Vụ việc “trùng tu” chùa Trăm Gian: Hồi chuông cảnh tỉnh về quản lý
Những ngày cuối tháng 8 vừa qua, việc ở chùa Trăm Gian (thôn Tiên Lữ, xã Tiên Phương, huyện Chương Mỹ - Hà Nội) - một di tích cấp Quốc gia đang “bị trùng tu” một cách thiếu khoa học, đã khiến dư luận rất quan tâm. Ngay lập tức, các cơ quan chức năng có liên quan đã vào cuộc. Với cách “trùng tu và bảo tồn” di tích như vậy, việc làm này đã vi phạm Luật Di sản văn hoá, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quần thể di tích cấp Quốc gia.
Chùa Trăm Gian-một công trình văn hóa cấp Quốc gia có giá trị cao về lịch sử và nghệ thuật kiến trúc
Ngày 27/8, Thứ trưởng Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) Lê Khánh Hải đã ký văn bản gửi UBND TP. Hà Nội, đề nghị chỉ đạo các cơ quan chức năng thực hiện ngay một số công việc, khẩn trương xây dựng phương án phục hồi nguyên trạng nhà Tổ, gác Khánh và bậc cấp sân trước tiền đường trên cơ sở tái sử dụng tối đa các cấu kiện cũ của công trình và thiết kế đã được thỏa thuận; thực hiện các thủ tục để tu bổ di tích theo quy định. Ngay sau đó, Giám đốc Sở VH-TT&DL Hà Nội Phạm Quang Long cũng có văn bản gửi lãnh đạo TP. Hà Nội giải thích rõ những vi phạm trong tu bổ, tôn tạo di tích chùa Trăm Gian.
Sốt ruột nên tự ý… “vượt rào”?!
Trước sự việc này, ông Phạm Quang Long cho báo chí biết, kế hoạch trùng tu chùa Trăm Gian đã được phê duyệt từ năm 2010, nhưng do thành phố… chưa có tiền để giải ngân nên đã dẫn đến sự việc “đáng tiếc” vừa qua.
Vẫn theo thông tin từ Sở VH - TT&DL, chùa Trăm Gian lâu nay đã hư hỏng khá nhiều hạng mục, như tiền đường, hành lang, gác chuông... Những năm trước đây, tỉnh Hà Tây (thời chưa sáp nhập với Hà Nội) đã đầu tư kinh phí để tu bổ. Tuy nhiên, theo thời gian, nhiều hạng mục đã xuống cấp nghiêm trọng, di tích lại lớn cho nên UBND huyện Chương Mỹ không đủ kinh phí. Ngày 13/4/2010, Sở Kế hoạch & Đầu tư Hà Nội đã phê duyệt chủ trương đầu tư Dự án tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử chùa Trăm Gian và giao cho Sở VH-TT&DL làm chủ đầu tư. Tiếp đó, ngày 25/9/2011, Sở VH-TT&DL, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính, UBND huyện Chương Mỹ đã kiểm tra hiện trạng di tích và thống nhất đánh giá thực trạng ngôi chùa, với kết luận nhiều hạng mục kiến trúc như: Ống muống, Thượng điện, nhà Tổ, gác Khánh… đang bị xuống cấp nghiêm trọng, có nguy cơ sập đổ dù đã được chống đỡ tạm thời. Vì vậy, các đơn vị trên đã có văn bản đề xuất với UBND thành phố cho phép chủ đầu tư hạ giải ngay các hạng mục (trong đó có nhà Tổ) xuống cấp trong tình trạng nguy hiểm và triển khai thi công, đồng thời giao Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính cân đối, bố trí kinh phí để thực hiện dự án ngay trong năm 2011. Tuy nhiên, do nhiều lý do nên UNBD TP. Hà Nội chưa bố trí được nguồn vốn cho dự án này trong năm 2011. Đầu tháng 8/2012, phòng Quản lý Di sản, Sở VH-TT&DL Hà Nội tiếp tục báo cáo về tình trạng hư hỏng của nhà Tổ, đề nghị Ban Giám đốc Sở yêu cầu Ban Quản lý dự án với tư cách là chủ đầu tư khẩn trương triển khai việc tu bổ chùa, trong đó có điều chỉnh tổng dự toán kinh phí theo thời giá hiện tại.
