Vĩnh Phúc: Trở trăn bài toán kinh tế - môi trường (Bài 1)

Vĩnh Phúc: Trở trăn bài toán kinh tế - môi trường (Bài 2)

Bài 1: Dân giàu lên, môi sinh xấu đi

Đắng đót bên những thùng sữa ngọt ngào

“Ở thế này cực lắm chị ơi, nhưng vì miếng cơm manh áo phải chấp nhận thôi. Nhờ nuôi bò mà em lo được cho các con học hành tươm tất. Trước làm ruộng nghèo lắm, làm thêm phụ hồ vất lắm mà thu nhập cũng rất thấp”, chị Nguyễn Thị Hiền (xã Vĩnh Thịnh, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc) kể.

Chiếc giường ngủ của mẹ chồng chị Hiền kê liền cửa sổ, mở sang chuồng bò

Và ở nhà chị Hiền, tôi đã thấy cảnh chưa từng thấy và khó có thể tưởng tượng được nếu không đến tận nơi. Chiếc giường ngủ của mẹ chồng chị Hiền kê liền cửa sổ, mở sang chuồng bò.

Còn tôi, dù rất cố gắng đáp lại thịnh tình của chị Hiền, cũng không thể trụ được lâu hơn trong căn nhà đậm đặc mùi bò khăn khẳn đến nghẹt thở. Cháu Nguyễn Hùng Tuấn – 7 tuổi con chị Hiền đang ngồi trên giường xem ti vi nói với ra: “Cả thôn này, ở đâu mà chả có mùi như thế”.

Sang vợ chồng Nguyễn Văn Huy, nhìn cậu bé tên Đức 4 tuổi con của Huy đang chơi bộ đồ ghép hình bên hiên căn nhà 3 tầng xây tiện nghi hiện đại tôi đã đủ thấy gia cảnh sung túc của gia đình này. Lúc này vợ chồng Huy đang dọn chuồng và tắm cho bò phía sau nhà. Cơn gió lộng chiều mùa hạ lùa mạnh qua lối đi từ chuồng bò sau nhà đến sân ùa tới khiến tôi không thể kìm được, phải bụm miệng chạy ngược ra đường.

Tôi lao ra đường làng, từng cơn gió mùa hạ lồng lộng thổi từ cánh đồng cỏ voi xanh rì bên kia đường làng ùa tới cũng không xua đi được mùi hôi nồng của nước thải và phân bò ngập đồng. Càng đi sâu vào trong thôn, càng khó chịu, cả thôn chìm trong một bầu không khí khăn khẳn. Đâu đâu cũng thấy chất thải của bò.

Và tôi đã hiểu câu chuyện một người dân ở đây đã nói “chả dám mời khách xa đến nhà, lại càng không dám mời ai xơi cơm, vì có mời nhiệt tình mấy khách cũng lại từ chối mà đi”.

Nghề nuôi bò sữa đã giúp người dân xã Vĩnh Thịnh “đổi đời”, nhiều hộ nghèo đã thoát nghèo, nhiều hộ chỉ đủ ăn nay đã thành hộ giàu. Gia sản những hộ nuôi bò ở Vĩnh Thịnh, Vĩnh Tường đếm bằng tiền tỷ. Tính bình quân mỗi con bò cho 5 tấn sữa/năm thì mỗi con bò mang lãi về cho chủ 20 triệu đồng/con/năm. Nhà có đàn bò 10 con là lãi 200 triệu đồng/năm.

Đời sống khấm khá lên về kinh tế như thế, nhưng liệu những đứa trẻ như Đức, như Tuấn có thực sự sung sướng khi chúng sống trong môi trường như vậy?

