tỉnh Đồng Tháp. Dự án này đang kỳ vọng có thể hình thành vùng sản xuất lúa tập trung quy mô lớn, gắn với chế biến và tiêu thụ hàng đầu tại khu vực ĐBSCL.

Tuy nhiên, điều dễ nhận ra hầu hết các dự án PPP lĩnh vực nông nghiệp hiện nay đều mới chỉ thu hút được các tập đoàn đa quốc gia. Trong khi đó, hàng loạt các DN lớn trong nước lại đang có xu hướng đầu tư sang các nước lân cận để phát triển nông nghiệp.

Chẳng hạn, các tập đoàn như Hoàng Anh Gia Lai, Vinamilk, Nova Group đang đầu tư hàng trăm ngàn tỷ đồng để trồng mía, cao su, nuôi bò và chế biến sữa tại các quốc gia Lào, Campuchia, New Zealand, Ba Lan.

Lý giải điều này TS. Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Phó viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn (IPSARD) cho rằng, đây là một xu hướng mới nhưng không phổ biến và không có gì nghịch lý. Theo ông Tuấn, mặc dù một số DN trong nước đầu tư mạnh ra nước ngoài nhưng chủ yếu họ hướng tới những lĩnh vực nông nghiệp mà Việt Nam không có lợi thế sản xuất nhưng lại có thị trường tiêu thụ.

Chẳng hạn, hiện nay ở Việt Nam không đủ diện tích, thiếu đồng cỏ cho chăn nuôi bò trong khi nhu cầu thị trường sữa ngày càng lớn vì thế các DN đầu tư ra nước ngoài sẽ có lợi nhuận tốt hơn.

Mới đây Bộ NN&PTNT đã thành lập “Nhóm công tác thu hút đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp nông thôn”. Nhóm công tác này sẽ làm nhiệm vụ nối kết các DN đầu tàu với các địa phương nhằm thu hút đầu tư tư nhân và tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng phát triển mạnh mô hình PPP. Việc thành lập nhóm công tác này sẽ mở ra kỳ vọng tăng cường hợp tác giữa các DN tư nhân trong nước với các địa phương để tiến tới ký kết các hợp đồng PPP quy mô lớn.

Ông Tuấn cho rằng, hiện nay thị trường đang có sự chuyển dịch ngầm của các DN trong các lĩnh vực trước đây phát triển nóng như chứng khoán, bất động sản, khai thác khoáng sản... sang lĩnh vực nông nghiệp. Các tập đoàn lớn trong nước như HAGL, Hòa Phát, Đức Long Gia Lai, Bất động sản Phát Đạt, Chứng khoán Sài Gòn, Thành Thành Công, FPT… đang có nhu cầu rất lớn về quỹ đất để phát triển các dự án nông nghiệp của mình nhằm thay thế cho các cơ hội đầu tư ngắn hạn.

Chính vì thế đây là thời điểm thích hợp để các địa phương cởi mở trong chính sách thu hút đầu tư nhằm giữ chân các DN nội có nền tài chính mạnh, tạo điều kiện cho các DN này bỏ vốn lớn vào các dự án PPP.