Tuy nhiên, trong khi chờ các thủ tục đầu tư của UBND TP. Hà Nội và Sở VH-TT&DL hoàn thiện để thực hiện dự án, trong đợt mưa bão vừa qua, hạng mục nhà Tổ đã bị sập một góc mái (theo giải trình của sư trụ trì chùa Trăm Gian Thích Đàm Khoa), sợ sập toàn bộ công trình gây hư hại hệ thống tượng Phật và mất an toàn cho khách thập phương vào hành lễ, nhà chùa đã tự ý tháo dỡ và thi công nhà Tổ, gác Khánh. Chủ tịch UBND xã Tiên Phương đã xác nhận rằng, nhà chùa cũng đã báo cáo việc hạ giải. Hơn thế, xã còn phát loa kêu gọi bà con đóng góp công đức cho việc này. Việc thi công nhà Tổ và gác Khánh được thực hiện trên nền móng cũ, chất liệu gỗ được nhà chùa sử dụng nằm trong nhóm tứ thiết, hình thức kiến trúc theo kiến trúc cổ truyền thống, tuy nhiên, chưa đúng theo nguyên gốc và hồ sơ thiết kế.
Rõ ràng việc nhà chùa tự ý “vượt rào” hạ giải và thi công hai hạng mục nói trên của di tích là sai nguyên tắc, đã vi phạm Luật Di sản văn hoá cùng các quy định hiện hành, làm tổn hại đến di sản.
Chờ kết luận thanh tra sẽ xử lý rõ trách nhiệm
Bộ VH-TT&DL cho biết, trong những ngày tới, sẽ thành lập đoàn thanh tra để làm rõ những sai phạm và làm rõ trách nhiệm của các cấp về việc di tích chùa Trăm Gian. Việc xâm hại di tích chùa Trăm Gian đã xảy ra, nhiều hạng mục đã bị tháo dỡ, nhưng vấn đề mà dư luận quan tâm nhất hiện nay là biện pháp khắc phục, bảo tồn di tích và làm rõ trách nhiệm của những cá nhân, tập thể đã vô tình hoặc cố tình “bức tử” công trình văn hoá này. Trước đó, tại cuộc họp của UBND TP. Hà Nội liên quan đến vấn đề này, Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Nguyễn Thế Thảo đã có quyết định đình chỉ ngay việc thi công hai hạng mục trên, bảo vệ toàn bộ cấu kiện gỗ, chân tảng, ngói lợp cũ của nhà Tổ, gác Khánh và đá bậc cấp cũ trước sân tiền đường; Phục hồi nguyên trạng hai hạng mục này; Tiến hành thanh tra, xác định rõ sai phạm của các cá nhân và tập thể để kiến nghị, xử lý theo quy định; Đình chỉ chức vụ Trưởng Ban quản lý di tích chùa Trăm Gian; Kiểm điểm làm rõ trách nhiệm của các đơn vị liên quan. Tuy nhiên, theo thông tin của Sở VH-TT&DL Hà Nội, thì trách nhiệm chính thuộc về tập thể, cá nhân nào còn phải đợi kết luận của đoàn thanh tra.
Chùa Trăm Gian hay còn gọi là Quảng Nghiêm Tự thuộc địa bàn xã Tiên Phương, huyện Chương Mỹ, Hà Nội. Ngôi chùa cổ được lập từ đời Lý Cao Tông, năm 1185, trên quả đồi cao 50m, tứ bề được bao bọc bởi núi đá. Đây là một công trình kiến trúc có giá trị nghệ thuật cao, được xếp hạng là di tích Quốc gia từ hơn 40 năm qua. Chùa Trăm Gian, tính theo 4 cái cột là một gian, thì nó có tới 104 gian! Số tượng Phật ở đây lên tới 153 pho được làm bằng gỗ quý hiếm và đất nung. Đặc biệt có tượng Tuyết Sơn bằng gỗ mun với nét điêu khắc của thế kỷ XVIII, pho tượng đô đốc Đặng Tiến Đông được các nhà nghiên cứu đánh giá rất cao về trình độ nghệ thuật điêu khắc. |
Bài và ảnh Quỳnh Phạm