Thu hút vốn tư nhân: Cần tạo sân chơi bình đẳng
Báo cáo Đánh giá tình hình tài chính cho phát triển với chủ đề “Tài chính cho phát triển bền vững ở Việt Nam”, được Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư công bố ngày 11/9, nêu khuyến nghị trên, đồng thời cho rằng làm như vậy sẽ giúp Việt Nam đáp ứng nhu cầu tài chính cho việc thực hiện thành công các Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs).
Theo Báo cáo, tổng nguồn vốn cho phát triển ở Việt Nam đã gia tăng đáng kể trong khoảng hai thập kỷ gần đây, từ mức trung bình 511 USD/người năm 2002 lên đến 1.226 USD/người năm 2015. Trong cùng giai đoạn đó, đầu tư từ khu vực tư nhân cũng gấp hai lần.
Tuy nhiên, nguồn lực tài chính cho phát triển của Việt Nam vẫn còn thấp hơn mức bình quân của các nước ASEAN (1.937 USD/người). Đặc biệt là tỷ trọng nguồn tài chính phát triển so với GDP của Việt Nam đã bắt đầu có xu hướng sụt giảm kể từ năm 2007.
Ông Haoliang Xu, Giám đốc UNDP Khu vực châu Á - Thái Bình Dương lưu ý thêm, đầu tư từ khu vực tư nhân trong nước chỉ chiếm 40% tổng nguồn lực tài chính cho phát triển. Tỉ lệ đầu tư tư nhân trên đầu người của Việt Nam thuộc nhóm thấp nhất ở khu vực ASEAN, chỉ đạt 490 USD, cách khá xa mức trung bình của các nước ASEAN là 690 USD.
Đồng quan điểm, TS. Hồ Đình Bảo, chuyên gia của UNDP, Trưởng nhóm biên soạn báo cáo cho rằng đầu tư của khu vực tư nhân trong nước chưa thể đáp ứng được kỳ vọng, đặc biệt là chưa thể hiện vai trò động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Để cải thiện tình hình, ông Haoliang Xu khuyến nghị Việt Nam sớm thực hiện một số biện pháp, bao gồm khuyến khích tăng đầu tư tư nhân trong nước; đầu tư công tập trung và huy động đầu tư tư nhân; thu hút những dự án FDI liên kết công ty trong nước với chuỗi giá trị toàn cậu; đẩy mạnh thu thuế, quản lý tài sản công và áp dụng thuế tài sản và thuế môi trường; và xây dựng khuôn khổ tài chính phối hợp cho việc thực hiện SDGs.
Để có nguồn vốn bảo đảm cho đầu tư phát triển, theo UNDP, cần phải đẩy mạnh sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân và mở rộng đầu tư ở Việt Nam thông qua việc sắp xếp thứ tự ưu tiên ở ba lĩnh vực hành động.
Thứ nhất, cần tạo ra một sân chơi bình đẳng cho khu vực tư nhân trong nước, trong đó có cả việc cải cách các doanh nghiệp nhà nước và sửa đổi chính sách thu hút FDI nhằm tạo điều kiện dễ dàng cho các công ty tư nhân trong nước gia nhập thị trường.
Thứ hai, cần thực hiện các chính sách và cung cấp sự hỗ trợ có trọng điểm để các doanh nghiệp tư nhân trong nước phát triển về qui mô, nâng cao năng suất lao động và khả năng cạnh tranh; cải thiện các mối liên kết với các chuỗi giá trị trong nước và toàn cầu; đồng thời đẩy nhanh chuyển dịch cần thiết từ kinh tế không chính thức sang kinh tế chính thức.
Thứ ba, cần tiếp tục nỗ lực cải thiện môi trường kinh doanh, hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước trong việc tiếp cận đất đai và tín dụng và đặc biệt nâng cao năng lực kỹ thuật để áp dụng công nghệ mới và nắm bắt cơ hội mà cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 mang lại.
Bên cạnh đó, cần xây dựng các tổ chức độc lập chuyên cung cấp hỗ trợ về đào tạo nhân lực và nghiên cứu phát triển cho các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam, vốn đang gặp hạn chế vì quy mô nhỏ và thiếu khả năng đầu tư nghiên cứu phát triển, ứng dụng công nghệ cao và đào tạo nhân lực.
Liên quan đến tạo lập sân chơi bình đẳng, TS.Hồ Ngọc Bảo lưu ý cần chuyển định hướng thu hút FDI từ số lượng sang chất lượng. Điều quan trọng là phải thiết lập và đảm bảo thực hiện các tiêu chuẩn rõ ràng, phù hợp thông lệ quốc tế về yêu cầu trình độ công nghệ, nội dung chuyển giao công nghệ và mối liên kết của các công ty FDI với các công ty trong nước, cũng như các yêu cầu về hiệu quả sử dụng năng lượng và thực hiện các tiêu chuẩn an toàn về môi trường.
Đồng thời, cần tăng cường năng lực và các hệ thống thể chế trong việc rà soát, thẩm định kỹ càng hơn và phê duyệt các dự án FDI nhằm bảo đảm sự tuân thủ đối với các tiêu chuẩn quốc tế.