Tiếng chim tuổi hai mươi
Ảnh minh họa |
Để hiểu lời bà, tôi phải khớp nối với khoảng thời gian từ mười năm trước. Khi đó bà mới ở tuổi 85. Ai hỏi bà cũng bảo: “Hai mươi thôi mà”, khiến họ sửng sốt. Lúc khác bà soi gương, bà bảo người trong gương là gương mặt tuổi hai mươi. Bà không đùa.
Tôi biết, lúc đó bà đang soi lại ký ức, soi lại một thời của mình. Ký ức đầy nhọc nhằn khắc in vào trong thớ não, huyết quản. Bà đã có mười năm soi lại ký ức như thế. Bà thường ngồi bên hiên nhà, nơi có cây mận luôn đem gió rắc xuống sân, xuống thềm rêu đẫm màu bình yên. Mùa xuân cây mận lại gieo hương khắp cả khu vườn.
Khi đó, nhìn mái tóc bà, với màu trắng hoa mận, màu trắng của mây, tôi có cảm giác cuộc sống dù nhiều thứ thay đổi, cả mái tóc bà nữa, thì những ký ức luôn đẹp vẹn nguyên và tồn tại không phụ thuộc vào trí nhớ con người. Ngày còn minh mẫn, bà vẫn kể cho các cháu nghe về thời của mình trong tiếng chim, trong tiết trời ấm áp, có hoa mận tinh khôi làm chứng.
Cũng bởi tuổi hai mươi của bà có quá nhiều điều để nhớ và kể lại. Nhỏ thì sống với cánh đồng. Lớn lên thì đi thanh niên xung phong, trải muôn vàn vất vả gian nan, vẫn một lòng kiên trung. Rồi bà lập gia đình, ở nhà nuôi nấng đàn con cho chồng yên tâm ngoài mặt trận. Lần lượt mười người con chào đời, được đôi bàn tay cần mẫn với một nghị lực phi thường của nội nuôi nấng. Rồi chính nội lại tiễn các con ra trận.
Cha tôi nói rằng, nội là hình ảnh của con cò lặn lội cả đời kiếm mồi nuôi nấng đàn con, và là hình ảnh thân thương đến vĩ đại, cho thấy sức sống mãnh liệt và sự can trường của người phụ nữ thôn quê Việt Nam. Nội đã dâng hai người con cho Tổ quốc, ông nội trở về cũng mang theo những vết thương nhức tấy. Lại tay bà chăm sóc cho ông những tháng ngày đớn đau bởi vết thương cũ hành hạ.
Không nỗi đau nào bằng nỗi đau mất con, mất người thân, nhưng nội bảo đó là sự hy sinh, để đổi lấy hòa bình, đổi lấy những tiếng chim rúc trong kẽ lá xuân, những thời khắc nụ cười hạnh phúc trao nhau.
Ngày cha tôi còn nhỏ, đã chứng kiến những quãng thời gian khó khăn nhất của nội khi một mình chăm lo cho đàn con. Nội đã vắt gần như kiệt sức mình để các con nên người. Và dường như chính nghị lực của tuổi trẻ thấm vào máu, để từng nhịp đập của con tim luôn thôi thúc bà trong từng nấc thang cuộc đời, dù khó khăn đến mấy cũng không chịu đầu hàng.
Mấy năm nay, bà nội thường ngồi bên hiên cũ. Dáng bà còng như dấu hỏi. Bà đã cúi xuống cho các con đứng thẳng. Bà đã nuôi nấng tuổi hai mươi của các con và tiếp tục truyền cảm hứng ấy cho các cháu. Những tiếng chim vành khuyên trên cây mận trở thành người bạn của bà, thành câu chuyện và gợi nhắc bà về ký ức tuyệt đẹp.
Cũng có lúc, khi chúng tôi ở phố về thăm bà, bà kéo ra gốc mận cùng lắng nghe tiếng vành khuyên, bảo: “Bà không biết phố bằng các cháu, nhưng các cháu bây giờ không biết quê bằng bà đâu. Tiếng chim này đã vang vọng suốt nhiều năm rồi đấy. Những con chim làm bạn với bà lâu lắm rồi. Khi ông ốm nặng mất đi, thì tiếng chim kêu da diết hơn. Cháu hãy giữ những tiếng chim nhé”.
Cũng khoảng mấy năm nay, vào dịp các con cháu về quê nghỉ Tết, bà bảo thích nghe kể chuyện vui và ý nghĩa về cuộc sống, bà sẽ cho thừa kế cây hoa mận đã thành cổ thụ ngay trước sân. Mọi người ra sức tìm tòi những câu chuyện, quây quần bên nhau mà kể. Những chuỗi cười làm vang cả ngôi nhà.
Rồi xuân lại đến, chúng tôi về quây quần bên bà, lại kể chuyện vui và ý nghĩa. Chợt bà bảo: “Các con cháu kể vui rồi, hay rồi, bà nói này, bà có một chuyện vui là chỉ thấy mình trẻ, xuân sắc như tuổi hai mươi ấy”.
Mọi người trong gia đình suy đoán sâu xa, đó có thể là chứng loạn thần, nhưng chắc không phải. Đó hẳn là một hiện tượng ảo giác, hay một ẩn ức vừa tươi đẹp vừa hào sảng trong quá vãng đã dồn nén trở lại.
Và chợt hiểu, mỗi người cần phải làm đẹp tuổi hai mươi của mình, bằng sức sống mãnh liệt của những quả tim yêu đời, yêu con người, để về già tự hào rằng mình đã vượt qua gian khó bằng hai trăm phần trăm sức lực. Tôi bỗng nghĩ, lời bà như những chú vành khuyên, đang rắc tiếng xuân xưa xuống thềm xuân nay, như những lời nhắn gửi đầy huyền diệu.