Thách thức khi tính GDP tỉnh, thành

	Năm 2015, tăng trưởng GDP đạt 6,68%, cao nhất trong 5 năm qua
	Thông qua chỉ tiêu tăng trưởng GDP năm 2016 là 6,7%; lạm phát dưới 5%
	Từ năm 2017, các tỉnh, thành sẽ không được tự tính "GDP địa phương"

Tăng trưởng GDP trên địa bàn (GRDP) năm 2016 của tỉnh H., theo Nghị quyết Đại hội Đại biểu Đảng bộ nhiệm kỳ 2015-2020 đặt ra, chỉ là 8,3%, một mức rất thấp so với kế hoạch 11%, hay thực hiện 11,24% của năm 2015. Nhưng đó không phải là “phú quý giật lùi” như các con số trên thể hiện.

Vào năm ngoái, tăng trưởng GRDP được Tổng cục Thống kê “tính lại” và công bố tới địa phương, cho thấy một kết quả rất khác so với cơ quan Thống kê tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương lâu nay vẫn “biên soạn”. Theo kết quả “tính lại”, năm 2015 GDP tỉnh H. chỉ tăng có 7,4%, như vậy mục tiêu cho năm 2016 vẫn là “quyết tâm thực hiện cao hơn”.

Việc tính toán GRDP đang còn nhiều bất cập

“Lâu nay có tình trạng bình quân tốc độ tăng trưởng GRDP của 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chênh lệch tới hơn 1,7 lần so với GDP cả nước”, ông Hà Quang Tuyến, Vụ trưởng Vụ Hệ thống tài khoản quốc gia (Tổng cục Thống kê) cho biết một thực tế.

Con số cơ sở kinh doanh thương mại “đột ngột” tăng gấp đôi lên hơn 4.000 tại Đà Nẵng, hay diện tích trồng cà phê chênh lên thêm 75.000 ha tại Đăk Nông là hai câu chuyện đáng nhớ đối với ông Tuyến trong quá trình tính toán số liệu GDP thời gian qua.

“Thực tế là chỉ đến khi tổng điều tra thì nhiều thay đổi đột ngột mới được xác nhận, trong khi trước đó các con số trên đã tồn tại và chưa được tính hết. Chính vì thế, không thể khẳng định tăng trưởng nhanh như vậy khi không điều chỉnh về mặt con số cho các năm”, ông Tuyến giải thích thêm.

Trong khi đó, câu chuyện tính trùng cũng là một nguyên nhân khác khiến cho GRDP tăng cao chót vót, trong khi GDP lại thấp hơn hẳn. Phía Tổng cục Thống kê giải thích nguyên nhân, ở Việt Nam, để đáp ứng nhu cầu thông tin phục vụ sự lãnh đạo, điều hành của Trung ương, của Đảng bộ và chính quyền cấp tỉnh, Tổng cục Thống kê đã chỉ đạo tập trung, thống nhất các cục thống kê tính tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

“Về khái niệm, nội dung, nguồn số liệu và phương pháp tính cả Trung ương và địa phương đều thống nhất. Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta rất nhanh trong thập kỷ qua. Các DN hoạt động năng động và luôn luôn có xu hướng mở rộng sản xuất. Nhiều DN đăng ký kinh doanh tại một địa phương nhưng lại hoạt động ở nhiều địa phương khác. Điều đó dẫn đến trường hợp các tỉnh, thành phố tính trùng”, ông Tuyến cho hay.

Việc tính trùng, lặp số liệu thống kê thường xảy ra đối với các tập đoàn, tổng công ty hạch toán toàn ngành, có nhiều cơ sở hoạt động liên tỉnh, thành phố như: điện lực, ngân hàng, hàng không, đường sắt, bảo hiểm, bưu chính, viễn thông… Thực tế này cùng với những khó khăn trong việc thu thập thông tin của các đơn vị hạch toán toàn ngành, thu thập thông tin về thuế nhập khẩu chia theo tỉnh, thành phố… không cho phép tính GDP của tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương một cách chính xác.

Ở một góc độ khác, việc tính chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế của một số địa phương còn chịu nhiều chi phối của mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011-2015 và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hàng năm mà Đại hội Đảng bộ cấp tỉnh và Nghị quyết HĐND, UBND cùng cấp đã đề ra.

“Hầu hết Nghị quyết Đảng bộ cấp tỉnh đều đặt chỉ tiêu tăng GRDP của tỉnh mình khá cao so với thực tế và cao hơn nhiều so với mục tiêu tăng GDP của toàn quốc do Đại hội Đảng toàn quốc thông qua”, ông Tuyến nói.

Vì vậy mới có chuyện bình quân tốc độ tăng GDP theo Nghị quyết HĐND các tỉnh, thành phố năm 2011 là 12,9%, còn số liệu thực hiện cơ quan thống kê tính là 11,51%, trong khi tăng trưởng cả nước là 5,89% (giá so sánh 1994). Dẫn đến tình trạng hiện nay là GDP tính cho phạm vi cả nước chênh lệch khá lớn so với tổng cộng GRDP của 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Vấn đề còn “đi quá xa” khi do chưa rõ bản chất và phạm vi tính toán của chỉ tiêu GDP, nên nhiều cấp huyện, cấp xã cũng xuất hiện chỉ tiêu này trong các Nghị quyết Đại hội Đảng bộ của mình. Theo đó, lãnh đạo cấp huyện/xã hàng năm, thậm chí quý và 6 tháng đã yêu cầu bộ phận chức năng tính toán chỉ tiêu GDP.

“Có ý nghĩa gì khi tốc độ tăng GDP của quốc gia chỉ khoảng 5-6%, trong khi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nào tốc độ tăng GRDP cũng từ 8% trở lên, thậm chí 14%”, ông Tuyến đặt vấn đề.

Vì vậy, theo chuyên gia này: “GDP là một chỉ tiêu kinh tế vĩ mô, ngay tên gọi cũng cho thấy đây là một chỉ tiêu ở tầm quốc gia và phương pháp luận chỉ phù hợp tính cho toàn bộ nền kinh tế”. Và chỉ khi tính toán tập trung, Tổng cục Thống kê sẽ tính chung cho phạm vi cả nước sau đó sử dụng các phương pháp phù hợp để phân bổ cho các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, sẽ khắc phục được tình trạng trên.