Thuế thu nhập cá nhân: Cần điều chỉnh theo lạm phát
Lịch sử...
Nhìn lại hành trình hình thành Luật Thuế thu nhập cá nhân được Quốc hội thông qua ngày 21/11/2007, không khỏi băn khoăn khi ngay từ ngày ấy, ông Đặng Ngọc Tùng, Chủ tịch Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam nhìn thấy sự chưa ra đã lỗi thời của luật "Nếu 2 năm nữa, khi Luật Thuế TNCN ban hành có hiệu lực rồi thì mức thu nhập chịu thuế và mức giảm trừ gia cảnh như vậy có còn hợp lý không khi Nhà nước sẽ nâng lương tối thiểu? Câu hỏi đó chưa được trả lời trong khi luật đã cột chặt như thế này".
Lạm phát tâng cao khiến thu nhập thực tế của người dân giảm mạnh
(Ảnh: VnExpress)
Và nay, thực tế càng chứng minh những nhận định này. Ngay từ khi luật này có hiệu lực thi hành vào 1/1/2009 mức giảm trừ gia cảnh 4 triệu đồng/tháng đã trở nên lạc hậu với thực tế.
Lý do vì năm 2008, Việt Nam có mức lạm phát lên tới 19,89% khiến người nộp thuế gặp vô vàn khó khăn. Trước tình hình đó, để khoan sức dân, kích cầu tiêu dùng, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 32 ngày 16/9/2009, trong đó miễn thuế toàn bộ thuế TNCN phải nộp từ ngày 1/1/2009 đến ngày 30/6/2009 cho các đối tượng.
Sang năm 2010 và 2011, lạm phát tiếp tục phi mã (CPI tương ứng 11,75% và 18,12%). Sự ảnh hưởng mạnh mẽ này đã khiến 6/8/2011, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về ban hành bổ sung một số giải pháp về thuế để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và cá nhân từ tháng 8 đến hết tháng 12/2011. Theo đó, người nộp thuế không có người phụ thuộc có thu nhập dưới 9 triệu đồng/tháng được miễn hoàn toàn số thuế phải nộp.
Điều đó cũng có nghĩa không chỉ mức giảm trừ gia cảnh đối với đối tượng nộp thuế hiện tại là 4 triệu đồng lỗi thời mà mức giảm trừ gia cảnh 6 triệu đồng theo như dự thảo luật cũng chưa đủ bù đắp tốc độ trượt giá từ năm 2008 đến nay chứ chưa nói gì tới việc đến tận 2014. Vì so với đầu năm 2008, đến cuối 2011 CPI đã tăng thêm gần 64%.
Như vậy, nếu mức 4 triệu đồng được cho là hợp lý ở thời điểm ban hành luật thì đến nay, mức giảm trừ gia cảnh đã phải là 4 x 0,64=6,545 triệu đồng/tháng. Mức giảm trừ gia cảnh đối với người phụ thuộc cũng trong tình trạng tương tự.
Sẽ lặp lại...
Theo TS. Nguyễn Đình Ánh, suất thuế TNCN phải dựa trên nguyên tắc người có thu nhập càng cao càng phải đóng nhiều. Trên thế giới có 2 cách đánh thuế: một là trừ cho người nộp thuế một khoản thu nhập để có thể sống một cách bình thường; hai là đánh thuế từ đồng thu nhập đầu tiên. Và càng lên cao, thuế suất càng cao với mục tiêu là điều tiết thu nhập.
Nhìn vào Việt Nam có 2 điểm quan trọng nhất là kiểm soát thu nhập và thông qua đó áp thu nhập chịu thuế. Tuy nhiên, Việt Nam kiểm soát thu nhập rất kém đây chính là vấn đề cần phải khắc phục làm trước khi bàn đến việc tính thuế suất TNCN như thế nào.
Bàn sang đến vấn đề mức như thế nào thì đủ sống, ở các nước họ cũng đưa ra một ngưỡng tính thuế như mức tiền lương tối thiểu hay là một mức tuyệt đối nào đó, song xem ra lại không phù hợp với Việt Nam. Bởi, đặc trưng của kinh tế Việt Nam là lạm phát liên tục và khá cao.
Chưa kể tới đây cũng khó dự đoán chính xác về lạm phát. Vì vậy, việc đưa ra một con số tuyệt đối để đánh thuế TNCN gây ra một bất cập rất lớn. Nhất là con số đó được đưa vào luật là một điều tối kị bởi luật sẽ nhanh chóng lỗi thời nhưng không phải lúc nào cũng sửa được. Việc thực hiện Luật Thuế TNCN từ 2009 đã minh chứng điều này.
Để hóa giải những bất cập này, TS. Nguyễn Đình Ánh cho rằng, lương cơ bản cũng là một căn cứ để xác định suất thuế TNCN nhưng phải là một số lần trên lương cơ bản bởi đó chỉ là mức sống tối thiểu. Đồng thời cần xây dựng một hệ số điều chỉnh lương theo lạm phát như ở các nước khác đã áp dụng.
Điều này còn quan trọng hơn ở Việt Nam bởi thực tế xuất phát điểm của kinh tế Việt Nam thấp, vì vậy không thể lấy một mốc thu nhập nào đó ví như năm 2000 là tốt mà phải vươn lên.Vì vậy ngoài việc điều chỉnh tương đối theo lạm phát còn phải điều chỉnh theo hướng tuyệt đối nhằm nâng cao hơn mức sống cho người dân.
Hơn thế, cần phải nâng cao khả năng kiểm soát thu nhập, bởi nếu kiểm soát thu nhập kém sẽ dẫn đến những người có thu nhập kiểm soát chủ yếu là người làm công ăn lương, công chức thấp vẫn phải đóng còn những người thu nhập cao nhưng không kiểm soát được thì không phải đóng. Điều này có thể đi ngược nguyên tắc công bằng mà Luật Thuế TNCN muốn hướng đến là điều tiết thu nhập.
Minh Ngọc