Sân chơi truyền hình cho trẻ em: Hãy chậm để bền và chắc
“Tảng băng chìm” của gameshow nhí | |
Gameshow truyền hình: Nốt trầm giám khảo |
Lợi thì có lợi
Chưa bao giờ sân chơi truyền hình, kể cả thời lượng và số lượng dành cho trẻ em lại sôi động đến thế. Khi chưa hết “Giọng hát Việt nhí” thì đã có “Thần tượng bolero”. Rồi chương trình “Nhân tố bí ẩn”, “Siêu nhí tranh tài”, “Người hùng tí hon”… tiếp tục “đốn tim” khán giả nhí bởi sự hấp dẫn mà nó mang lại. Các đơn vị tổ chức, lẫn các bậc phụ huynh đột nhiên phát hiện tài năng thiên bẩm của con cái mình cùng đồng loạt chọn lựa tìm cách kéo con mình phát triển, trở thành ca sĩ, thành những thần tượng nhí khiến không ít phụ huynh khác đứng ngồi không yên.
Ngày càng nhiều chương trình dành cho trẻ em được tổ chức |
Không ít chuyên gia văn hóa tỏ ra lo ngại, rằng ở lứa tuổi các em mà đã bị “đôn lên” thành các ngôi sao quá sớm, phải kiếm tiền, nổi tiếng, phải chịu áp lực làm rạng danh gia đình, dòng họ. Đúng ra ở tuổi này, các em cần phải được bình yên học hành, vui chơi, thì đã trở thành công cụ mua vui cho người khác, kiếm tiền thay người lớn.
Chúng ta không thể không quan ngại rằng, với những thứ hào quang ảo này, các em sẽ rất dễ nảy sinh cái nhìn chủ quan với năng lực bản thân hay chỉ tranh thủ chạy show kiếm tiền mà xao nhãng việc học. Đơn cử như trường hợp của Phương Mỹ Chi, vì mải lo chạy show và hoạt động nghệ thuật đã bị nhà trường cảnh cáo vì nghỉ học quá nhiều.
Xét đến cùng, lứa tuổi thiên thần ấy, dù thế nào cũng không nên chịu nhiều áp lực đến vậy. Nếu có chương trình được tổ chức, tạo sân chơi cho các em, thì cũng nên là các chương trình không nhằm mục đích thu quảng cáo, kinh doanh. Đáng tiếc không có người tổ chức chương trình nào dám khẳng định mình tổ chức chỉ để cho các em một sân chơi, nhằm phát hiện tài năng và nuôi dưỡng, phát triển tài năng ấy.
Tôi đã lặng lẽ quan sát nhiều chương trình được tổ chức, cũng chịu khó tìm hiểu những ý kiến đã được phát biểu trên các trang mạng xã hội, cũng như ngoài đời, thậm chí là tiếp xúc với gia đình các em nhỏ tham gia chương trình phát hiện tài năng nhí. Tôi nhận thấy ở đằng sau sàn diễn, đằng sau các em là những lo lắng, hồi hộp, đợi chờ, và cả sự cay cú nữa. Rồi có cả những giọt nước mắt thất bại lẫn chiến thắng của người nhà các em.
Nói chung, không ít người đã sốt ruột và tâm tư họ hướng đến mục tiêu lớn hơn cả sự chiến thắng - đó là con cái họ sau khi là quán quân của một cuộc thi, sẽ trở thành ngôi sao, bước vào làng nghệ sĩ với đầy đủ sự sang chảnh, tiếng tăm và tiền bạc. Đằng sau những cái vỗ tay và những gương mặt hồ hởi, háo hức chờ đợi, tôi không biết chắc có nỗi lo lắng ái ngại nào không. Chúng ta thử nghĩ lại xem, người lớn đã làm gì với các em? Xin thưa, những gì chúng ta đang thấy là một sự phát triển nóng, thậm chí là quá nóng.
Làm sao ngăn được dòng thác?
Mỗi người đều thấy thời gian trôi quá nhanh, nhanh một cách ào ạt. Và sự hào nhoáng của người nổi tiếng cũng trôi qua nhanh như thế, không loại trừ các ngôi sao trẻ em. Đó có phải là ảo vọng? Dẫu thế thì dòng người mang theo con trẻ đổ dồn tham gia vào các chương trình gameshow nhí vẫn ngày càng tăng lên, nóng lên!
