Thanh toán số: Thúc đẩy tài chính toàn diện
Tăng độ bao phủ tài chính toàn diện | |
Người tiêu dùng Việt tích cực đón nhận thanh toán số |
Cần cân bằng giữa không gian phát triển của bên cung cấp dịch vụ và đảm bảo lợi ích người dùng |
Nhu cầu tất yếu
Theo Tổ chức hợp tác toàn cầu cho tài chính bền vững (GPFI), hệ sinh thái thanh toán số được cấu thành bởi các chủ thể cung cấp dịch vụ thanh toán kỹ thuật số, hệ thống thanh toán, hệ thống phân phối (các kênh, đại lý, điểm truy cập số), hệ thống CNTT, hệ thống định danh người dùng hiệu quả và môi trường hoạt động của thanh toán.
TS. Nguyễn Viết Lợi - Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách (Bộ Tài chính) cho rằng, hệ sinh thái thanh toán số những năm tiếp theo sẽ chịu sự tác động bởi bốn nhóm yếu tố chính. Đó là thương mại điện tử; hạ tầng thanh toán ngay (instant payments) và thanh toán theo thời gian thực (real-time payments); các phương thức và hình thức xác thực mới; phương pháp thanh toán mới.
Về cơ bản, chu trình thanh toán và các chủ thể tham gia trong hệ sinh thái thanh toán số vẫn sẽ duy trì như hiện nay. Sự khác biệt lớn nhất đến từ phía các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán số, khi họ phải cải tiến việc thanh toán để đáp ứng nhu cầu mua sắm trực tuyến tăng vọt tại các thị trường phát triển và đang phát triển. Đi cùng với đó, các kênh cũng như phương thức sử dụng thanh toán sẽ được cải tiến.
Thực tế, các ngân hàng hiện nay đã và đang rất chú trọng đẩy mạnh đa dạng các kênh cung ứng, tiếp cận dịch vụ, sản phẩm cho khách hàng. Không ít nhà băng đã có thoả thuận hợp tác với chuỗi siêu thị bán lẻ lớn nhất Việt Nam, tập đoàn bán lẻ xăng dầu số 1, nhà sản xuất - phân phối các sản phẩm sữa lớn nhất Việt Nam, với mục đích có thể khai thác bán chéo sản phẩm dịch vụ, mang lại hiệu quả to lâu dài, bền vững trong gia tăng quy mô, hiệu quả hoạt động, thu nhập...
Như trường hợp HDBank, ông Trần Quốc Anh - Giám đốc Khối Khách hàng cá nhân (HDBank) chia sẻ nhà băng này đang khai thác tối đa hệ sinh thái khách hàng thông qua hệ thống ngân hàng điện tử, dữ liệu khách hàng (Big Data) và kỹ thuật số, như nâng cấp website để khách hàng dễ tìm kiếm thông tin, tiếp cận sản phẩm, dịch vụ phù hợp với nhu cầu.
Các ngân hàng cũng đang đẩy nhanh xây dựng hệ sinh thái tiện ích và nâng cao trải nghiệm cho khách hàng thông qua việc phổ biến ứng dụng di động (Mobile App). Nhờ ứng dụng công nghệ hiệu quả, hệ thống ngân hàng đã cung ứng được hầu hết dịch vụ thanh toán cơ bản trên di động như: Tra cứu thông tin tài khoản; kết nối thanh toán hóa đơn; nạp tiền; thanh toán sử dụng mã QR; chuyển tiền... không chỉ đối với hệ thống ngân hàng mà còn với các đơn vị viễn thông, điện, truyền hình...; chuyển tiền liên ngân hàng chính xác theo thời gian thực…
Chuyên gia nhấn mạnh, xu hướng phát triển của hệ sinh thái thanh toán số sẽ tạo động lực cho người dân sử dụng những phương tiện thanh toán số, góp phần giảm tỷ trọng giao dịch sử dụng tiền mặt tại Việt Nam. Bởi một trong những rào cản thúc đẩy tài chính toàn diện tại Việt Nam nằm ở việc nền kinh tế còn dựa nhiều vào tiền mặt.
Hoàn thiện khung khổ pháp lý
TS. Nguyễn Viết Lợi nhận thấy, để có thể tận dụng sự phát triển của hệ sinh thái số như một công cụ thúc đẩy tài chính toàn diện đòi hỏi việc thiết lập, phát triển và giám sát hệ sinh thái thanh toán số liên quan tới tích hợp nhiều đối tượng, đảm bảo độ đa dạng trong các đối tượng tiếp cận so với việc chỉ phát triển thanh toán số thông thường. Để làm được điều này, đòi hỏi chất lượng nhân sự cao trong hoạch định và thực thi các chiến lược, chính sách liên quan tới thúc đẩy tài chính toàn diện và thanh toán số. Đó là chưa nói tới thách thức trong việc xây dựng niềm tin người dùng đối với thanh toán số.
Tuy nhiên, theo ý kiến của đa số các chuyên gia, thách thức lớn nhất đặt ra là tạo dựng khuôn khổ pháp lý cho hệ sinh thái thanh toán số. Vì thực tế các định chế tài chính và các dịch vụ tài chính truyền thống đang chịu nhiều ràng buộc pháp lý để đảm bảo an toàn hệ thống, song các quy định an toàn và pháp luật đối với các công ty Fintech ở Việt Nam vẫn còn chưa đầy đủ.
Để khuyến khích sự phát triển của hệ sinh thái thanh toán số, đồng thời hướng tới thúc đẩy tài chính toàn diện, khuôn khổ pháp lý cần phải cân bằng giữa việc khuyến khích, tạo không gian phát triển cho các đơn vị cung cấp dịch vụ thanh toán số nhưng đồng thời bảo vệ quyền lợi lợi ích người dùng.
Bà Phùng Nguyễn Hải Yến - Phó Tổng Giám đốc Vietcombank kiến nghị với cơ quan quản lý nhà nước cần xây dựng khung pháp lý cho eKYC, xác minh ID tức thời, lưu trữ tài liệu điện tử, đồng thời với đó xây dựng phong phú cơ sở hạ tầng dữ liệu, dẫn dắt xã hội thanh toán không tiền mặt bằng việc số hoá hệ thống thanh toán liên quan đến Chính phủ (như thuế, dịch vụ công)...
Để nâng cao năng lực quản lý, giám sát, tạo điều kiện cho thanh toán qua điện thoại di động tại Việt Nam phát triển an toàn, hiệu quả, đáp ứng nhu cầu thanh toán ngày càng cao của người dân, doanh nghiệp và phù hợp với tiến trình hội nhập quốc tế cần hoàn thiện khuôn khổ pháp lý và cơ chế giám sát trong thanh toán di động.
Nhìn rộng ra, theo chia sẻ của chuyên gia, những nội dung cần hoàn thiện không chỉ là hệ thống các văn bản pháp quy liên quan đến các hoạt động thanh toán di động, hay việc tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển của một hệ sinh thái fintech, mà còn nằm ở việc hình thành cơ chế bảo vệ rủi ro, bảo mật thông tin khách hàng hữu hiệu. Cùng với đó, cần phân định rõ quyền hạn, trách nhiệm của các chủ thể tham gia hoạt động thanh toán, trên cơ sở đó, kiểm soát rủi ro pháp lý thích hợp.