Sự đợi chờ mùa hạ

Cả huyện Vĩnh Tường có 28 xã thì 16 xã có nghề nuôi bò sữa. Vĩnh Thịnh là xã có nhiều nhà nuôi bò nhất. Cả xã có 846 nhà đang nuôi bò (bằng 64% số hộ nuôi bò cả huyện) với 4779 con bò. Vĩnh Thịnh có 16 thôn, cả 16 thôn đều có hộ nuôi bò.

Rảo chân cùng chúng tôi tới một số nhà nuôi bò ở thôn Trại Trì, xã Vịnh Thịnh, ông Nguyễn Phùng Xuân – Phó Chủ tịch UBND xã Vĩnh Thịnh dí dỏm: “Đặc trưng ở xã này là bò ở cùng với người, nhưng hộ khẩu bò nhiều hơn hộ khẩu người”. Nhà có 5-6 người, nhưng bò có tới 14 con, nhà 4-5 khẩu cũng có 10-12 con bò. Ông bảo, bò nhiều lên, kinh tế khá hơn thì nỗi lo càng tăng lên.

Và rõ ràng, ở đây, đời sống đã khấm khá hơn nhưng chất lượng cuộc sống đang suy giảm, môi sinh đã và đang bị đánh đổi bằng kinh tế.

“Vì nguồn sống thì phải chịu nuôi bò thế này, nhưng chúng tôi cũng lo cho sức khỏe các con tôi lắm”, anh Nguyễn Văn Định nói. Vốn dáng người đã yếu gày, trông anh Định càng xanh yếu hơn trong bóng chiều chạng vạng. Anh kể: “Chị tính, mỗi con bò hàng ngày ăn 3 bữa, tắm 3 lần, chúng ăn quãng độ 30 kg thức ăn tính cả ngô cỏ và cám, mỗi con thải ra 2-3 thùng phân, 2-3 thùng nước tiểu. Phân thì đưa xuống hầm biogas và hàng ngày cũng có người đến lấy mang đi để làm phân vi sinh, nước tiểu bò và nước rửa chuồng thì đổ ra ao sau nhà kia”.

Thảo nào, chiếc ao anh Định chỉ nước đã sánh đen và bốc mùi nồng nặc. Có lẽ môi sinh đang bị ảnh hưởng nặng nề và ngày một xấu đi như thế là một trong những nguyên nhân làm cho năm 2014, xã có tám người chết do ung thư, năm 2016 có tới 12 người ra đi vì bệnh ung thư. Và hiện trong xã có 31 người mắc ung thư (số thống kê của trạm y tế xã Vĩnh Thịnh).

Tôi chợt nghĩ những thùng sữa ngọt ngào sóng sánh tiếp tục được sản xuất ra trong môi trường thế này, liệu người tiêu dùng có yên tâm? Và những lời tuyên bố của lãnh đạo tỉnh “phát triển kinh tế phải đi đôi với an sinh xã hội nâng cao chất lượng cuộc sống người dân” được thực hiện thế nào?

Giải tỏa vấn đề này, ông Nguyễn Ngọc Triển – Bí thư Đảng ủy xã Vĩnh Thịnh cho biết: Tỉnh và huyện đã xây dựng dự án “Thí điểm đưa chăn nuôi bò sữa ra ngoài khu dân cư gắn với phát triển du lịch, dịch vụ và bảo vệ môi trường, giai đoạn 2017-2020”. Dự án này sẽ xây dựng 3 khu nuôi bò tập trung quy mô lớn ở xa khu dân cư với tổng diện tích khoảng 26 ha, nơi đây sẽ là những trại bò được xây dựng theo quy chuẩn chăn nuôi hiện đại, vệ sinh.

“Xã bảo sẽ có nơi để nuôi bò tập trung, các nhà mang bò ra khu đó nuôi cho sạch sẽ, kỹ thuật đảm bảo… chúng em cũng mong thế lắm nhưng mấy năm rồi có thấy đâu”, chị Hiền nói. Anh Định cũng bày tỏ, người dân ở đây hai năm nay vẫn đang chờ đợi dự án này.