Tăng hiệu quả thực thi pháp luật về gỗ
09:25 | 02/04/2021
Trong quá trình nghiên cứu và rà soát các khung khổ pháp luật có liên quan về mua sắm công liên quan tới gỗ và các sản phẩm gỗ, VCCI nhận thấy còn nhiều vấn đề tồn tại cần có sự sửa đổi pháp luật về đấu thầu và bổ sung các tiêu chí bảo đảm gỗ hợp pháp trong các gói thầu mua sắm sản phẩm gỗ.
Kể từ khi Hiệp định Đối tác tự nguyện về thực thi Luật Lâm nghiệp, quản trị rừng và thương mại lâm sản (VPA-FLEGT) giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU) chính thức có hiệu lực từ ngày 1/6/2019, Việt Nam đã rất nỗ lực triển khai nhiều giải pháp để nâng cao nhận thức của người dân và doanh nghiệp, cũng như trong việc chống khai thác gỗ bất hợp pháp, góp phần thúc đẩy thương mại gỗ và sản phẩm gỗ giữa 2 bên. Đặc biệt là xây dựng khung khổ pháp lý pháp luật về đấu thầu gỗ hợp pháp.
Việt Nam rất nỗ lực triển khai xây dựng khung khổ pháp lý về đấu thầu gỗ hợp pháp |
Nhiều rủi ro về “tính hợp pháp”
Trên thực tế, bảo đảm gỗ hợp pháp trong các gói thầu mua sắm công là một trong các nghĩa vụ của Việt Nam theo VPA-FLEGT với Liên minh châu Âu (EU). Để thực thi VPA-FLEGT, Việt Nam đã đặt ra nhiệm vụ rà soát, xây dựng pháp luật và triển khai thực hiện nghĩa vụ này. Nghiên cứu của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) về tính hợp pháp của sản phẩm gỗ trong mua sắm công tại Việt Nam cho thấy, tại thị trường Việt Nam, có một thị phần đáng kể gỗ và sản phẩm từ gỗ được tiêu thụ bởi các chủ thể là các cơ quan nhà nước, thông qua các gói thầu đấu thầu mua sắm công về gỗ và sản phẩm từ gỗ (phục vụ các công trình xây dựng, trang bị công sở, trường học…). Tuy nhiên, các gói thầu mua sắm công về gỗ và sản phẩm từ gỗ còn tồn tại khá nhiều rủi ro về tính hợp pháp của gỗ.
Trong quá trình nghiên cứu và rà soát các khung khổ pháp luật về mua sắm công liên quan tới gỗ và các sản phẩm gỗ theo kế hoạch triển khai thực hiện Hiệp định VPA-FLEGT, VCCI nhận thấy còn nhiều vấn đề tồn tại cần có sự sửa đổi về đấu thầu và bổ sung các tiêu chí bảo đảm gỗ hợp pháp trong các gói thầu mua sắm công sản phẩm gỗ. Ông Hoàng Quang Phòng, với VPA-FLEGT, Việt Nam đã thể hiện quyết tâm lớn trong việc thực hiện quản trị rừng, cũng như phát triển ngành chế biến gỗ một cách bền vững. Mặc dù, hiệp định chỉ được ký kết với các đối tác EU nhưng Chính phủ Việt Nam đã đưa ra một cam kết mạnh mẽ, theo đó tất cả gỗ và các sản phẩm gỗ dù là xuất khẩu đi EU hay bất kỳ lãnh thổ và quốc gia nào khác hay tiêu thụ trong thị trường nội địa đều phải được đảm bảo là gỗ hợp pháp. Đó đó, cần thiết phải đặt ra yêu cầu phải có các quy định pháp luật cụ thể về gỗ hợp pháp trong quy trình đấu thầu mua sắm gỗ và các sản phẩm gỗ chế biến. Đồng thời điều này cũng là cần thiết để thực thi các mục tiêu môi trường ở Việt Nam, thực hiện các mục tiêu kinh tế, xã hội liên quan khác ở trong nước cũng như công tác đối ngoại.
