An ninh năng lượng nhìn từ dự trữ xăng dầu quốc gia

	Giá xăng giảm hơn 1.000 đồng/lít từ 0h ngày 1/4
	Ngành thuế triển khai Nghị quyết của Quốc hội về giảm thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu
	Điều hành giá giữ ổn định thị trường

Dự trữ mỏng sẽ khó can thiệp

Thời gian qua, việc giá xăng dầu tăng cao là nguyên nhân trực tiếp và gián tiếp rất lớn đến các hàng hóa khác, chỉ số lạm phát, tới chi phí đầu vào sản xuất kinh doanh, cơ cấu và khả năng tiêu dùng của người dân, từ đó ảnh hưởng tiêu cực tới ổn định kinh tế vĩ mô.

Chính vì vậy, những nỗ lực trong thời gian vừa qua của các cơ quan quản lý để mặt bằng giá xăng dầu trong nước dù tăng nhưng vẫn thấp hơn biên độ tăng của thế giới (theo tính toán của Bộ Công thương, từ đầu năm đến nay giá xăng dầu thế giới có biên độ dao động tăng từ 40-60%, trong khi giá xăng dầu trong nước biên độ dao động chỉ từ 29-40%) là rất đáng ghi nhận.

Ảnh minh họa

Việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 23/3 vừa qua đã thông qua nghị quyết về giảm 50% thuế bảo vệ môi trường với mặt hàng xăng dầu cũng rất có ý nghĩa. Nếu bối cảnh tình hình thị trường xăng dầu tiếp tục phức tạp, thậm chí các giải pháp mạnh hơn như giảm các loại thuế khác, hỗ trợ cho các nhóm đối tượng… cũng cần được tính đến.

Tuy nhiên, đó chỉ là những giải pháp tình thế để giải quyết những vấn đề cấp bách. Mấu chốt để giữ bình ổn được giá xăng dầu nằm ở việc đảm bảo đáp ứng của nguồn cung cũng như khả năng can thiệp thị trường khi cần thiết. Nhìn từ góc độ này, có nhiều vấn đề chiến lược cần giải quyết trong bài toán chung để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Hiện dự trữ xăng dầu quốc gia chỉ đáp ứng nhu cầu 5 - 7 ngày, mức quá thấp so với trung bình của thế giới, khó đảm bảo an ninh năng lượng đặc biệt trong những tình huống khẩn cấp, bất ổn lớn xuất hiện cũng như trong khả năng can thiệp, giải quyết các bất cập, trục trặc của thị trường. Bài toán xăng dầu vì vậy không chỉ cần những lời giải trong ngắn hạn thông qua giảm thuế, sử dụng quỹ bình ổn, tăng cường thanh kiểm tra các hoạt động kinh doanh… mà cần đặt các giải pháp chiến lược hơn.

Trong trả lời chất vấn của các đại biểu Quốc hội mới đây, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, với mức dự trữ xăng dầu quốc gia hiện chỉ đáp ứng nhu cầu 5 - 7 ngày và trong bối cảnh giá xăng dầu thế giới và trong nước tăng mạnh thời gian vừa qua, nếu không có một chiến lược, giải pháp căn cơ thì trong tương lai, việc cung ứng mặt hàng chiến lược này sẽ rất khó khăn. Trong đó theo Bộ trưởng Diên, việc tăng được dự trữ xăng dầu quốc gia lên là rất cần thiết. “Nếu xác định đây là vật tư chiến lược thì chúng ta cần nâng mức dự trữ lên hàng chục lần so với hiện nay, đưa dự trữ lên mức ít nhất 1- 2 tháng. Thay vì dự trữ tiền, thì dự trữ hàng như vậy lúc khó mới có mà dùng”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết.

