Tập đoàn, tổng công ty đối mặt nguy cơ mất an toàn tài chính
Cơ bản bảo toàn vốn Nhà nước
“Cơ bản các TĐ, TCT đã bảo toàn, phát triển được vốn nhà nước”, đại diện Kiểm toán Nhà nước nhìn nhận trong buổi họp báo ngày 18/7, tại Hà Nội.
Trong số các đơn vị kinh doanh hiệu quả, TĐ Than – Khoáng sản (TKV) có lợi nhuận trước thuế và tỷ suất lợi nhuận trên nguồn vốn chủ sở hữu là 9.127 tỷ đồng và 34,54%; TCT Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn là 3.521 tỷ đồng và 39,89%; TĐ Phát triển Nhà và Đô thị (HUD) 2.167 tỷ đồng và 27,31%...
Nhưng bên cạnh đó, dù không chiếm đa số, do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế và thực hiện chính sách an sinh xã hội của Chính phủ nên một số TĐ, TCT bị lỗ.
Điển hình là trường hợp của TĐ Điện lực Việt Nam (EVN), lợi nhuận trước thuế năm 2010 lỗ 8.416 tỷ đồng; TCT Xây dựng đường thủy lợi nhuận sau thuế năm 2010 lỗ 76,440 tỷ đồng, lỗ lũy kế 890,308 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu âm 586,321 tỷ đồng.
Một điểm đáng chú ý đối với các đơn vị có lãi là một số đạt lợi nhuận cao nhưng thực tế hoạt động kinh doanh chính hiệu quả thấp, lợi nhuận chủ yếu từ hoạt động đầu tư tài chính...
Chẳng hạn như TCT Du lịch Hà Nội, lợi nhuận trước thuế 151,4 tỷ đồng, trong đó từ hoạt động tài chính 118,4 tỷ đồng (lãi tiền gửi nhàn rỗi 35,8 tỷ đồng); TCT Máy động lực và Máy nông nghiệp Việt Nam lợi nhuận trước thuế là 1.166 tỷ đồng, trong đó từ hoạt động tài chính 997 tỷ đồng.
Cảnh báo nguy cơ mất an toàn tài chính
Tuy nhiên, Kiểm toán Nhà nước cũng cảnh báo có tới 11 TĐ, TCT hoạt động kinh doanh chủ yếu dựa trên vốn chiếm dụng, vốn vay, trong đó một số doanh nghiệp có hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu và lợi ích của cổ đông thiểu số cao.
Ở các vị trí đầu bảng, hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu và lợi ích cổ đông thiểu số của TCT Xây dựng Trường Sơn là 9,19 lần, TCT Xây dựng và Phát triển hạ tầng 4,79 lần, TCT Cơ điện xây dưng Nông nghiệp và Thủy lợi 4,39 lần, TĐ HUD 4,01 lần, TĐ EVN 3,83 lần, TCT Vinalines 3,12 lần, TCT Tư vấn thiết kế giao thông vận tải 2,38 lần, TĐ TKV 2,15 lần…
Theo Kiểm toán Nhà nước, hệ lụy từ số nợ lớn nói trên dễ dẫn tới nguy cơ mất an toàn, mất cân đối tài chính, đặc biệt là các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xây dựng, bất động sản và các doanh nghiệp mà sản phẩm có giá trị lớn, thời gian sản xuất kéo dài.
Tính đến cuối năm 2010, tổng nợ phải thu của 21 TĐ, TCT là 56.656 tỷ đồng, nợ phải thu trên tổng tài sản là 9,7% và trên vốn chủ sở hữu là 36,09%.
“Do chưa có biện pháp thu hồi nợ hiệu quả và ảnh hưởng của suy thoái kinh tế nên tỷ lệ vốn bị chiếm dụng tại nhiều doanh nghiệp cao, nợ quá hạn và khó đòi phát sinh lớn, nhất là các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực giao thông, xây dựng”, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp (Kiểm toán Nhà nước) Đoàn Văn Dũng cho hay.
Cụ thể, nợ phải thu trên tổng tài sản của TCT Xây dựng Trường Sơn là 50,88%; TCT Xây dựng đường thủy 37,58%; TCT Cơ điện xây dựng Nông nghiệp và Thủy lợi 31,13%; TCT Tư vấn thiết kế giao thông vận tải 24,37%; TĐ HUD 22,73%; TCT Xây dựng và Phát triển hạ tầng 22,49%...
Đầu tư ngoài ngành vẫn lớn
Theo kết quả kiểm toán, tổng các khoản đầu tư tài chính ngắn và dài hạn đến cuối năm 2010 tại 21 TĐ, TCT là 37.735 tỷ đồng (trong đó đầu tư ngắn hạn 11.956 tỷ đồng, đầu tư dài hạn 25.779 tỷ đồng), bằng 6,46% tổng tài sản.
Và mặc dù tỷ lệ đầu tư tài chính so với tổng tài sản, vốn điều lệ của các doanh nghiệp không lớn nhưng đa số TĐ, TCT có hoạt động đầu tư ngoài ngành.
Các trường hợp điển hình gồm có: Công ty mẹ - TCT Vinalines đầu tư ngoài ngành 672 tỷ đồng, bằng 10,37% vốn điều lệ; Công ty mẹ - TĐ TKV là 1.828,8 tỷ đồng, bằng 12,09%; Công ty mẹ - TĐ EVN 4.551,4 tỷ đồng, bằng 4,13%; và Công ty mẹ - TCT VICEM 634,9 tỷ đồng, bằng 5,27%...
Trong các lĩnh vực đầu tư ngoài ngành được “ưa thích”, nhiều TĐ, TCT đầu tư vào các lĩnh vực tài chính, ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm, bất động sản và quĩ đầu tư... Kiểm toán Nhà nước cho rằng, đầu tư ngoài ngành đã phần nào ảnh hưởng tới việc thực hiện nhiệm vụ kinh doanh chính và nhiệm vụ chính trị được nhà nước giao.
Một số doanh nghiệp do kinh nghiệm quản trị kém và ảnh hưởng chung của khủng hoảng kinh tế thế giới nên hoạt động đầu tư hiệu quả thấp, thậm chí bị thua lỗ.
Cụ thể là Công ty mẹ - TĐ TKV có tỷ suất lợi nhuận/vốn đầu tư vào tài chính, chứng khoán, bất động sản là 7,94%, cơ khí - đóng tàu là 4,61%; Công ty mẹ - TĐ EVN tỷ suất lợi nhuận/vốn đầu tư vào tài chính, chứng khoán, bất động sản là 7,83%, nhưng riêng hoạt động viễn thông lỗ 1.057,7 tỷ đồng; Công ty mẹ - TCT VICEM tỷ suất lợi nhuận/vốn đầu tư vào tài chính là 12,51%; Công ty mẹ - TCT Vinalines tỷ suất lợi nhuận/vốn đầu tư vào tài chính, chứng khoán là 8,63%, hoạt động đóng tàu, bất động sản chưa thu được lợi nhuận mặc dù đầu tư đã lâu…
Vũ Anh Quân