Tích tụ đất đai thúc đẩy phát triển nông nghiệp
14:46 | 29/06/2022
Hoạt động dồn điền đổi thửa để hình thành các mô hình sản xuất lớn đang được nhiều địa phương đẩy mạnh trong những năm gần đây
Tích tụ đất đai, phát triển nông nghiệp bền vững |
Những cánh đồng lớn
Những năm gần đây, việc tập trung đất đai nông nghiệp để tạo thành những cánh đồng lớn và các mô hình nông nghiệp khép kín đã được chính quyền các địa phương quan tâm và đưa ra những cơ chế khuyến khích, hỗ trợ bằng cả chủ trương và tài chính.
Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, trong tổng số 27 triệu hecta đất nông nghiệp trên cả nước, hiện nay đã có khoảng 2,7 triệu ha được các tổ chức kinh tế sử dụng. Tính đến hết 2021, diện tích đất nông nghiệp do các doanh nghiệp sử dụng với quy mô trên 2 ha đã chiếm khoảng 6% trong tổng diện tích đất nông nghiệp của cả nước. Nhiều địa phương như Hà Nam, Vĩnh Phúc, Nghệ An, Lâm Đồng, Long An, An Giang, Đồng Tháp… mô hình trang trại lớn, cánh đồng lớn đã phát triển khá mạnh, quy mô tập trung đất nông nghiệp của nhiều doanh nghiệp đạt mức hàng trăm nghìn hecta/dự án.
Hoạt động dồn điền đổi thửa để hình thành các mô hình sản xuất lớn đang được nhiều địa phương đẩy mạnh trong những năm gần đây |
Một số địa phương, chính quyền cấp tỉnh, cấp huyện tiên phong trong việc tập trung đất nông nghiệp bằng những bước đi táo bạo. Chẳng hạn, tại Hà Nam, các huyện và xã đứng ra thuê đất của người dân 20 năm, sau đó ký hợp đồng cho doanh nghiệp thuê lại đúng như thời gian thuê đất và giá thuê đất của người dân. Bên cạnh đó, Hà Nam cũng thí điểm lấy ngân sách ứng trả tiền thuê đất 20 năm. Doanh nghiệp trả tiền thuê đất 10 năm đầu ngay sau khi ký hợp đồng, sau 10 năm nộp trả hết số tiền thuê đất còn lại. Nhờ đó, Hà Nam đã quy hoạch được 6 khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao với diện tích 654,7ha.
Hay tại Đồng Tháp, để khuyến khích tập trung đất đai, địa phương này đã thí điểm dùng ngân sách hỗ trợ cho các mô hình, dự án phát triển nông nghiệp quy mô trên 10 ha liền kề (với cây lúa) và 3 ha liền kề (với cây ăn trái). Bằng cách này, tỉnh Đồng Tháp đã đưa được khoảng 1.000 ha đất nông nghiệp vào các mô hình sản xuất tập trung. Các địa phương khác như Nghệ An, Lâm Đồng, Long An, An Giang với cách làm tương tự, ngân sách tỉnh đã hỗ trợ các doanh nghiệp tập trung hàng trăm ngàn ha đất nông nghiệp nhỏ lẻ để hình thành các chuỗi sản xuất liên kết.
Tuy nhiên, quá trình tích tụ diễn ra còn chậm. Trong khi diện tích đất đai nông dân nắm giữ rất nhỏ, được chia thành nhiều mảnh, thửa manh mún thì có hàng triệu hecta đất đang sử dụng không hiệu quả. Theo lãnh đạo các địa phương, hiện nay việc tập trung đất nông nghiệp gặp phải những rào cản lớn và khó tháo gỡ do pháp lý về thuê mướn, chuyển nhượng đất nông nghiệp chưa được rõ ràng và cụ thể hóa. Để hình thành các vùng nguyên liệu nông sản hoặc các trang trại quy mô 10-50 ha, các doanh nghiệp, hợp tác xã buộc phải đi thuê gom từ hàng nghìn hộ nông dân.
Kỳ vọng cú huých từ pháp lý
Theo TS. Doãn Hồng Nhung - Trưởng ban Pháp chế Hiệp hội Bất động sản Việt Nam với diễn biến tích cực của hoạt động tích tụ ruộng đất nông nghiệp ở các địa phương và sự tham gia ngày càng nhiều của các tập đoàn lớn như Vingroup, Masan, PAN, Hòa Phát, Lộc Trời, C.P, Vinamilk… vào lĩnh vực nông nghiệp, trong các năm tới đây điều kiện để hình thành thị trường bất động sản nông nghiệp một cách chính thức sẽ rất rõ ràng cụ thể.
