Việt Nam ở đáy chuỗi cung ứng toàn cầu
Ấn tượng của dệt may
Bà Đặng Phương Dung – Phó chủ tịch Hiệp hội Dệt May Việt Nam (VITAS) cho biết, ngành dệt may Việt Nam đang có triển vọng phát triển mạnh mẽ. Với đóng góp 10% giá trị sản xuất công nghiệp. Kim ngạch xuất khẩu đứng thứ hai và chiếm 16% tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu cả nước. Hiện dệt may xuất khẩu của Việt Nam đứng trong TOP 6/153 nước xuất khẩu may thế giới.
Đây cũng là ngành giải quyết việc làm cho hơn 2,5 triệu lao động tại 5.000 DN lớn nhỏ, chiếm hơn 5% tổng lượng lao động của công nghiệp Việt Nam. Năng lực của ngành trong từng lĩnh vực cụ thể như, dệt đạt sản lượng 1,5 tỷ m2/năm, xuất khẩu vải mộc là 400 triệu m2/năm, nhuộm và hoàn tất 800 triệu m2/năm. Riêng lĩnh vực may đạt kim ngạch xuất khẩu đến 24,69 tỷ USD/năm 2014 và 8 tháng đầu năm 2015 đạt đến 17,6 tỷ USD, tăng 10% so với cùng kỳ năm 2014…
Trước vận hội mới, ngành dệt may đang có bước ngoặt lớn về thu hút vốn ngoại |
Những con số ấn tượng này cho thấy, về nội tại dệt may Việt Nam đang có thị trường tiêu thụ, chính sách phát triển rõ ràng, nguồn nhân lực lớn. Về khách quan, dệt may đang đứng trước rất nhiều cơ hội khi Việt Nam đang trong tiến trình hoàn tất đàm phán hàng loạt Hiệp định thương mại tự do (FTA) đa phương và song phương.
Trong đó, ngành dệt may có lợi thế tận dụng được nhiều hơn từ cam kết của các hiệp định này. Cụ thể như Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) thì Việt Nam có thể sử dụng nguồn nguyên liệu nhập từ các quốc gia ký kết trong hiệp định (điều này khắc phục hạn chế phụ thuộc quá nhiều vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu từ một quốc gia như Trung Quốc).
Hoặc các nước trong TPP sử dụng loại vải mà khối chưa sản xuất được thì Việt Nam sẽ có lợi trong việc chọn và chủ động nguyên liệu. Hay với nội khối ASEAN, Việt Nam có quyền sử dụng vải của các nước này để sản xuất hàng xuất khẩu…
Ngoài ra, ngành dệt may cũng đang tận dụng tốt lợi thế từ thu hút đầu tư từ các quốc gia, vùng lãnh thổ có ngành công nghiệp dệt may phát triển hơn như Hàn Quốc, Đài Loan, Thái Lan… Đặc biệt là xu hướng chuyển dịch sản xuất dệt may mạnh mẽ từ Trung Quốc sang Việt Nam.
Nhưng vẫn chưa đủ…
TS. Ngô Thị Việt Nga (trường Đại học Kinh tế Quốc dân) phân tích, tuy là ngành kinh tế mũi nhọn, nhưng dệt may Việt Nam khi tham gia vào chuỗi cung ứng dệt may toàn cầu lại đang ở vị trí cuối bảng. Hiện nay, trong chuỗi cung ứng dệt may toàn các quốc gia phát triển của Liên minh châu Âu (EU), Hoa Kỳ, Nhật Bản tập trung vào khâu mang lại giá trị cao nhất là nghiên cứu thiết kế, tiếp thị và phân phối. Những nhà thầu gia công, bán buôn tập trung tại ba quốc gia vùng lãng thổ chính là Hàn Quốc, Hồng Kông và Đài Loan…
Trong khi đó, các nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam, Bangladesh, Srilanka… mới chỉ may xuất khẩu. Nếu so sánh, một sản phẩm may gia công của Việt Nam chỉ được 5 USD, thì sản phẩm cùng loại (đầu tư thiết kế và phân phối) của Hoa Kỳ, Hàn Quốc… có thể bán đến 50 USD.
Dệt may của Việt Nam hiện đang chủ yếu là cắt may, còn hoạt động có giá trị gia tăng nhất trong ngành là nghiên cứu, phát triển (R&D) mẫu mã lại là khâu yếu nhất. Không chỉ thế, bức tranh dệt may Việt Nam đến nay vẫn chưa sáng, bởi ngành công nghiệp phụ trợ còn mất cân đối, quy mô nhỏ, chưa hình thành các cụm công nghiệp dệt may. Dệt may tập trung quá lớn vào xuất khẩu 85%, nhưng nguồn vải nhập khẩu lại lên đến 86%.
Chất lượng sản phẩm chưa đáp ứng hết yêu cầu của thị trường xuất khẩu chính như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản… trong khi giá thành sản phẩm luôn cao. Bà Đặng Phương Dung cho rằng, vấn đề khiến dệt may Việt Nam chưa mạnh, đứng cuối bảng trong chuỗi cung ứng có thể thấy là tính liên kết giữa các DN cùng ngành chưa cao, công nghệ của công nghiệp phụ trợ còn yếu.
Nguồn nguyên liệu quá phụ thuộc nhập khẩu, bởi chất lượng nguyên liệu nội (vải, sợi) chưa ổn định, không đáp ứng yêu cầu may hàng xuất khẩu, khiến nhà thầu nước ngoài thích chỉ định nhà cung cấp ở nước thứ ba.
Theo ông Lê Tiến Trường - Tổng giám đốc Tập đoàn Dệt May Việt Nam, tuy còn nhiều khó khăn, nhưng trước vận hội mới, ngành dệt may đang có bước ngoặt lớn về thu hút vốn ngoại. Theo đó, khi Việt Nam ký TPP, để tận dụng ưu đãi thuế, các nhà sản xuất hàng may mặc Việt Nam có 2 lựa chọn, tự sản xuất nguyên phụ liệu dệt may trong nước hoặc nhập khẩu nguyên phụ liệu từ một nước thành viên TPP (thay vì nhập khẩu từ Trung Quốc, Đài Loan, Hồng Kông như trước đây).
Vì vậy nhiều nhà đầu tư nước ngoài đã đầu tư vốn lớn vào Việt Nam để sản xuất sợi, dệt, nhuộm... nhằm đón đầu TPP (Dự án 274 triệu USD của Far Eastern Group (Đài Loan) vào Bình Dương. Dự án 660 triệu USD của Công ty Hyosung (Hàn Quốc) vào Đồng Nai. Dự án 300 triệu USD của Công ty TNHH Worldon Vietnam (Hồng Kông) vào TP. Hồ Chí Minh)... Kỳ vọng, từ đây ngành dệt may bứt phá, vượt qua giới hạn cuối bảng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.