Siêu thị miễn thuế hết thời hoàng kim
Qua bạo phát đến bạo tàn
Những ngày cuối tháng 5/2015, mặc dù lượng khách hàng mua sắm rất thưa thớt nhưng các gian hàng miễn thuế còn lại tại cửa khẩu Tịnh Biên, tỉnh An Giang vẫn cố gắng mở cửa để hy vọng giải phóng được phần nào hàng hóa đã được nhập kho từ các năm trước.
Khoảng 6 năm trước đây, cửa khẩu Tịnh Biên từng là một trong những cửa khẩu có hoạt động đầu tư và kinh doanh cực kỳ sôi động của tỉnh An Giang. Tổng nguồn vốn đầu tư vào khu vực này thời điểm năm 2009 ở mức gần 300 tỷ đồng. Liên tiếp các năm 2009-2012 đã có khoảng hơn 40 DN đến đầu tư mở các siêu thị miễn thuế (STMT) và kho ngoại quan. Chỉ tính riêng năm 2012, cửa khẩu Tịnh Biên thu hút hơn 1,8 triệu lượt khách đến mua hàng. Doanh thu mỗi năm của các DN trên dưới 1.000 tỷ đồng.
Doanh thu lớn ở các STMT được cho là gian lận thương mại |
Tương tự, tại khu thương mại cửa khẩu Mộc Bài (Tây Ninh) vài năm trước đây với quy hoạch trên 1.300 ha đã có gần 50 DN trong và ngoài nước đến đầu tư với tổng vốn đăng ký 616 triệu USD. Các STMT cỡ lớn tại Mộc Bài như siêu thị G.C, Daiso… từng là nơi thu hút hàng triệu lượt khách mua sắm mỗi năm với doanh thu vài tỷ đồng sau mỗi ngày mở bán.
Tuy nhiên, thời hoàng kim của các cửa hàng miễn thuế không kéo dài như các DN trông đợi. Việc phát triển ồ ạt các STMT nhanh chóng khiến tình hình buôn lậu, gian lận thương mại bùng phát. Một số DN kinh doanh tại khu vực cửa khẩu lợi dụng chính sách ưu đãi về thuế để thực hiện các hoạt động mua bán khống nhằm trục lợi. Tình trạng tìm mọi cách bán hàng không đúng quy định như bán hàng không đúng giấy CMND, dùng giấy CMND ảo để bán khống hàng hóa… diễn ra phổ biến ở nhiều DN. Hầu hết hàng hóa từ nội địa đưa vào các STMT để hợp thức hóa chứng từ nhằm làm hồ sơ hoàn thuế VAT chứ thực tế lượng hàng bán cho khách tham quan, du lịch rất ít.
Nhận thức được thực trạng trục lợi từ chính sách thuế tại các khu thương mại cửa khẩu dọc theo biên giới, cuối tháng 11/2013, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 72/2013/QĐ-TTg (Quyết định 72) không cho phép các STMT được bán miễn thuế rượu, bia… cho khách tham quan du lịch vì đây là những mặt hàng có giá trị lớn và thường xuyên xảy ra tình trạng gian lận thương mại.
Từ khi có quyết định trên, lần lượt các siêu thị, cửa hàng miễn thuế tại các khu thương mại cửa khẩu lâm vào tình trạng không còn cơ hội trục lợi từ các mặt hàng giá trị. Các STMT lớn tại các khu thương mại Lao Bảo (Quảng Trị), Mộc Bài (Tây Ninh), Tịnh Biên (An Giang), Dinh Bà (Đồng Tháp)… lần lượt báo lỗ và thông báo tạm dừng hoạt động. Một số DN “lỡ” nhập nhiều hàng hóa đã cầu cứu tới chính quyền địa phương đề nghị kéo dài thời gian áp dụng Quyết định 72 để giải phóng hàng tồn kho, một số khác âm thầm rút khỏi thị trường khi chính sách thuế không còn ưu đãi như thời gian trước.
Không còn cơ sở để tồn tại
Ghi nhận thực tế tại An Giang, ngay sau khi Quyết định 72 chính thức có hiệu lực (tháng 1/2014), UBND tỉnh đã có văn bản kiến nghị Bộ Tài chính cho phép các DN tại cửa khẩu Tịnh Biên tiếp tục được bán hàng miễn thuế để giải phóng hàng tồn. Tuy nhiên kiến nghị này đã không được Bộ Tài chính chấp thuận.
Theo một chia sẻ của Ban quản lý khu kinh tế cửa khẩu Tịnh Biên, các DN tại địa phương cho rằng do chính sách thuế thay đổi quá đột ngột nên lượng hàng hóa (rượu, bia) của các STMT còn tồn đọng khá lớn. Bản thân các DN khi xây dựng cơ sở hạ tầng và nhập khẩu hàng hóa đều có vay vốn đầu tư và vốn lưu động từ các NHTM. Do vậy cần tạo điều kiện để họ bán hàng tồn kho nhằm giải quyết khó khăn tài chính, song song đó, các NHTM đã cho vay nên xem xét khoanh nợ hoặc giãn thời gian trả nợ vay để họ có thời gian chuyển đổi mô hình kinh doanh.
Tuy nhiên, ý kiến này của các DN không được các NHTM trên địa bàn tỉnh An Giang đồng tình. Một đại diện của NHNN chi nhánh tỉnh An Giang cho rằng, thực tế các DN kinh doanh trong khu vực miễn thuế ở cửa khẩu Tịnh Biên những năm qua đã thu lời rất lớn.
Ông này tính toán rằng, chỉ riêng việc gian lận thương mại thông qua hình thức photo CMND của khách hàng cũ rồi lưu lại để mua bán khống xoay vòng, mỗi tháng nếu DN xoay vòng khoảng 20.000 khách hàng thì đã có thể trục lợi hàng tỷ đồng từ thuế VAT, chưa kể lợi nhuận từ mức chênh lệch giá. Số lợi nhuận này đã không được dùng để trả nợ mà liên tiếp được sử dụng để kinh doanh. “Khi kiến nghị Bộ Tài chính không được các ông (các DN-PV) lại quay sang kêu còn nợ NH, yêu cầu giãn nợ thì khó mà chấp nhận được”-vị đại diện này nói.
Xét ở góc độ rộng hơn có thể nhận thấy rằng sau một số năm phát triển nóng, hiện nay các STMT tại Việt Nam đang mất dần lợi thế. Ngay trong năm 2015 này, theo lộ trình các cam kết với các nước ASEAN, sẽ có hơn 1.700 dòng thuế nhập khẩu được điều chỉnh từ mức 5% về 0%. Chưa kể sau khi các FTA, TPP được ký kết, các sản phẩm từ châu Âu và Mỹ nhập vào Việt Nam sẽ có mức thuế thấp. Vì vậy, nghiễm nhiên các sản phẩm vào Việt Nam sẽ có mức giá rẻ và khách hàng sẽ không cần phải lên tận cửa khẩu biên giới mua hàng miễn thuế.
Do đó, thời điểm này, các STMT đã không còn cơ sở để tồn tại như các năm trước. Việc thu hẹp, chấm dứt hoạt động hoặc chuyển đổi sang hình thức thương mại tự do trở thành tất yếu. Vì thế, mặc dù có thể đưa ra những châm chước để xem xét đến lợi ích phù hợp DN, nhưng các địa phương cần cảnh giác để hạn chế tối đa hoạt động trục lợi từ chính sách ưu đãi nhằm buôn lậu và gian lận thương mại tại các cửa khẩu.