Nhà thơ Lê Thiếu Nhơn phân tích: “Cái duy nhất họ quan tâm là số lượng người theo dõi và số lượng hợp đồng quảng cáo được ký kết. Do vậy, các cuộc thi ca hát trên truyền hình càng nhiều chiêu trò càng tốt, càng nhiều cái lạ thì càng ăn khách. Cũng phải xác định, cảm hứng thường trực của các sân chơi tương tác là khai thác hoàn cảnh riêng tư của thí sinh. Hoàn cảnh càng éo le càng thu hút, xuất thân càng dị biệt càng hấp dẫn.
Tiêu chí duy nhất không phải giọng hát nữa, mà phụ thuộc rất nhiều vào những yếu tố nằm ngoài giọng hát. Trao giải cho một thí sinh ở Hà Nội hay Sài Gòn không thể nào bằng trao giải cho một thí sinh ở tỉnh lẻ, bởi vì chính cái phần thưởng kia sẽ góp phần lan tỏa thương hiệu cuộc thi sâu rộng hơn”.
Dòng thác lợi nhuận và sự hấp dẫn của hội chứng “ngôi sao” vẫn tiếp tục lôi cuốn, ma mị làm cho nhiều người rung động. Đành rằng người ta có con cái tài năng, là trời cho, phúc đức ông bà tổ tiên ban phước, thì người ta có quyền sử dụng tài năng và ân phước ấy thế nào thì tùy. Không ai có quyền phán xét. Hẳn nhiên vậy. Nhưng có thể trả lại những mùa hè tốt tươi, những ước mơ hồn nhiên cho các em, thay vì thúc đẩy để các em bước vào con đường ca hát, showbiz, kiểu gì cũng phải đối diện với muôn vàn thị phi trong một môi trường cạnh tranh dữ dội?
Cần nghĩ nhiều hơn cho trẻ em
Cô bé 10 tuổi Hiền Trân đến từ Cần Thơ vừa được trao giải nhất cuộc thi “Thần tượng tương lai” với số tiền thưởng 300 triệu đồng. Điều đó xác quyết một điều, các chương trình với mục tiêu được ướp hương hoa hồng là tìm kiếm tài năng nhí sẽ vẫn nóng, và sức hấp dẫn của nó sẽ còn được tôn bồi theo từng ngày. Đó là khi các nhà tài trợ, các nhà làm kinh tế quảng cáo chịu đầu tư cao hơn để nâng cao vị thế cạnh tranh. Nóng sẽ thêm nóng. Nổi sẽ thêm nổi.
Như chúng ta biết, sự gì phát triển nóng đều đi đến một hậu quả khó lường. Đô thị hay văn hóa phát triển nóng, đều đã mọc ra những lưỡi dao sắc ngọt ăn lẹm vào bản thể của chính sự phát triển ấy. Ngay như các chương trình gameshow nhí, không còn dừng ở mức độ cảnh báo nữa, mà hậu quả đã ở nhãn tiền. Sự tung hô của người lớn khiến nhiều em bé sống trong tâm thế mình là thần đồng, là vĩ nhân trẻ tuổi và nảy sinh tính tự cao, ngạo mạn.
Bà Ninh Thị Hồng - Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Quyền trẻ em Việt Nam tỏ ra lo ngại: Một chương trình được quay đến 11- 12h đêm, các em phải đợi để hát, để biểu diễn, những chương trình dài tập, quay trùng vào lịch học. Điều này cũng đã vi phạm quyền được học tập, nghỉ ngơi của các em.
Ở nước ngoài, thường có quy định rất chặt chẽ liên quan đến trẻ em làm việc trong ngành truyền thông. Các nhà sản xuất phải nêu ra những điều kiện cụ thể, kế hoạch rõ ràng, nghiên cứu xem có phù hợp với khả năng, sức khỏe của các em hay không rồi mới quyết định ký kết. Tại Việt Nam, hầu như rất ít đơn vị làm được điều này. Việc thiếu bảo vệ pháp lý cho trẻ em dưới độ tuổi làm việc trên truyền hình đã vô tình làm các em đánh mất tuổi thơ.
Người lớn có khả năng giúp cho các chương trình dẫn đến những ngôi sao, những thần tượng nhí chậm lại, phát triển trong lâu bền, và thật sự tốt cho các em.