“Mỏ vàng” bị lãng quên trong nông nghiệp
08:26 | 22/09/2021
Với số lượng lớn lên tới gần 157 triệu tấn mỗi năm, phụ phẩm nông nghiệp được ví như “mỏ vàng” có giá trị lên tới hàng tỷ USD, nhưng lại chưa được khai thác đúng với tiềm năng.
Các chuyên gia nhấn mạnh, muốn gia tăng hiệu quả sử dụng phụ phẩm nông nghiệp, cần đổi mới về cơ chế thông qua các chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực thu gom, đóng gói, vận chuyển, bảo quản, chế biến các phụ phẩm…
Biến “rác” thành tiền
Ông Hà Văn Thắng - Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần T&T 159 chia sẻ, ngay từ khi mở trang trại bò cao sản, ông đã nghĩ ngay tới việc phải chủ động nguồn thức ăn cho chăn nuôi. Chính vì vậy, một nhà máy thức ăn đã được mở ngay tại trang trại với nguyên liệu chính là ngô, rơm rạ thu mua của nông dân. Nhờ đó, giá thành sản phẩm cho ra đã giảm được 10% - 20% và chất lượng thịt cũng tăng lên.
Theo ông Thắng, trước đây rơm rạ bị coi là rác thải, nhưng khi biết tận dụng thì có thể đem đến lợi ích kinh tế lớn. Việc xử lý các phụ phẩm nông nghiệp để làm thức ăn chăn nuôi là một câu chuyện hết sức cấp bách, đòi hỏi những người làm nông nghiệp phải vào cuộc.
Việc đốt rơm rạ tại ruộng không chỉ lãng phí mà còn gây ô nhiễm môi trường |
Đại diện Công ty cổ phần Mía đường Lam Sơn cũng cho biết, doanh nghiệp đã liên tục đổi mới công nghệ, đầu tư sản xuất các sản phẩm sau đường, nâng cấp dây chuyền sản xuất đường nhằm nâng cao hiệu suất thu hồi, đặc biệt đã tận dụng bã mía để sản xuất điện với sản lượng hơn 35 triệu kWh mỗi năm và sản xuất 50.000 tấn phân bón hữu cơ để cung cấp cho vùng nguyên liệu mía.
Không chỉ các doanh nghiệp, chính người nông dân cũng đã biết tận dụng phế phẩm từ nông nghiệp để tạo ra các loại phân hữu cơ phục vụ trồng trọt. Đơn cử như trong những tháng vừa qua khi giá phân bón tăng chóng mặt gây ảnh hưởng lớn đến người nông dân trên cả nước, nhiều nông dân cho biết đã tự ủ phân hữu cơ để giảm chi phí trong sản xuất. Theo tính toán, để sản xuất 1 tấn phân vi sinh hữu cơ chỉ tốn khoảng từ 2-3 triệu đồng, thấp hơn 70% so với giá phân bón hóa học.
Dù việc tận dụng phế phẩm để tạo ra giá trị gia tăng trong ngành nông nghiệp đã có những bước tiến trong vài năm gần đây, nhưng theo đánh giá của các chuyên gia, tiềm năng của “mỏ vàng” này hiện còn rất lớn.
Minh chứng là theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tổng khối lượng phụ phẩm năm 2020 của cả nước là trên 156,8 triệu tấn, bao gồm 88,9 triệu tấn phụ phẩm sau thu hoạch từ cây trồng, từ quá trình chế biến nông sản của ngành trồng trọt; 61,4 triệu tấn phân gia súc, gia cầm từ ngành chăn nuôi; 5,5 triệu tấn từ ngành lâm nghiệp và khoảng gần 1 triệu tấn từ ngành thủy sản.
Tuy nhiên tỷ lệ thu gom phụ phẩm trồng trọt chỉ đạt 52,2% trên tổng lượng là 88,9 triệu tấn; chăn nuôi có tỷ lệ thu gom là 75,1% trên tổng lượng là 61,4 triệu tấn; thuỷ sản có tỷ lệ thu gom cao nhất với 90% trên tổng lượng phụ phẩm là 1 triệu tấn và lâm nghiệp có tỷ lệ thu gom 50,2%.