Cốt lõi nằm ở đảm bảo nguồn cung trong nước

Bên cạnh đó, do hiện chúng ta chưa có hệ thống kho dự trữ riêng cho xăng dầu quốc gia nên phải giao việc dự trữ này cho các doanh nghiệp xăng dầu đầu mối. Đây là cơ chế rõ ràng bất hợp lý, bởi ngay cơ quan quản lý cũng thừa nhận việc vừa có phần dự trữ quốc gia, vừa có phần dự trữ lưu thông xăng dầu bắt buộc (ít nhất là 20 ngày) của các doanh nghiệp đầu mối dẫn đến việc các doanh nghiệp có thực hiện dự trữ bắt buộc đó hay không là một “ẩn số”. Trong tương lai, vấn đề này cần phải tách bạch.

Nhưng để tách bạch được như vậy thì phải có một cơ sở hạ tầng kho dự trữ quốc gia. “Xăng dầu là mặt hàng rất quan trọng nên phải có lượng dự trữ chiến lược. Không có dự trữ để bình ổn được thị trường thì rất nguy hiểm”, chuyên gia kinh tế, TS.Vũ Đình Ánh nói và cho rằng, muốn dự trữ thì cần phải xây dựng được các kho dự trữ, giống như muốn dự trữ gạo thì phải có kho dự trữ quốc gia. Cùng với đó, còn phải tính toán về vận hành, bảo quản, bảo vệ kho, hệ thống quản lý, xuất nhập… từ nguồn dự trữ đó.

Cũng theo chuyên gia này, để có được nguồn để dự trữ được xăng dầu chiến lược, ví dụ ở mức khoảng 1,5 tháng thì nguồn lực ngân sách phải bố trí sẽ không nhỏ. “Trung bình một năm chúng ta dùng hết khoảng 22 triệu tấn xăng dầu, như vậy để tăng dự trữ lên 1,5 tháng (từ mức 5-7 ngày hiện nay) sẽ cần một “mớ” tiền lớn và liệu ngân sách có chịu nổi không?”, TS. Ánh đặt vấn đề và cho rằng, bài toán bố trí nguồn lực tài chính để tăng dự trữ xăng dầu vì vậy phải tính toán rất kỹ.

Hơn nữa, việc dự trữ ở mức bao nhiêu sẽ tùy thuộc tiềm lực của mỗi nước, đặc biệt là việc tự chủ được nguồn cung xăng dầu ở mức độ nào. “Về cơ bản, dự trữ thường chỉ căn cứ theo lượng nhập khẩu (để dự phòng với biến động bất lợi quá lớn của thị trường thế giới). Còn nếu sản xuất trong nước cơ bản chủ động được thì không cần phải dự trữ nhiều”, TS. Ánh nêu quan điểm. Ví dụ, các thông tin cho thấy nếu các nhà máy lọc hóa dầu hiện tại của chúng ta đảm bảo được đúng công suất thì đâu đó đã đáp ứng được tới 3/4 nhu cầu. Như vậy phần nhập khẩu chỉ chiếm 1/4 mà như thế kéo theo phần dự trữ không cần quá nhiều.

Tuy nhiên, “khổ nỗi là bây giờ rủi ro từ sản xuất xăng dầu trong nước - như biểu hiện trong thời gian qua - thậm chí còn lớn hơn cả rủi ro từ nhập khẩu. Vì nhập khẩu thì có tiền là nhập được, còn trong nước có tiền chưa chắc đã mua được trong trường hợp các nhà máy lọc dầu vì các khó khăn nào đó mà phải giảm hoặc ngừng sản xuất. Nên sản xuất ổn định, đạt tiêu chuẩn để nguồn cung trong nước được đảm bảo chắc chắn thì mới là cốt lõi của câu chuyện an ninh năng lượng về xăng dầu”, TS. Ánh nói.

Ngoài ra, các chuyên gia cho rằng phương thức giao dịch nhập khẩu xăng dầu cũng nên thay đổi. Hiện nay các doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu chủ yếu sử dụng hình thức giao ngay. Trong bối cảnh giá dầu thế giới biến động rất nhanh và mạnh như hiện nay, phương thức này sẽ khiến chúng ta bị động. Trong khi đó trên thế giới, lâu nay các công cụ phòng ngừa rủi ro về giá, các hình thức giao dịch khác như hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn… được dùng rất phổ biến. Đây là những công cụ nên được sử dụng.