Úp sọt margin: Chuyện khó tránh

Nhiều bên mắc kẹt

Cho đến trước ngày 15/8, thời điểm bắt đầu chuỗi giảm sàn, FTM có khối lượng giao dịch từ 800.000-1.000.000 cổ phiếu mỗi phiên. Trong chuỗi giảm sàn, phiên có khối lượng giao dịch lớn nhất là phiên 15/8 với gần 930.000 cổ phiếu, trong khi đó lại có rất nhiều phiên khối lượng chỉ vài nghìn, vài trăm, thậm chí… vài chục cổ phiếu. Một thống kê khác đó là nếu khối lượng trung bình 1 lệnh mua của FTM trong khoảng vài tuần qua chỉ vài chục cổ phiếu thì khối lượng trung bình 1 lệnh bán của FTM lên đến hơn 200.000 cổ phiếu, tức là lớn hơn đến hàng… nghìn lần.

Điều này cho thấy chênh lệch cung-cầu là vô cùng lớn và dễ dàng nhận ra đây chính là áp lực tháo chạy bằng được nhưng… bất thành. Trong các bên bán ra sẽ bao gồm có nhà đầu tư, công ty chứng khoán tìm cách giải chấp để thu hồi vốn, và không loại trừ có cả các cổ đông nội bộ...

Cho vay margin là hoạt động chủ đạo tạo ra doanh thu, lợi nhuận cho công ty chứng khoán

Rất khó để ước đoán cụ thể con số thiệt hại từ các công ty chứng khoán cấp margin hoặc từng đơn vị, nhưng nhiều khả năng là có bởi FTM từ chỗ thanh khoản bình thường đủ điều kiện để cấp margin, cho đến khi giảm sàn và hụt thanh khoản quá nhanh sẽ dẫn đến một khối lượng lớn hàng hóa có thể bị ứ đọng và chưa “tháo hết”. Cũng nên biết rằng, margin không chỉ nằm ở các nhà đầu tư ngày ngày lướt sóng cổ phiếu mà thậm chí còn nằm ở những cổ đông lớn mua nhiều, nắm giữ lâu dài. Việc sử dụng margin để giữ dài hạn thoạt nhìn có vẻ vô lý nhưng thực ra đây cũng là một cách để cổ đông lớn xoay vòng vốn của mình tốt hơn cho các mục đích tài chính khác nhau.

Sống chung với rủi ro

Một cổ phiếu thanh khoản bình thường, có biến động, hấp dẫn nhà đầu tư thì khó có chuyện các công ty chứng khoán không cấp margin, từ một vài rồi sẽ đến nhiều công ty chứng khoán làm như vậy. Công ty nào không làm, không những không có nguồn thu mà thậm chí còn bị mất khách hàng. Hiếm hoi lắm mới có trường hợp nhiều công ty chứng khoán quay lưng với một cổ phiếu, không cấp margin, dù vậy, vẫn có trường hợp công ty không cấp margin rộng rãi nhưng lại cơi nới với khách VIP.

Khoảng chục năm trước, thị trường cũng đã từng râm ran câu chuyện một nhóm nhà đầu tư VIP đến công ty chứng khoán mở tài khoản, yêu cầu hỗ trợ margin tích cực, sau đó mua vào một cổ phiếu đang trên đà giá lên, nhưng sau đó giá đến đỉnh thì bỏ của chạy lấy người. Giá cổ phiếu giảm liên tục, xuống tới mức số vốn của nhóm nhà đầu tư kia bốc hơi và âm vào vốn của công ty chứng khoán. Nhưng khi đó, nhiều người đã nhận ra rằng đây là “chiêu” của nhóm nhà đầu tư VIP, mượn margin của công ty chứng khoán để xả hàng.

Một trường hợp nữa cũng phải nhắc đến là TTF (Gỗ Trường Thành) cũng là “cổ phiếu tốt”, tăng giá tính bằng lần, tình hình kinh doanh khả quan, và tất nhiên nằm trong danh sách ưu tiên cấp margin. Thậm chí còn có những đồn thổi cho rằng, công ty chứng khoán cấp margin ưu đãi cho các khách hàng VIP, sở hữu lớn cổ phiếu này. Nhưng rốt cuộc, khi scandal kiểm kê thiếu gần 1000 tỷ đồng hàng tồn kho vỡ lở, giá của TTF đã lao dốc không phanh và rất nhiều nhà đầu tư thiệt hại. Không chỉ có vậy, các công ty chứng khoán cấp margin cho TTF, nếu không kịp tháo chạy cũng sẽ bị “lẹm” vào nguồn vốn của mình.

Thực ra, cho vay margin là hoạt động chủ đạo tạo ra doanh thu, lợi nhuận cho công ty chứng khoán, mà đã là kinh doanh tất nhiên phải có rủi ro, mà rủi ro nằm ở chính những trường hợp như FTM hiện nay hay TTF ngày trước mà công ty chứng khoán phải chấp nhận. Vấn đề là đừng để những trường hợp như FTM hay TTF xảy ra quá nhiều, nếu chỉ là những thiệt hại nhỏ trong một nguồn thu lớn thì cũng xem như một loại rủi ro mà công ty chứng khoán phải chung sống mà thôi.