Triển vọng từ “mỗi xã một sản phẩm”
Rộng cửa ra thị trường
Quảng Nam là một trong những địa phương thí điểm thực hiện chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) của cả nước. Từ những hỗ trợ của chương trình, các sản phẩm của bà con nông dân, HTX, DNNVV trên địa bàn đã rộng cửa ra thị trường. Tuy nhiên, để OCOP đạt được kết quả như mong muốn, cơ quan chức năng lẫn người dân ở địa phương vẫn còn nhiều việc phải làm.
OCOP đang đưa các sản phẩm đến gần hơn với người tiêu dùng |
Cùng với Quảng Ninh và Bắc Kạn, Quảng Nam đang được đánh giá là một trong những tỉnh triển khai mạnh mẽ chương trình OCOP. Từ tháng 5/2018, UBND tỉnh Quảng Nam đã phê duyệt đề án “Mỗi xã một sản phẩm” giai đoạn 2018 - 2020 và định hướng đến 2030.
Trong đó, mục tiêu tổng quát là phát triển các HTX, DNNVV, từ đó, sản xuất các sản phẩm, dịch vụ du lịch có lợi thế, có khả năng cạnh tranh trên thị trường, phát triển kinh tế nâng cao thu nhập cho người dân. Đề án cũng vạch ra mục tiêu cụ thể, đến năm 2020 hoàn thiện/nâng cấp 130 sản phẩm thế mạnh trong nông nghiệp và dịch vụ du lịch nông thôn; Phát triển mới 100 sản phẩm; Phát triển từ 3 - 4 làng du lịch sinh thái cộng đồng, kết hợp bảo tồn các giá trị văn hóa tạo ra sản phẩm dịch vụ du lịch...
Hỗ trợ thực hiện chương trình, các cấp chính quyền ở địa phương đã tích cực vào cuộc. Năm 2018, tổng kinh phí triển khai OCOP tại Quảng Nam đạt hơn 19,6 tỷ đồng. Các cơ quan chức năng ở địa phương cũng đã ban hành định mức, nội dung thực hiện chương trình; Xây dựng, triển khai bộ tiêu chí đánh giá, xếp hạng sản phẩm... Kết thúc năm 2018, danh mục sản phẩm OCOP của tỉnh đã có đến 35 sản phẩm từ núi cao, trung du đến duyên hải, nông thôn đến đô thị. Bên cạnh, một trang thông tin điện tử cũng đã được thành lập để giới thiệu về chương trình OCOP ở Quảng Nam. Các sản phẩm tham gia chương trình đều được giới thiệu trên trang thông tin này.
Điều đáng nói, bên cạnh những con số cụ thể, cái được quan trọng của việc thực hiện chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” ở Quảng Nam chính là góp phần thay đổi nhận thức của bà con nông dân. Trước đây, phương thức sản xuất chủ yếu của bà con nông dân là nhỏ lẻ, phân tán. Sản phẩm sau khi thu hoạch được đưa ra thị trường theo kiểu tự phát “mạnh ai nấy làm”. Đặc biệt, chưa hình thành được sợi dây liên kết giữa nhà sản xuất và nơi tiêu thụ... Tuy nhiên, kể từ khi tham gia OCOP phương thức sản xuất của bà con đã bắt đầu có những thay đổi. Trước hết, là việc tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm. Sau đó, là những thay đổi về mẫu mã, sản xuất hàng hóa và đưa ra thị trường một cách chuyên nghiệp hơn.
Tại phố cổ Hội An, có Công ty TNHH Đại Chí Food, Công ty TNHH Hoa Nam và Cơ sở bánh đậu xanh bà Bông đang tham gia OCOP. Trong đó, cơ sở bánh đậu xanh bà Bông dù đã có 30 năm truyền thống làm nghề, song sản phẩm làm ra khi đưa ra thị trường vẫn chủ yếu theo kênh bán hàng truyền thống. Tuy nhiên, khi tham gia chương trình mọi việc đã dần thay đổi. Chủ cơ sở này cho biết, khi được lựa chọn là sản phẩm OCOP của Hội An, cơ sở được hỗ trợ đầu tư máy móc, tạo điều kiện thay đổi bao bì, thiết kế logo sản phẩm... Từ những sự hỗ trợ này, sản phẩm bánh đậu xanh của cơ sở mới có điều kiện để vào các siêu thị, được đưa ra thị trường một cách hiệu quả hơn.
