Xã hội hóa cơ sở hạ tầng: Chỉ nên nhượng quyền khai thác
Xu hướng mới
Ngay sau khi Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) công bố kế hoạch xã hội hóa việc đầu tư; quản lý các công trình hạ tầng hàng không thông qua việc “bán” lại một số sân bay hoặc chuyển nhượng quyền khai thác ở nhà ga T1 của Cảng hàng không quốc tế Nội Bài, một loạt các công ty đã đề xuất tham gia.
Cụ thể, ngoài Vietnam Airlines và VietJet đề xuất mua lại nhà ga T1 của sân bay Nội Bài, Công ty T&T đã gửi đề xuất lên Bộ GTVT xin mua lại sân bay Phú Quốc và hãng hàng không Jetstar Pacific đề xuất mua lại sân bay Đà Nẵng. Trong lĩnh vực cảng, Tập đoàn Vingroup cũng đề xuất mua lại cảng Hải Phòng và Sài Gòn - hai cảng đang đóng vai trò quan trọng trong hoạt động vận tải đường thủy tại khu vực phía Bắc và phía Nam.
Bán hạ tầng có sẵn không phải là một biện pháp tốt, thậm chí dẫn đến những hệ quả khó lường về xã hội và an ninh quốc gia |
Theo Bộ GTVT, chính sách xã hội hóa các dự án cơ sở hạ tầng, đặc biệt là ở hai lĩnh vực cảng biển và sân bay, là một hướng đi mới nhằm huy động mọi nguồn lực vào lĩnh vực hạ tầng rất quan trọng của đất nước. Ví dụ như nếu Nhà nước thoái 80% vốn tại cảng Hải Phòng, kết quả thu được sẽ là hơn 3.000 tỷ đồng. Qua đó, số tiền thu được từ các dự án đã bán hoặc chuyển nhượng cho tư nhân sẽ được sử dụng để đầu tư vào các dự án hạ tầng mới.
“Xã hội hóa, tư nhân hóa, huy động mọi nguồn vốn để xây dựng cơ sở hạ tầng thì không có gì là sai cả, hoàn toàn đúng thôi. Vì nguồn vốn Nhà nước rất có hạn, phải nuôi bộ máy là chính và chỉ cần đầu tư những gì mà không thể huy động được của vốn xã hội thôi”, GS. Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội các DN có vốn đầu tư nước ngoài, nói.
Đồng tình với ý kiến trên, chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế Trung ương cho rằng, việc thu hút tư nhân vào xây dựng các dự án cơ sở hạ tầng là một bước tiến rất quan trọng. “Như chúng ta đều biết, cơ sở hạ tầng yếu kém là một cản trở lớn đối với sự phát triển kinh - tế xã hội của đất nước trong thời gian dài. Tôi cho rằng, các DN tư nhân sẽ đóng góp vai trò rất lớn trong xây dựng cơ sở hạ tầng thời gian tới. Đây vừa là cơ hội vừa là thách thức lớn cho tư nhân Việt Nam”, ông Doanh nói.
Nhưng cơ hội và thách thức mà ông Doanh đề cập đến ở đây là gì? Cơ hội ở đây là các công ty tư nhân có dịp tham gia, đóng góp nhiều hơn vào các dự án hạ tầng quy mô lớn. Còn thách thức là do vốn đầu tư của các dự án hạ tầng đều rất lớn, trong khi nguồn thu lại “nhỏ giọt” nên đòi hỏi nhà đầu tư phải có năng lực tài chính và khai thác dự án rất tốt mới có thể thành công. Hầu hết các chuyên gia kinh tế đều cho rằng, Chính phủ cần phải tạo ra cơ chế thông thoáng hơn và sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn nữa để hạn chế bớt rủi ro cho nhà đầu tư trong các dự án cơ sở hạ tầng.
Nhượng quyền khai thác, không bán đứt
Cho tới nay, hầu hết những người trong ngành và các chuyên gia kinh tế đều ủng hộ chính sách xã hội hóa đầu tư cơ sở hạ tầng, nhưng không phải không có những lo ngại đi kèm. Theo ông Nguyễn Đức Kiên, Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, lo ngại này là đúng, nhất là nếu những dự án hạ tầng quan trọng, liên quan tới an ninh quốc gia như sân bay, cảng biển lại do tư nhân nắm giữ.
Có lẽ, lo ngại đó xuất phát từ việc Bộ GTVT tuyên bố kế hoạch “bán” các dự án hạ tầng như việc bán sân bay Phú Quốc khiến nhiều người lo ngại Nhà nước sẽ mất tài sản và không còn quyền quyết định với sân bay đó. “Bộ GTVT đã dùng từ bán là cách nói nôm na gây ra hiểu lầm. Bán tức là thay đổi quyền tài sản, tức là nếu bán thì quyền sở hữu tài sản đó thuộc về họ, còn bán quyền khai thác thì khác hẳn”, ông Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nói.
Ông Thiên cho rằng, Nhà nước chỉ nên nhượng lại quyền khai thác hạ tầng đã xây sẵn cho công ty tư nhân, chứ không nên bán lại. Có nghĩa là trao cho tư nhân quyền khai thác, sử dụng trong một thời gian nhất định, trong khi Nhà nước vẫn giữ lại quyền tối thượng đối với việc quản lý các vấn đề liên quan tới chất lượng, an ninh quốc phòng và đảm bảo lợi ích chung của xã hội.
Ông Nguyễn Mại cũng cho rằng, bán hạ tầng có sẵn không phải là một biện pháp tốt, thậm chí dẫn đến những hệ quả khó lường về xã hội và an ninh quốc gia. “Bán như vậy, mục tiêu sẽ là gì? Liệu có dẫn đến sự độc quyền? Nếu muốn huy động vốn để xây dự án mới thì có thể tạo cơ chế thông thoáng khuyến khích nhà đầu tư tư nhân đầu tư vào dự án mới,” ông Mại nói.