Ở khía cạnh đầu tư, bà Nhung cho rằng hiện nay các doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất bởi Luật Đất đai 2013 quy định hạn mức nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất trồng cây hàng năm đối với hộ gia đình không được quá 10 lần hạn mức giao đất. Nhà đầu tư phải nhờ người khác đứng tên trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nên phần diện tích vượt hạn mức bị từ chối khi thế chấp vay vốn ngân hàng. Ngoài ra, pháp luật hiện hành quy định, người không trực tiếp sản xuất, mặc dù có vốn, công nghệ, thị trường, không được nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp. “Điều này là chưa khuyến khích tích tụ đất đai, gây cản trở cho doanh nghiệp khi muốn đầu tư vào nông nghiệp với quy mô lớn”, bà Nhung nhận định.
Tuy nhiên các chuyên gia kỳ vọng, hoạt động tích tụ, tập trung đất đai trong nông nghiệp sẽ diễn ra mạnh mẽ hơn trong thời gian tới khi các vướng mắc về cơ chế chính sách được tháo gỡ. TS. Trần Công Thắng - Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển nông nghiệp nông thôn (IPSARD) cho biết, Thủ tướng Chính phủ mới đây đã ban hành Chỉ thị số 10/2022 về nhiệm vụ thúc đẩy phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững vùng ĐBSCL. Trong đó có giao Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành và cơ quan liên quan đề xuất sửa đổi chính sách, pháp luật đất đai theo hướng phát triển thị trường quyền sử dụng đất trong nông nghiệp; tạo thuận lợi cho tập trung, tích tụ đất nông nghiệp để sản xuất nông nghiệp hàng hóa quy mô lớn.
Mới đây nhất ngày 16/6/2022, Nghị quyết số 19-NQ/TW Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã được ban hành. Một trong những giải pháp để hiện thực hóa các mục tiêu đề ra là đẩy mạnh tích tụ, tập trung đất đai; phát triển nông nghiệp theo hướng hiện đại, chuyên canh hàng hoá tập trung, quy mô lớn… Đồng thời sẽ sửa đổi, bổ sung chính sách, pháp luật đất đai bảo đảm quản lý, sử dụng bền vững, hiệu quả đất nông nghiệp, thúc đẩy tích tụ, tập trung, sử dụng linh hoạt, hiệu quả đất lúa…
Mặc dù vậy, theo ý kiến của các chuyên gia ngành nông nghiệp, để thực sự thúc đẩy mạnh hoạt động tích tụ đất đai, ngoài việc sửa đổi pháp lý và khuyến khích, hỗ trợ bằng ngân sách thì cần phải có chính sách tài chính thông thoáng thúc đẩy việc mua, thuê đất nông nghiệp theo cơ chế thị trường.
Bà Doãn Hồng Nhung cho rằng, Nhà nước cần thực thi chính sách khuyến khích tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài đầu tư kinh doanh bất động sản nông nghiệp. Đặc biệt, liên kết giữa 5 nhà, bao gồm: nhà nông nghiệp, nhà kinh tế, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp, nhà đầu tư cần được chú trọng với sự cam kết mạnh mẽ trong phát triển bất động sản nông nghiệp.
Trong khi đó, các chuyên gia tại IPSARD cho rằng, Việt Nam nên sớm hình thành mô hình “Ngân hàng Quỹ đất nông nghiệp”. Theo đó, mô hình ngân hàng quỹ đất này sẽ hoạt động như một doanh nghiệp cung ứng dịch vụ công ích, là bộ phận của tổ chức phát triển quỹ đất ở từng địa phương. Đơn vị này sẽ có chức năng tạo lập, phát triển, quản lý, khai thác quỹ đất nông nghiệp; nhận thuê, cho thuê; làm trung gian thực hiện các giao dịch về đất nông nghiệp khác.
“Nếu hoạt động của ngân hàng quỹ đất được tổ chức tốt, có sự tham gia của nhiều ngành có liên quan và triển khai đồng bộ, thống nhất thì các giao dịch về đất nông nghiệp sẽ thuận tiện hơn, chính danh và được địa phương đảm bảo. Từ đó dễ tạo ra đồng thuận trong dân khi tích tụ, tập trung đất nông nghiệp”, các chuyên gia tại IPSARD nhận định.
Thạch Bình