Thế vận hội và nỗi lo tham nhũng

Nỗi lo đội ngân sách

Đặc biệt, một trong những lùm xùm được dư luận nhắc đến gần đây liên quan đến TVH Tokyo năm 2020 là chi tiêu quá mức. Điều này khiến dư luận đặt nhiều câu hỏi, do quản lý kém hay do lòng tham của con người…

Công tác xây dựng Olympic 2020 hiện đang được triển khai nước rút

Theo thống kê, các kỳ Olympic từ năm 1960 đến 2012 thường xuyên đội ngân sách, thấp nhất khoảng 60%, trung bình là 179%. Thậm chí Olympic Montreal 1976 đã đội cao gấp 8 lần so với ngân sách ban đầu, TVH Sochi, Nga đã vượt ngưỡng 66,7 tỷ USD, gấp năm lần ngân sách Olympic Bắc Kinh 2008.

Nhật Bản từng tự hào đăng cai TVH 1964 thành công, biến Tokyo, trở thành đô thị nổi tiếng những năm 60 ở thế kỷ trước và nay Nhật Bản lại muốn áp dụng những kinh nghiệm này cho TVH 2020.

Tokyo những năm 60 là thành phố chiến tranh hoang tàn, bệnh tật và ô nhiễm hàng thứ ba trên thế giới. Cho đến nay người ta vẫn chưa hiểu hết vì sao năm 1959 Ủy ban Olympic quốc tế (IOC) lại chọn Tokyo đăng cai, trong khi đó các thành phố khác như Detroit, Brussels và Vienna rất hiện đại lại bị bỏ qua.

Theo nhà sử học Andrew Jennings, người Anh chuyên viết về Olympic thì câu trả lời rất đơn giản, khả năng vận động hành lang của người Nhật rất tuyệt vời. Còn chính phủ Nhật cam kết lại muốn hiện đại hóa thành phố này sau nhiều năm bị chiến tranh tàn phá.

Theo kết quả một cuộc thăm dò thực hiện năm 2009, chỉ có 56% muốn Nhật Bản đăng cai TVH 2020, bởi kinh tế Nhật Bản đang gặp khó khăn, nhất là sau khi xảy ra thảm họa sóng thần, động đất và sự cố hạt nhân. Đến tháng 3/2013, tỷ lệ người ủng hộ tăng lên 70%. Không giống như TVH 1964, IOC nhận thấy Tokyo hơn hẳn hai ứng viên là Istanbul, nơi liên tục xuất hiện các cuộc biểu tình chống chính phủ, còn Madrid lại là quốc gia đang suy thoái.

Tuy nhiên, kịch bản dùng cho TVH 2020 khác xa so với năm 1964. Nếu TVH 1964 có nhiều hạng mục được xây dựng mới thì TVH 2020 lại ít hơn nhưng ngốn nhiều tiền hơn. Nếu TVH 1964 đã được chính phủ quan tâm, muốn qua sự kiện này tăng gấp đôi GDP thông qua việc xuất khẩu bóng bán dẫn, radio, tivi và xe ô tô. Thì TVH 2020, nó nhằm phục vụ chủ yếu cho kế hoạch kinh tế của Thủ tướng Shinzo Abe, có tên Abenomics, nhằm thay đổi hình ảnh của chính phủ…

Tham nhũng và thông đồng giá thầu

Tháng 5/2015 logo chính thức của TVH đã bị loại bỏ vì bị cáo buộc sao chép ý tưởng và phải tổ chức thi để tìm logo mới. Chi phí sân vận động hình quả cầu tuyết, tăng từ 1,3 tỷ lên 2,1 tỷ USD làm cho dư luận nghi ngờ. Giá thành xây dựng quá đắt nên làm cho dư luận không đồng tình, làm tăng món nợ chồng chất và cuối cùng dẫn đến sự từ chức của ông Hakubun Shimomura, Bộ trưởng Thể thao Nhật Bản, một trong những nhân vật thân tín của Thủ tướng Abe.

Tham nhũng, gian lận thầu và thông đồng giá, là một thực trạng diễn ra trong lĩnh vực xây dựng của Nhật sau chiến tranh, kể cả các dự án liên quan đến TVH, mà người ta tin rằng có bàn tay của Yakuza. Tổ chức tội phạm có lịch sử lâu đời tại Nhật, hoạt động như chiếc vòi bạch tuộc, độc quyền nhà thổ, cờ bạc và cả trong lĩnh vực giải trí, xây dựng... và hậu quả, chi phí bị rút ruột chất lượng công trình sụt giảm nghiêm trọng.

Trong quá trình tổ chức TVH 2020, Tokyo một lần nữa phải trả giá đắt cho băng nhóm Yakuza được giới chính khách biến chất chống lưng. Người ta dự kiến chi phí sẽ đội lên tới 15 tỷ USD so với ngân sách dự toán ban đầu. Con số này chắc chắn sẽ tăng tiếp chứ chưa dừng ở mức này.

Người dân Nhật phải đối phó với nạn gia tăng shohizei, tức thuế tiêu thụ, từ 5 đến 8% trong năm 2014 và có thể tăng tiếp lên 10% từ nay đến 2017 và rất nhiều khoản thuế, nghĩa vụ khác để trả cho cuộc chơi. Với chi phi mã, Nhật Bản sẽ phải đối mặt với một khoản nợ quốc gia lên tới 11 nghìn tỷ USD, tức 245% GDP, trong đó TVH Olympic 2020 được xem là một trong cỗ máy ngốn tiền, gánh nặng khó chịu một khi chi phí tiếp tục vượt khỏi tầm kiểm soát…

Việc tổ chức TVH 2020 vào cuối tháng 7, đầu tháng 8 cũng là điều bất lợi, khi nhiệt độ tăng cao. Thời tiết nóng sẽ gây nguy hiểm cho vận động viên, những người trực tiếp tham gia thi đấu. Điều này mọi người đều biết nhưng khi nộp hồ sơ dự thầu năm 2013, tuy nhiên giới chức Nhật Bản lại “lobby” khéo léo rằng giữa mùa hè thời tiết ở Tokyo chỉ có “nắng nhẹ và rất lý tưởng”?