Vì đâu nên nỗi…, sao đành… bỏ ta

Phá bỏ… chiếc áo chật

Chiều 15/8/2012, phi vụ “kết hôn” giữa Tổng công ty Tài chính cổ phần Dầu khí Việt Nam (PVFC) và NHTMCP Phương Tây (Westernbank) bước vào giai đoạn “dạm ngõ” khi hai bên đã ký thỏa thuận chuyển nhượng Westernbank cho PVFC. Theo giới phân tích, nhiều khả năng hai bên sẽ “kết hôn” theo hình thức hợp nhất theo quy định tại Khoản 2, Điều 6 Thông tư số 04/2010/TT-NHNN quy định việc sáp nhập, hợp nhất, mua lại TCTD.

PVFC đã thu xếp vốn thành công cho nhiều dự án của PVN. (Ảnh: PV)

Xâu chuỗi lại vấn đề, mục tiêu của PVFC quyết tâm chuyển đổi thành NHTM là điều dễ hiểu. Bởi lẽ, chiếc áo mà PVFC đang khoác trên người đã quá chật. Nói như vậy bởi lẽ, mặc dù là thành viên của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PVN), được thành lập với mục tiêu ban đầu như ông Nguyễn Tiến Dũng - Phó tổng giám đốc PVN đề cập, công ty tài chính sẽ là công cụ giúp các Tập đoàn quản trị nguồn tài chính của mình tốt nhất, đặc biệt đối với các tập đoàn có nguồn vốn và dòng tiền lớn như PVN mỗi năm chi tiêu cho đầu tư, phát triển khoảng từ 3 đến 4 tỷ USD.

Chính vì vậy, công ty tài chính phải thực hiện chức năng thứ nhất là công cụ tài chính để quản trị nguồn vốn của Tập đoàn, Tổng công ty. Chức năng thứ hai là công ty tài chính phải đảm bảo toàn bộ nguồn vốn đầu tư của Tập đoàn, Tổng công ty. Vì khi có thế mạnh tài chính, lại được quyền thay mặt Tập đoàn, Tổng công ty thì việc huy động vốn của công ty tài chính cho đầu tư phát triển của Tập đoàn cũng rất thuận lợi. “Không làm tốt chức năng thứ nhất thì không thể thực hiện được chức năng thứ hai và ngược lại không làm tốt chức năng thứ hai nếu không có chức năng thứ nhất”, ông Dũng cho hay.

Thế nhưng, các hoạt động của công ty tài chính đã hoàn toàn thay đổi khi các quy định của pháp luật đặc biệt là Luật các TCTD 2010 đã đưa ra nhiều quy định nhằm hạn chế việc cấp tín dụng của công ty tài chính với đơn vị chủ quản. Bởi nguyên tắc Luật Các TCTD mới là đại chúng hóa các TCTD cổ phần theo hướng không chấp nhận tồn tại mô hình NHTM, công ty tài chính trực thuộc tập đoàn. Vì nếu làm như vậy sẽ tạo ra sự xung đột lợi ích rất lớn khi các Tập đoàn lập ra công ty tài chính và đi huy động vốn ở thị trường rồi quay lại cấp tín dụng cho chính Tập đoàn hoặc công ty con của Tập đoàn. Điều này sẽ rất rủi ro cho hoạt động của toàn hệ thống các TCTD. Chính vì vậy, rất nhiều quy định hiện nay đều tiến tới xóa bỏ mô hình này bằng cách quy định giới hạn sở hữu cổ phần. Ví như Khoản 2 Điều 55 Luật Các TCTD đã quy định, một cổ đông là tổ chức không được sở hữu vượt quá 15% vốn điều lệ của một TCTD. Khoản 3 Điều 55 Luật này cũng quy định, cổ đông và người có liên quan của cổ đông đó không được sở hữu vượt quá 20% vốn điều lệ của một TCTD. Những quy định này gần như đã biến công ty tài chính trở thành công ty liên kết chứ không còn là công ty con của tập đoàn. Ngoài ra, Điều 126 Luật Các TCTD quy định những trường hợp không được cấp tín dụng cũng đưa ra quy định không cho phép các công ty tài chính cho vay với Tập đoàn của mình.

Như vậy các rào cản về cấm và hạn chế cấp tín dụng trong Luật Các TCTD, đã khiến các công ty tài chính chỉ thực hiện mỗi chức năng thu xếp vốn cho Tập đoàn là chủ yếu. Theo nguyên tắc này, cho đến nay các công ty tài chính phải bắt buộc tái cơ cấu. Tuy nhiên, tái cơ cấu đến mức nào còn tùy thuộc vào NHNN bởi hiện nay NHNN mới chỉ thực hiện đề án tái cơ cấu với NHTM.

Với sân chơi hẹp như vậy, lại bị hạn chế một số nghiệp vụ như nhận tiền gửi của cá nhân và cung ứng các dịch vụ thanh toán qua tài khoản của khách hàng… sẽ khiến hiệu quả hoạt động không cao của các công ty tài chính. Chuyện PVFC muốn hợp nhất với ngân hàng khác để chuyển thành ngân hàng là điều dễ hiểu với một đơn vị có vốn điều lệ 6.000 tỷ đồng và tổng tài sản lên tới 93.000 tỷ đồng.

Việc hợp nhất giữa PVFC với Westernbank có vẻ như là điều tất yếu nhằm hiện thực hóa mục tiêu chuyển đổi hoạt động từ công ty tài chính sang mô hình NHTM đã được Tổng giám đốc PVFC Nguyễn Thiện Bảo công bố tại buổi họp báo mới đây. Lúc đó ông Nguyễn Thiện Bảo đã công khai rằng, một trong những giải pháp được tính đến là PVFC sẽ hợp nhất với một TCTD khác. Bởi giải pháp này không chỉ giúp TCTD mới nâng cao tiềm lực tài chính mà còn giúp giảm tỷ lệ sở hữu của PVN. Cộng với việc PVFC phát hành thêm 3.000 tỷ đồng trái phiếu chuyển đổi, tỷ lệ sở hữu của PVN sẽ giảm rất nhanh.

Vấn đề đặt ra là nên hiểu bản chất pháp lý việc “kết hôn” giữa PVFC với Westernbank là như thế nào. Các quy định của pháp luật hiện nay, đặc biệt Thông tư 04/2010/TT-NHNN của NHNN hoàn toàn cho phép PVFC hợp nhất Westernbank. Theo quy định tại Thông tư này hợp nhất TCTD được hiểu là hình thức hai hoặc nhiều TCTD hợp nhất thành một TCTD mới bằng cách chuyển toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp sang TCTD mới, đồng thời chấm dứt sự tồn tại của các TCTD bị hợp nhất.

Nếu phi vụ hợp nhất giữa PVFC với Westernbank thành công, mục tiêu công ty tài chính sinh ra để phục vụ Tập đoàn theo luật mới đã hoàn toàn thay đổi vai trò. Chức năng thu xếp vốn của PVFC được coi là nhiệm vụ rất quan trọng với PVN, vậy liệu khi PVFC chuyển thành ngân hàng có ảnh hưởng đến nhiệm vụ này hay không. Một chuyên gia cho rằng, thu xếp vốn thực chất là môi giới tiền tệ, môi giới tài chính, khi thành lập ngân hàng, PVFC vẫn được phép triển khai nghiệp vụ này.

Dương Công Chiến