Theo kết quả rà soát do VCCI tiến hành đối với 100 bộ hồ sơ mời thầu mua sắm đồ gỗ nội thất do các cơ quan Nhà nước các cấp, các đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp Nhà nước đã thực hiện trong giai đoạn 2016-2018 qua hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, cho thấy: có tới 77% hồ sơ mời thầu không có yêu cầu về bất kỳ khía cạnh nào của tính hợp pháp của sản phẩm gỗ ngoài các quy định chung của pháp luật đấu thầu; 23% hồ sơ mời thầu có yêu cầu nào đó về tính hợp pháp của các sản phẩm gỗ mua sắm công, nhưng chỉ quan tâm tới một hoặc một số khía cạnh pháp luật mà không phải là tất cả pháp luật đều liên quan tới sản phẩm gỗ; 11% hồ sơ mời thầu yêu cầu đặt hàng gỗ tự nhiên, gỗ quý thuộc nhóm I, II nên rủi ro đặc biệt cao về tính bất hợp pháp. Điều này cho thấy bên mời thầu trong các gói thầu hầu như không quan tâm tới vấn đề gỗ hợp pháp, thậm chí có các dấu hiệu mua sắm gỗ có rủi ro về tính hợp pháp.
Sự cần thiết của khung khổ pháp lý
Hiện nay, Hiệp định VPA-FLEGT không có cam kết cụ thể nào yêu cầu Việt Nam phải sửa đổi pháp luật đấu thầu để bổ sung các tiêu chí bảo đảm gỗ hợp pháp trong các gói thầu mua sắm sản phẩm gỗ. Mỗi bên sẽ căn cứ vào yêu cầu của cam kết, hiện trạng hệ thống pháp luật, cơ chế và tổ chức bộ máy nội bộ của mình để quyết định các vấn đề thực thi, trong đó có việc nội hóa cam kết nếu cần. Theo VCCI, cần thiết phải xây dựng một khung khổ pháp lý mới về gỗ hợp pháp trong đấu thầu.
Trong quá trình nghiên cứu và rà soát các khung khổ pháp luật có liên quan về mua sắm công liên quan tới gỗ và các sản phẩm gỗ, VCCI nhận thấy còn nhiều vấn đề tồn tại cần có sự sửa đổi pháp luật về đấu thầu và bổ sung các tiêu chí bảo đảm gỗ hợp pháp trong các gói thầu mua sắm sản phẩm gỗ.
Theo bà Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI), các qui định nhằm đảm bảo gỗ hợp pháp trong các gói thầu mua sắm công cũng như thương mại gỗ hợp pháp, không chỉ là yêu cầu hoàn thiện hệ thống pháp luật, nhằm góp phần quản trị rừng và thương mại lâm sản bền vững, mà còn là yêu cầu phục vụ đối ngoại về kinh tế. Bởi không chỉ có EU, mà Mỹ, Australia, Nhật Bản… cùng một số đối tác kinh tế lớn khác của Việt Nam, trong xu thế phát triển bền vững đang ngày càng đề cao tính hợp pháp của gỗ trong khai thác, chế biến, tiêu thụ. Chính vì vậy rất cần phải đưa ra các quy định pháp luật nhằm đảm bảo gỗ hợp pháp trong đấu thầu mua sắm công, đó là sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật hiện hành (các văn bản về hướng dẫn đấu thầu, mua sắm hàng hóa); hoặc, xây dựng văn bản pháp luật mới qui định riêng đối với các gói thầu mua sắm công có sản phẩm gỗ.
Quy định chung về “gỗ hợp pháp”: “Tất cả các sản phẩm gỗ trong gói thầu này phải là gỗ hợp pháp. Gỗ hợp pháp là gỗ, sản phẩm gỗ được khai thác, nhập khẩu, xử lý tịch thu, vận chuyển, mua bán, chế biến, xuất khẩu phù hợp với quy định của pháp luật Việt Nam, các quy định liên quan của Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên và pháp luật có liên quan của quốc gia nơi khai thác gỗ xuất khẩu vào Việt Nam”. |
Nguyễn Minh