Số lượng phân bón hữu cơ được sản xuất trong nước từ các doanh nghiệp và cả từ chính những người nông dân đang chiếm một phần nhỏ trong tổng số phân bón được sử dụng trong một năm.
Cần lực đẩy từ chính sách
Theo chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy, có nhiều loại phụ phẩm đang bị lãng phí, như rơm rạ có thể dùng sản xuất nấm, thức ăn chăn nuôi, nhưng lại đang không được tận dụng, hoặc đốt tại ruộng gây ô nhiễm môi trường. Hay như vỏ cà phê có thể ủ với men vi sinh để làm nguồn phân hữu cơ, quay trở lại cải tạo đất và nâng cao năng suất của cây trồng. Phụ phẩm trong ngành thủy sản như đầu cá, xương cá, đầu tôm… là một thành phần trong thức ăn chăn nuôi hiện cũng chưa được sử dụng nhiều nên phần lớn nguồn nguyên liệu thức ăn chăn nuôi của Việt Nam đang phụ thuộc vào nhập khẩu. Ngoài ra, chất thải từ chăn nuôi cũng có thể tạo nên nguồn phân bón hữu cơ, giúp làm xốp đất, cải tạo đất, vừa đảm bảo vệ sinh môi trường, giảm phát thải nhà kính.
Tiềm năng là thế, song ông Hoàng Trọng Thủy cũng chỉ ra, phần lớn doanh nghiệp sản xuất phụ phẩm nông nghiệp còn đang nhỏ lẻ, chưa liên kết tạo thành chuỗi giá trị; mối quan hệ giữa doanh nghiệp và nhà nông chưa được chú trọng; việc dạy nghề, đào tạo chuyển giao khoa học kỹ thuật cho nông dân chưa cao; người dân chưa có thói quen cũng như hiểu hết được lợi ích của việc tận dụng phế phẩm… Đó chính là những nguyên nhân khiến phần lớn lượng phụ phẩm nông nghiệp chưa được tận dụng triệt để.
Lại đặt trong sự phát triển của một nền nông nghiệp tuần hoàn, hướng tới phát triển bền vững, phụ phẩm cần được coi là một nguồn tài nguyên tái tạo chứ không phải rác thải. Đơn cử như đầu ra của trồng trọt là đầu vào của chăn nuôi và đầu ra của chăn nuôi là đầu vào của trồng trọt. Từ đó nâng cao giá trị gia tăng của nông nghiệp và cải thiện thu nhập cho người nông dân.
Vì vậy các chuyên gia kiến nghị, cần đẩy mạnh truyền thông để giúp nông dân và doanh nghiệp vào cuộc, biến phụ phẩm nông nghiệp thành phân bón hữu cơ, thức ăn chăn nuôi… giảm phụ thuộc nguồn nhập khẩu.
Đồng thời cần có lực đẩy từ chính sách nhằm khuyến khích khai thác “mỏ vàng” đầy tiềm năng này, thông qua giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhập khẩu trang thiết bị, công nghệ, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực thu gom, đóng gói, vận chuyển, bảo quản, chế biến các phụ phẩm trồng trọt, chăn nuôi…
Hiện Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang xây dựng, hoàn thiện và nhân rộng các mô hình nông nghiệp 4F (Thức ăn - Trang trại - Thực phẩm - Phân bón hữu cơ), quy trình nông nghiệp tuần hoàn hở hoặc kín để có cơ sở thực hiện việc tiêu thụ các sản phẩm là phụ phẩm nông nghiệp trong thời gian tới.
Đầu năm nay, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành Quyết định số 255/QĐ-TTg về việc phê duyệt Kế hoạch cơ cấu lại ngành nông nghiệp giai đoạn 2021 - 2025. Trong đó đẩy mạnh phát triển nền nông nghiệp hiện đại, nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ, gắn với phát triển công nghiệp chế biến nông sản, thích ứng với biến đổi khí hậu và kết nối bền vững với chuỗi giá trị nông sản toàn cầu. Mục tiêu cụ thể đến năm 2025, tỷ lệ sản phẩm phân bón hữu cơ trong tổng sản phẩm phân bón được sản xuất và tiêu thụ đạt trên 15%.
Hạ Chi