Phạt ai - ai phạt?
Ảnh minh họa |
Những dòng người vẫn hối hả đi qua đoạn đường Đại Cồ Việt sang Trần Khát Chân (Hà Nội) mỗi buổi chiều tan tầm, hay đầu giờ làm việc buổi sáng, chắc hẳn sẽ vui mừng lắm. Bởi nút nghẽn “cổ chai” này đang được đầu tư xây dựng một cầu tạm bằng cấu trúc thép, sản phẩm ngày càng xuất hiện nhiều ở Thủ đô, giải quyết được đáng kể tình trạng ách tắc giao thông.
Tuy nhiên, những người dân sống ở khu vực này thì đang mất đi cây cầu vượt đường bộ bắc ngang con đường Trần Khát Chân. Vào lúc này, công trình mang nhiều tính nhân văn ấy, cho sự công bằng của người đi bộ và người đi xe, đã không còn dấu tích.
Người đi bộ có quyền hỏi, vì sao cây cầu vượt mới được cất lên vài năm, giảm hiểm nguy cho người bộ hành mỗi khi vượt qua con đường vừa rộng, vừa đặc kín phương tiện giao thông ấy lại phải nhường chỗ cho nhu cầu đi lại bằng xe máy, ô tô. Nhưng như bà chủ quán nước bên lề số chẵn, ngay sát chân cầu vượt cũ, thì nhu cầu ít hơn phải nhường cho bức xúc nhiều hơn, khi so sánh lượng người đi bộ qua cầu vượt trước đây khá ít so với số xe qua lại mỗi ngày ở góc ngã tư này.
Nhưng rồi, chính người dân ở đây lại đang đặt câu hỏi, vì sao không tính toán để chuyển cây cầu vượt đường bộ về vị trí phù hợp hơn, trước khi công trình giao thông mới được đầu tư. Ấy thế, câu chuyện lại trở lại với những “nhức nhối” về hiệu quả đầu tư công, mà vốn Nhà nước (hay tiền thuế của dân) đang bị chi tiêu quá lãng phí.
Xét ở góc độ kinh tế mà nói, cả hai dự án đầu tư đều đang tạo tăng trưởng cho nền kinh tế. Ngay cả việc dỡ đi câu cầu vượt đường bộ cũng vậy. Nhưng, “túi tiền” ngân sách ghi nhận chỉ một dự án hữu ích, có giá trị sử dụng. Điều này đang làm giảm nhiều hiệu quả đầu tư của nguồn vốn Nhà nước.
“Hiệu quả đầu tư vốn của khu vực kinh tế Nhà nước đã sụt giảm mạnh”, TS. Nguyễn Hồng Sơn - Hiệu trưởng trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho hay.
Phân tích hiệu quả đầu tư của kinh tế Nhà nước qua hệ số ICOR cho thấy, hệ số này của khu vực kinh tế Nhà nước năm 2006 là 12,8 trong khi hệ số ICOR của khu vực kinh tế ngoài nhà nước là 4,6. Đến năm 2010, các con số tương ứng đã tăng lên 18,5 và 6,3.
Nhiều chuyên gia khi mổ xẻ vấn đề hiệu quả đầu tư công cho rằng, ngoài chuyện chậm tiến độ, đội giá, chất lượng kém thì còn có chuyện nhiều dự án đầu tư từ nguồn ngân sách, từ vốn của khu vực DNNN có giá trị sử dụng rất kém, thậm chí không hữu ích gì như trường hợp cây cầu vượt đường bộ nọ.
Ngay cả khi tính toán trong dài hạn, nhiều ý kiến cho rằng, tác động của đầu tư khu vực Nhà nước đến GDP thấp hơn so với tác động của đầu tư tư nhân. Theo chuyên gia Phó Thị Kim Chi, tính đến năm thứ 10 của chu kỳ đầu tư, nguồn vốn đầu tư từ khu vực tư nhân có ảnh hưởng mạnh nhất đến tăng trưởng GDP, đạt 38,22%, hơn hẳn khu vực Nhà nước chỉ là 15,8%.
Nghiêm trọng hơn, theo ông Nguyễn Hồng Sơn, đầu tư còn kích thích nhập khẩu nhiều nhất. Vị chuyên gia này tính toán rằng, nếu tích luỹ (có đóng góp của yếu tố đầu tư) tăng thêm 1 đơn vị sản phẩm sẽ kích thích đến nhập khẩu 1,69 đơn vị sản phẩm. “Đầu tư không hiệu quả sẽ càng kích thích nhập khẩu”, ông Sơn khẳng định. Hệ quả là thâm hụt thương mại kéo dài trong nhiều năm, kéo theo là rủi ro tỷ giá. Và để có tiền đầu tư nữa, gánh nặng nợ công đang tăng nhanh.
Điều này không phải cơ quan điều hành không biết đến. Dự thảo Nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư phát triển, do Bộ Kế hoạch và Đầu tư soạn thảo và đang lấy ý kiến đang có nhiều điều khoản để thắt chặt hơn công tác đầu tư theo quy hoạch. Tại Điều 4, Dự thảo đề xuất phạt tiền đến một tỷ đồng đối với các tổ chức có hành vi vi phạm về quy hoạch và vi phạm về đầu tư có xây dựng công trình. Nhưng nhiều chuyên gia cảnh báo rằng, quy hoạch có đến đâu để đối chiếu mà phạt?
Hỏi ra mới biết, cây cầu vượt đường bộ ở Trần Khát Chân là dự án của TP. Hà Nội, còn cầu vượt thép đang đầu tư lại thuộc dự án của ngành giao thông. Những dự án này đều thực hiện theo chủ trương, cũng khó để phạt. Và phạt ai lại là chuyện khác, liên quan đến quy trách nhiệm cá nhân vốn là vấn đề rất khó lâu nay. Còn phạt tổ chức thì không tiền ngân sách thì lấy đâu?
Anh Quân