Ưu tiên cho sản xuất
Chạm khung cho vay dự án lớn
Theo quy hoạch phát triển giao thông đường bộ đến năm 2020 đã được Chính phủ phê duyệt, ước tính trong giai đoạn 2015-2020 mỗi năm các dự án xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ sẽ cần phải huy động khoảng trên 200 nghìn tỷ đồng để triển khai thực hiện.
Nếu căn cứ vào mức nhu cầu trên thì hiện nay việc đầu tư vốn của hệ thống NH cho lĩnh vực hạ tầng, giao thông đã bắt đầu chạm khung. Bởi chỉ tính riêng 63 dự án BOT, BT, PPP do Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) quản lý, đến thời điểm này các NHTM trong hệ thống đã tài trợ tới 135 nghìn tỷ đồng (chiếm 89% tổng mức đầu tư).
Vốn tín dụng đang được NHNN điều chỉnh tập trung vào khu vực sản xuất kinh doanh |
Ghi nhận thực tế cho thấy hoạt động cấp tín dụng đối với các dự án BOT, BT giao thông tập trung chủ yếu tại các NH có vốn Nhà nước là chính như BIDV, VietinBank, Vietcombank và VDB.
Chẳng hạn năm 2013, BIDV đã ký kết thỏa thuận hợp tác với Bộ GTVT, cam kết tài trợ các dự án quốc lộ 1A, đường Hồ Chí Minh khu vực qua Tây Nguyên là 30.000 tỷ đồng. Tiếp đó VietinBank cũng cam kết tài trợ cho một số dự án lớn như đầu tư nâng cấp tuyến đường Pháp Vân - Cầu Giẽ hơn 5.900 tỷ đồng, Dự án hầm đường bộ qua Đèo Cả hơn 5.400 tỷ đồng. Gần đây nhất, giữa tháng 6 vừa qua, Vietcombank cũng đã hợp đồng cấp tín dụng cho dự án đường giao thông từ cảng hàng không Thọ Xuân đi khu kinh tế Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hóa với hạn mức trên 3.550 tỷ đồng.
Việc các NHTM Nhà nước quá ưu tiên tài trợ vốn cho lĩnh vực hạ tầng giao thông tiềm ẩn nhiều rủi ro bởi không ít các dự án do chậm tiến độ bị đội mức đầu tư ảnh hưởng đến hiệu quả và khả năng trả nợ, nhiều công trình sau khi hoàn thành được một thời gian ngắn đã có vấn đề về chất lượng như nứt, lún… phải sửa chữa, doanh thu thực tế không đạt như dự kiến dẫn đến NH phải cơ cấu lại thời hạn trả nợ và tăng trích lập dự phòng.
Nhưng điều quan trọng hơn là khi hầu hết các NHTM Nhà nước tập trung dồn vốn cho vay vào phát triển hạ tầng thì nguồn vốn dành cho các lĩnh vực sản xuất kinh doanh khác của nền kinh tế bị hạn chế. Bởi tính đến nay, khối các NHTM Nhà nước vẫn chiếm thị phần lớn nhất trong toàn hệ thống với khoảng trên dưới 50% cả về tổng nguồn vốn huy động, tổng dư nợ và tài sản.
Ý thức được sự lệch hướng của dòng tiền này, ngay từ cuối tháng 6/2015, tại Hội nghị sơ kết hoạt động NH 6 tháng đầu năm, Cơ quan Thanh tra, giám sát NH - NHNN đã chính thức cảnh báo việc một số NH có xu hướng đẩy mạnh tín dụng nhằm tăng nhanh quy mô đã tạo ra áp lực lớn về vốn huy động, gia tăng rủi ro do tập trung tín dụng vào một số ít khách hàng hoặc ngành, lĩnh vực, như các dự án BOT trong lĩnh vực giao thông, BĐS…
Mới đây, Thống đốc NHNN cũng đã chính thức ban hành Chỉ thị số 05/2015/CT-NHNN về vấn đề này. Đây có thể xem là chỉ đạo khá cụ thể từ NHNN nhằm hạn chế ưu tiên cho vay vào lĩnh vực hạ tầng giao thông và BĐS trước bối cảnh có nhiều cảnh báo khả năng bong bóng thị trường này quay trở lại.
