Phát triển nông nghiệp: Chính sách nhiều, hiệu quả ít
Xanh mướt những miệt vườn Tây Nam bộ | |
Nhóm WB hỗ trợ lĩnh vực giống cây trồng giúp tăng năng suất | |
Hướng đi nào cho gói tín dụng công nghệ cao |
Loay hoay với “chuyển đổi”
Nông nghiệp đã tăng trưởng với tốc độ khá cao, giai đoạn 2011-2015 đạt bình quân 3%. Trong quá trình đó, năng suất và chất lượng nhiều loại nông sản từng bước cải thiện. Nhưng hai ba năm nay, tốc độ tăng trưởng có xu hướng chậm lại, chất lượng nhiều loại nông sản thấp và hiệu quả sản xuất chưa cao (như ngành lúa gạo hay ngành chè...).
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm dây chuyền sản xuất của Công ty cổ phần Rau quả thực phẩm An Giang |
Để nâng cao giá trị gia tăng, chuyển mạnh từ phát triển chủ yếu dựa vào tăng số lượng sang dựa vào tăng chất lượng và hiệu quả, Đề án Tái cơ cấu ngành nông nghiệp đã được ban hành. Và một trong các trụ cột chính để thực hiện đề án là “đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật, trong đó có ứng dụng CNC”, theo ông Cao Đức Phát - Phó trưởng Ban Thường trực Ban Kinh tế Trung ương.
Chính phủ và Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, cùng các bộ ngành có liên quan đã có nhiều chủ trương, cơ chế chính sách cụ thể khuyến khích ứng dụng CNC. Nhiều địa phương đã có những giải pháp cụ thể, điển hình như tỉnh Lâm Đồng đang trở thành một tỉnh nông nghiệp CNC, TP.HCM, Đồng Nai cũng đã thành lập khu nông nghiệp CNC.
Nhiều DN đã đầu tư lớn để ứng dụng CNC như TH True Milk, Vingroup, Việt Úc, CP… Bên cạnh đó, tuy quy mô nhỏ, nhưng nhiều hộ nông dân cũng đã đầu tư ứng dụng CNC để trồng rau, hoa, dưa… Tuy nhiên, so với mong đợi, sự phát triển nông nghiệp CNC còn chậm và nhiều vướng mắc.
Theo TS. Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Viện trưởng IPSARD, Việt Nam đã chuyển khá nhanh, chỉ mất khoảng 10 năm (1986-1995) để chuyển từ giai đoạn “Thuần nông” sang giai đoạn “Tiền chuyển đổi”. Nhưng từ “Tiền chuyển đổi” (từ 1996) sang “Chuyển đổi” mất tới 15 năm (tính đến 2010), và vẫn đang loay hoay ở những bước đi đầu tiên trong giai đoạn “Chuyển đổi”.
Nguyên do là còn thiếu sự quan tâm đến những việc đáng ra đã phải làm trong giai đoạn “Tiền chuyển đổi” như: Linh hoạt hóa mục đích sử dụng ruộng đất, đặc biệt là đối với đất lúa; đầu tư vào hạ tầng thương mại và hệ thống kiểm dịch động thực vật; xây dựng cơ chế chính sách và giải pháp đủ mạnh để thu hút DN đầu tư nông nghiệp, nông thôn…
Đây cũng chính là lý do tạo ra những ách tắc, trì trệ trong phát triển nông nghiệp, nông thôn thời gian gần đây. Vì vậy, đòi hỏi những chính sách khôn ngoan và thể chế phù hợp để nông nghiệp, nông thôn có thể cất cánh cùng nền kinh tế đất nước.
Rất khó để được hưởng được ưu đãi
GS.Daniel Walker (Giám đốc nghiên cứu Tổ chức Nghiên cứu khoa học và công nghiệp - Úc) lưu ý: Trên thế giới, hiện mọi nguồn lực (đất, nước, vốn, nhân lực) đều khan hiếm, và ngày một hiếm; biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng xấu đến năng suất nông nghiệp. Bây giờ Việt Nam có lực lượng lao động nông nghiệp lớn, nhưng không khéo sẽ thiếu lao động như Philippines đang gặp. Việt Nam cần đầu tư cho nông nghiệp CNC để cung cấp sản phẩm chất lượng cao hơn, giàu dinh dưỡng hơn và có thương hiệu hơn… Việt Nam cũng cần xem lại chính sách cho nông nghiệp, nhất là nông dân; cần đặt người nông dân vào trọng tâm ứng dụng CNC.
Ông Watanabe Yasuo (Jica) chia sẻ, Nhật Bản cũng đã từng gặp phải nhiều khó khăn và khan hiếm nguồn lực. Để tiết kiệm nguồn lực và nhân lực, Nhật Bản nỗ lực hướng tới nền nông nghiệp thông minh để giảm thiểu lao động, sản xuất quy mô lớn, áp dụng tự động hóa, công nghệ viễn thám và sử dụng robot trong nông nghiệp…
TS. Nguyễn Thị Thanh Thủy (Vụ trưởng, Vụ Khoa học công nghệ và Môi trường - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho rằng chính sách đã có nhiều, nhưng sự tiếp cận, mức thụ hưởng của các DN trên thực tế vẫn
rất ít do còn nhiều rào cản, khó khăn về thủ tục hành chính cũng như hiệu quả thực thi đồng bộ của văn bản. Bà ví von để hưởng được ưu đãi “khó như hái sao”.
Qua các ý kiến, ông Cao Đức Phát tổng hợp: “Chính sách về nông nghiệp có nhiều nhưng quả thực chưa đạt được hiệu quả như mong muốn, vì chưa phù hợp, và thực hiện chưa tốt”.
Ông nhấn mạnh, ngày nay để làm nông nghiệp CNC, nông nghiệp thông minh thì người nông dân rất cần có kiến thức tương xứng. Làm nông nghiệp CNC cũng cần đòi hỏi quản lý tốt hơn. Phát triển nông nghiệp CNC phải đi đôi với đào tạo nông dân, phát triển DN nông nghiệp và các viện, trường nghiên cứu.