Thú chơi tranh con giáp đang trở lại

Không thể biết chính xác thói quen chơi tranh dân gian ngày Tết của người Việt Nam có tự bao giờ. Hình ảnh những phiên chợ Tết nhiều vùng quê miền Bắc hay các phố cổ Hà Nội nhiều năm về trước còn lưu lại cảnh tranh rải trên chiếu, bày trong mẹt, treo trên dây hay được cuộn tròn, xếp gọn trong bồ…

Một bức tranh Tết treo tại triển lãm ''Tranh Tết Kỷ Hợi - 2019''

Các làng tranh dân gian truyền thống như Đông Hồ, Hàng Trống, làng Sình… mỗi độ xuân về lại tất bật rộn ràng làm tranh đưa đi khắp nơi. Chơi tranh ngày Tết trở thành thú vui tao nhã, thể hiện nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt Nam. Nhưng phải đến năm 1954, danh họa Bùi Xuân Phái, người nổi danh với những bức tranh vẽ phố phường Hà Nội, cùng một số họa sĩ khác mới khởi xướng cho dòng tranh con giáp.

Khi ấy, Bùi Xuân Phái bắt đầu vẽ những tấm thiệp con giáp để tặng người thân, bạn bè mỗi dịp Tết đến, Xuân về. Có những năm, họa sĩ vẽ cả chồng bưu thiếp, để sẵn trong ngăn kéo để làm quà mừng năm mới cho những người thân quý.

Từ đó loại tranh này dần trở thành một thú chơi mang đậm màu sắc văn hóa. Và người theo đuổi đề tài vẽ con giáp quy mô nhất lại là danh họa Nguyễn Tư Nghiêm. Ông chuyên chú vẽ một cách quy mô, tính toán tỉ mỉ, việc vẽ con giáp của ông được đẩy lên thành truyền thống vẽ tranh Tết hàng năm.

Ông cũng được cho là người đại diện cho các họa sĩ Việt Nam cất lên tiếng nói của dân tộc mình qua các tác phẩm hội họa con giáp ngày Xuân. Ngoài Bùi Xuân Phái, Nguyễn Tư Nghiêm, dòng tranh này còn đón nhận sự sáng tạo của các họa sĩ Nguyễn Bích, Sỹ Ngọc...

Sau đó một thời gian dài, trào lưu vẽ tranh con giáp bị mai một bởi nhiều người cho rằng, chơi tranh Tết là cuộc chơi của nhà giàu. Nhiều bức tranh Tết lúc ấy có giá rất cao, đại đa số công chúng khó lòng tiếp cận. Tuy nhiên, giờ đây thú chơi này đã dần quay trở lại theo một xu thế mới, dân dã và gần gũi hơn, được công chúng hồ hởi đón nhận.

Hiện nay, số các họa sĩ vẽ tranh con giáp ngày càng đông đảo hơn. Các bức tranh đều mang sự sáng tạo trong phong cách thể hiện, với chất liệu rất riêng, đậm dấu ấn cá nhân của tác giả. Tính thời đại, hiện thực được thể hiện khá rõ trong các tác phẩm.

Từng có lịch sử 5 năm tổ chức vào mỗi dịp giáp Tết, năm nay, triển lãm “Hợi Dome 2019” của nhóm G39 tiếp tục mang tới nhiều tranh về con giáp đón chào năm mới. Diễn ra từ ngày 20/1 – 1/2 tại Hàng Da Galleria (Hoàn Kiếm, Hà Nội). 70 bức tranh của 20 nghệ sĩ được thể hiện bằng nhiều chất liệu như sơn dầu, sơn mài… cùng các đồ gốm (đĩa, bình, lọ hoa…) do các họa sĩ sáng tác tại lò gốm Bát Tràng (Hà Nội).

Họa sĩ Lê Thiết Cương-giám tuyển, đồng thời là tác giả có tác phẩm trưng bày tại triển lãm cho biết, điểm ngẫu nhiên thú vị nhưng dễ hiểu của “Hợi Dome 2019” là các tác giả dùng nhiều gam màu ấm nóng, rực rỡ; tương đồng với sự phồn vinh, sinh sôi nảy nở, sung túc, no đủ mà hình tượng những chú lợn mang lại.

Người xem có thể bắt gặp ở đây những khám phá, biểu hiện thú vị về con giáp của năm mới 2019, cùng nhiều đề tài hấp dẫn về mùa xuân, thiên nhiên và cuộc sống đời thường, như: Bến xuân, Phố núi (sơn dầu của Lâm Đức Mạnh); Sắc xuân (sơn dầu của Doãn Hoàng Lâm); Chợ quê làng Giá (sơn dầu của Trịnh Quế Anh); Vườn xuân Kỷ Hợi (acrylic của Vũ Dũng)…

Bên cạnh đó, triển lãm còn dành một góc trưng bày tranh của thiếu nhi về chủ đề Tết Kỷ Hợi với những cảm nhận trong trẻo, hồn nhiên. Theo Ban tổ chức, ngoài ý nghĩa duy trì triển lãm hằng năm vẽ con giáp - một nét đẹp của văn hóa dân tộc, triển lãm còn nhằm đưa nghệ thuật đến gần hơn với công chúng.

Mới đây, Triển lãm “Tranh Tết Kỷ Hợi 2019” trưng bày 60 bức tranh của 33 họa sĩ, như Thành Chương, Doãn Hoàng Kiên, Khổng Đỗ Duy, Bùi Phan Trung Dũng… đã diễn ra từ 15 – 23/1, tại Đông A Gallery (115 Nguyễn Thái Học, Hà Nội).

Tuy cùng khai thác một đề tài nhưng mỗi tác phẩm lại có nhiều nét khác biệt về ý tưởng, tạo hình, màu sắc; thể hiện phong cách riêng của họa sĩ. Đơn cử như “Lợn Mán” hay “Tự họa năm Hợi” (với những mảng màu nguyên, tươi rói, có sự tương phản mạnh, đan xen giữa những yếu tố dân gian và đương đại) thể hiện rõ ngôn ngữ hội họa của Thành Chương.

Trong khi đó, “Sung mãn” và “Sung túc” của Lê Trí Dũng được gợi hứng từ tranh dân gian Đông Hồ, hướng tới một năm Hợi no đủ, sum vầy. Điều đáng mừng là các bức tranh có giá bán từ 2 triệu đồng đến cao nhất là 70 triệu đồng. Sau 2 năm tổ chức, hầu hết số tranh trưng bày đều được bán hết. Điều đó cho thấy, thú chơi tranh con giáp ngày Tết đâu đã lỗi thời.

Cả 2 triển lãm tranh con giáp năm Hợi đều mang đến không khí mùa xuân, sắc màu ngày Tết với nét gần gũi, dung dị để số đông cùng thưởng lãm và có thể bán tranh. Triển lãm tranh Tết đã trở thành một sân chơi độc đáo mỗi dịp Tết đến Xuân về.