Tây Nguyên: Đối mặt mất an ninh nguồn nước
Nỗ lực khắc phục hạn hán | |
Mất an ninh nguồn nước |
Một trong những hậu quả là năm 2016, trước tác động của nắng hạn kéo dài gây thiệt hại nghiêm trọng đến việc sản xuất nông nghiệp, các địa phương như Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk... đã công bố thiên tai cấp độ 1. Nắng hạn đã gây thiệt hại hàng ngàn tỷ đồng đối với các địa phương nói trên...
Cần có những đánh giá xác thực để đưa ra các giải pháp giúp Tây Nguyên sống chung với hạn hán |
Tại hội thảo “An ninh nguồn nước phục vụ phát triển kinh tế - xã hội vùng Tây Nguyên” vừa mới được Ban chỉ đạo Tây Nguyên phối hợp với Tổ chức Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam (VRN) tổ chức, đại diện VRN nhận định, những năm qua, việc phát triển thủy điện trên dòng chính và các dòng nhánh của các sông Sê San và Srêpốk đã và đang tác động tiêu cực đến tài nguyên nước, nguồn lợi thủy tự nhiên, sinh kế người dân.
Việc quy hoạch thiếu thống nhất trong phát triển thủy điện là một trong những nguyên nhân khiến nguồn nước mạch tự nhiên bị chia cắt, phân mảnh và giảm sút. Cùng đó, quá trình mở rộng diện tích cây công nghiệp cần nhiều nước tưới như: cà phê, cao su, tiêu… dẫn đến tình trạng chặt phá rừng diễn ra mạnh trong những năm vừa qua.
Những yếu tố nói trên tác động tiêu cực đến nguồn nước tại khu vực này, làm cho khí hậu biến đổi, các địa phương trong khu vực đang bị đe dọa, gây nắng hạn, thiệt hại cho cây trồng, vật nuôi và ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống người dân.
Theo VRN, Tây Nguyên có 4 lưu vực sông chính gồm sông Ba, Đồng Nai, Sê San và Srêpốk. Lưu vực các sông Sê San và Srêpốk chiếm diện tích tự nhiên lên tới 29.884 km² và cũng là hai phụ lưu quan trọng, đóng góp lượng nước lên tới 18% cho lưu vực sông Mê Kông... Trong khi rừng tại khu vực này bị tàn phá nghiêm trọng. Từ năm 2008 - 2014, Tây Nguyên mất đi hơn 358.700ha rừng, bình quân mỗi năm mất hơn 51.200ha.
Trước sự biến đổi dòng chảy và hạn chế xả nước, cùng với diện tích rừng mất đi nhanh chóng đã tác động không nhỏ đến việc biến đổi khí hậu cục bộ tại khu vực, ảnh hưởng đến đời sống và việc sản xuất nông nghiệp của người dân.
Điều đáng nói, những yếu tố đó tác động xấu đến nguồn nước ngầm tại khu vực này và đang bị khai thác quá mức dẫn đến hệ thống mạch nước ngầm lâm vào tình trạng kiệt quệ. Vào mùa khô 2015 - 2016 vừa qua, Tây Nguyên phải hứng chịu đợt khô hạn lịch sử trong hơn 20 năm qua. Hệ thống sông, suối, hồ chứa... cạn kiệt nước, mực nước ngầm giảm sâu đến mức khó có thể khai thác phục vụ nhu cầu sinh hoạt, chưa kể tưới cho cây trồng...
Đơn cử, từ đầu năm 2016 đến nay, hạn hán đã gây thiệt hại đối với Đăk Lăk hàng ngàn tỷ đồng. Do ảnh hưởng của nắng hạn kéo dài đã khiến nhiều diện tích hoa màu, cây trồng trên địa bàn bị mất trắng. Tính đến nay, Đăk Lăk bị thiệt hại hơn 2.146 tỷ đồng do hạn hán.
Theo Ban chỉ huy phòng chống lụt bão và tìm kiếm cứu nạn địa phương này, từ đầu năm 2016 đến nay, địa phương có 58.655ha cây trồng bị hạn. Trong đó, lúa nước là 6.236ha (mất trắng 1.878ha); cà phê 45.610ha (mất trắng 4.984ha); hồ tiêu 3.492ha và một số diện tích cây trồng khác. Ước thiệt hại do hạn hán gây ra 2.146 tỷ đồng.
Còn đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Đăk Lăk cho hay, từ năm 2005 đến nay, địa phương thiệt hại gần 9.000 tỷ đồng do hạn hán, trung bình mỗi năm mất hơn 800 tỷ đồng. Đặc biệt, trong 4 năm trở lại đây, thiệt hại do hạn hán liên tục tăng qua các năm. Theo đó, nếu các năm 2013, 2014 và 2015, thiệt hại là trên 1.000 tỷ đồng mỗi năm, thì đến năm 2016 đã tăng hơn hai lần.
Theo Ban chỉ đạo Tây Nguyên, cần nhìn nhận lại các yếu tố dẫn đến sự thiếu bền vững về an ninh nguồn nước tại Tây Nguyên. Sự biến đổi khí hậu diễn ra ngày càng mãnh liệt với tần suất liên tục hơn. Để các tỉnh Tây Nguyên phát triển kinh tế, xã hội một cách bền vững, thì cần có sự tham gia của các bộ, ngành chức năng phối hợp với chính quyền địa phương để có những đánh giá đúng về thực trạng.
Đồng thời, cần có những giải pháp nhằm thay đổi tư duy, xây dựng các giải pháp ứng phó dài hạn, từ đó giúp Tây Nguyên đảm bảo an ninh nguồn nước, phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội vùng một cách bền vững.