Còn những “nút thắt”
Được biết, thực hiện chương trình “Mỗi xã một sản phẩm”, Quảng Nam đang tập trung vào các nhóm ngành hàng chính như, nông sản tươi sống và nông sản chế biến, thảo dược các sản phẩm có thành phần từ dược liệu, vải và may mặc, sản phẩm lưu niệm, nội thất - trang trí từ gỗ, sợi, mây tre, kim loại, gốm sứ, dệt may... Trong khi đó, các dịch vụ du lịch nông thôn, bán hàng gồm các sản phẩm dịch vụ phục vụ tham quan, du lịch, nghỉ dưỡng, giải trí, học tập, nghiên cứu…
Năm 2019, Quảng Nam cũng định hướng tiếp tục nâng cấp, củng cố, phát triển các sản phẩm đã tham gia phương án thí điểm năm 2018. Đồng thời, hỗ trợ phát triển, nâng cấp khoảng 90 sản phẩm mới, sản phẩm đã có; Củng cố, nâng cấp, thành lập mới ít nhất 20 tổ chức kinh tế; Bên cạnh xây dựng, nâng cấp các điểm bán hàng OCOP... Đặc biệt, Quảng Nam đã tính toán, chủ động thực hiện và đưa ra các giải pháp để nâng tầm sản phẩm của chương trình, đáp ứng yêu cầu của thị trường cả trong lẫn ngoài nước.
Theo ông Mai Đình Lợi - Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn Quảng Nam, tỉnh đang đẩy mạnh việc đánh giá và thi xếp hạng cho sản phẩm của các địa phương. Dự kiến, Quảng Nam cũng sẽ triển khai phần mềm quản lý chương trình và sản phẩm bằng tem điện tử thông minh, ứng dụng VNPT check, phần mềm quản lý...
Ngoài việc nâng cao chất lượng cho các sản phẩm, thì việc tìm kiếm thị trường cũng đang được chính quyền địa phương đẩy mạnh, nhằm giúp các chủ thể OCOP mở rộng và vươn đến các thị trường lớn hơn. Tỉnh đã có kế hoạch xây dựng trung tâm OCOP tại Hội An. Đồng thời, Quảng Nam cũng lên kế hoạch hợp tác với TP. Đà Nẵng nhằm xây dựng một trung tâm OCOP của Quảng Nam ngay tại Đà Nẵng. Điều này, sẽ góp phần giới thiệu các sản phẩm của địa phương đến với một thị trường tiềm năng như TP. Đà Nẵng. Và đây cũng có thể là một nhịp cầu trung chuyển để các sản phẩm của địa phương vươn đến những thị trường rộng lớn hơn như TP. Hồ Chí Minh hay Hà Nội...
Mặc dù, có nhiều nỗ lực song việc thực hiện chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” ở Quảng Nam hay các địa phương khác vẫn đang gặp nhiều khó khăn. Đây cũng chính là những “nút thắt” cần sớm được tháo gỡ.
Khó khăn đầu tiên, do OCOP là một chương trình mới nên việc thực hiện vẫn còn những lúng túng nhất định. Nhiều vùng nguyên liệu chưa được quy hoạch, sản phẩm chưa hoàn thiện. Trong khi, sản xuất nhìn chung còn manh mún, nhỏ lẻ. Việc ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ còn hạn chế. Điều này, dẫn đến tình trạng các sản phẩm còn chưa được công bố tiêu chuẩn chất lượng, mã số, mã vạch, đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ còn thiếu.
Trong khi, một số chủ thể sản xuất vẫn còn tâm lý thụ động trong việc tìm kiếm thị trường. Đặc biệt, các thủ tục về công bố sản phẩm, nhất là những sản phẩm chức năng, thực phẩm bảo vệ sức khỏe còn phức tạp tốn nhiều thời gian lẫn chi phí...