Bước đệm cho Basel 2
Song song với việc ban hành Chỉ thị 05, hiện NHNN cũng đang lấy ý kiến để ban hành thông tư hướng dẫn về tỷ lệ an toàn vốn đối với các TCTD. Theo bản dự thảo của thông tư này, một trong những tiêu chí để “chấm điểm” xếp hạng tín nhiệm đối với các NHTM là tỷ lệ nợ phải đòi được đảm bảo bằng BĐS.
Theo đó, những NH nào cho vay lĩnh vực BĐS mà không có thông tin cụ thể về tỷ lệ đảm bảo thì khoản vay đó sẽ bị áp hệ số rủi ro tín dụng ở mức 250% tương đương với tỷ lệ mà trước đây ở Thông tư 13 năm 2010 NHNN đã áp dụng trong thời kỳ hạn chế cho vay các lĩnh vực phi sản xuất.
Việc ban hành thông tư về tỷ lệ an toàn vốn nói trên nằm trong lộ trình thực hiện Hiệp ước vốn Basel 2 mà NHNN cam kết thực hiện. Trước mắt, nếu được thông qua và ban hành, dự kiến từ tháng 2/2016 các quy định mới sẽ áp dụng riêng cho 10 NH hàng đầu, đã được NHNN lựa chọn thí điểm từ năm 2014. Các NH này bao gồm cả 3 NHTM Nhà nước lớn là Vietcombank, VietinBank và BIDV vốn là các NH đang tài trợ vốn rất lớn cho lĩnh vực phát triển hạ tầng và BĐS.
Chính vì vậy, việc thực hiện nghiêm túc Chỉ thị 05 của NHNN là bước đệm quan trọng để các TCTD này tăng cường việc kiểm soát vốn, kiểm soát tình hình tăng trưởng và chất lượng tín dụng đối với các dự án BOT, BT giao thông cũng như các dự án BĐS.
Như vậy, với việc ban hành Chỉ thị 05 NHNN cùng một lúc nhắm đến các mục tiêu dài hạn khác nhau. Một mặt văn bản này hướng đến việc giảm thiểu rủi ro chênh lệch kỳ hạn, nắn dòng tín dụng vào những lĩnh vực ưu tiên của Chính phủ, mặt khác tạo ra cơ sở pháp lý cụ thể để các NH trong hệ thống tự hoàn thiện thang điểm tín nhiệm của mình trước khi bắt đầu chính thức áp dụng các tiêu chuẩn về an toàn vốn theo Hiệp ước Basel 2 vào năm tới.
Không khuyến khích cho vay hạ tầng nông thôn Tại Thông tư số 10/2015/TT-NHNN hướng dẫn thực hiện Nghị định 55 của Chính phủ về chính sách tín dụng phát triển nông nghiệp nông thôn, NHNN đã loại trừ các DN kinh doanh BĐS, DN khai khoáng, cơ sở sản xuất thủy điện, nhiệt điện trên địa bàn nông thôn ra khỏi danh sách các DN được vay vốn ưu đãi. Theo đó lĩnh vực cho vay phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn chỉ còn 7 lĩnh vực chính là: cho vay các chi phí phát sinh phục vụ quá trình sản xuất kinh doanh sản phẩm nông nghiệp; cho vay phục vụ sản xuất công nghiệp, thương mại và cung ứng dịch vụ trên địa bàn nông thôn; cho vay sản xuất giống và dịch vụ phục vụ quá trình sản xuất nông nghiệp; cho vay phát triển ngành nghề tại địa bàn nông thôn; cho vay phục vụ Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới; cho vay các nhu cầu phục vụ đời sống dân cư trên địa bàn nông thôn và cho vay theo các chương trình kinh tế liên quan đến lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn của Chính phủ. |