Bất ổn của các thành viên OPEC khiến giá dầu tăng mạnh

Thế giới đang chứng kiến một Venezuela đang hỗn loạn vì bất ổn chính trị; Một Iran đang vật lộn với các lệnh cấm vận của Mỹ; Và một Libya đang chìm trong bạo lực. Đây là 3 nước thành viên Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) và các vấn đề của họ chính là một trong những nguyên nhân quan trọng khiến giá dầu mỏ bật tăng trong thời gian qua và hiện đã ở mức trên 64 USD/thùng (dầu WTI tại thị trường Mỹ).

Giá dầu đã tăng khoảng 50% kể từ Giáng Sinh 2018

Khủng hoảng nghiêm trọng

Tình hình hỗn loạn hiện nay càng khuếch đại thêm những hạn chế về nguồn cung vốn lâu nay vẫn được nhìn nhận bị áp đặt bởi liên minh độc quyền (cartel) này. Một trong những “ông trùm” của cartel là Saudi Arabia đã cắt giảm sản lượng cũng như xuất khẩu sang Mỹ trong nỗ lực đẩy giá dầu cao hơn và cân đối ngân sách của mình. Trong khi đó, mặc dù sản lượng dầu của Mỹ đang ở những mức kỷ lục nhưng giá dầu ở Mỹ đã tăng 50% kể từ mức 42,53 USD/thùng vào Giáng sinh năm ngoái. Hơn nữa, giá xăng dầu tại Mỹ đang tăng cao hơn ngay khi nền kinh tế này bắt đầu phải vật lộn với suy giảm.

Giá dầu thô tại Mỹ (WTI) đã chạm mức cao nhất trong 5 tháng qua, đạt 64,79 USD/thùng vào sáng ngày 10/4, trước khi suy giảm đôi chút. “Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu giá dầu ở mức 70 USD/thùng vào thời điểm trước giữa mùa hè này”, Ryan Fitzmaurice, chiến lược gia năng lượng tại Rabobank, nói. Trong khi đó giá dầu thô Brent cũng đã lần đầu tiên kể từ giữa tháng 11/2018 đạt mức trên 71 USD/thùng vào ngày 10/4.

“Nguy cơ leo thang xung đột ở Libya làm gia tăng đáng kể rủi ro đối với sản xuất dầu. Câu chuyện về nguồn cung dầu đang nóng lên”, Shin Kim, người đứng đầu bộ phận cung ứng và sản xuất tại S&P Global Platts nhận định. Xung đột trong những ngày gần đây giữa các lực lượng của chính phủ và phe nổi dậy đặt sản lượng dầu của Libya – hiện ở mức 1,3 triệu thùng/ngày – vào nguy hiểm. Trong một thông tin gửi đến khách hàng, Helima Croft, người đứng đầu chiến lược hàng hóa toàn cầu tại RBC Capital Market, nhận định Libya – thành viên của OPEC - đang đối mặt với "khủng hoảng an ninh nghiêm trọng".

Cuối tuần trước, Mỹ đã tạm thời rút các lực lượng quân sự khỏi Libya, với lý do đưa ra là tình hình an ninh "ngày càng phức tạp và khó lường" ở quốc gia này. Do cuộc nội chiến đẫm máu, sản lượng dầu của Libya trong nhiều năm qua giảm sút và chỉ tăng trở lại trong những tháng gần đây. Mặc dù nguồn cung thực tế trên thị trường chưa bị ảnh hưởng từ leo thang xung đột tại Libya hiện nay nhưng các nhà giao dịch dầu đang theo dõi tình hình rất chặt chẽ. Ben Cook, Giám đốc danh mục đầu tư của BP Capital Advisors cho biết: "Thị trường đang trở nên tồi tệ. Nếu Libya bị loại khỏi thị trường, giá dầu có thể dễ dàng tăng từ 5 đến 10 USD/thùng so với mức hiện tại".

Trong khi Libya là trung tâm chú ý hàng đầu ngay lúc này thì tình trạng hỗn loạn ở Venezuela mới chính là rủi ro lớn hơn cho những rắc rối về nguồn cung thực tế. Venezuela đang chịu tổn thất lớn bởi lệnh trừng phạt của chính quyền Tổng thống Trump đối với công ty dầu mỏ nhà nước PDVSA. Theo đó, nhập khẩu dầu thô từ Venezuela của Mỹ đã về mức 0 trong 3 tuần cuối tháng 3 vừa qua. Đây là một sự sụt giảm cực lớn từ mức nhập khẩu khoảng 600 nghìn thùng/ngày trước khi lệnh trừng phạt được công bố vào cuối tháng 1. Kể từ khi chính phủ Mỹ bắt đầu theo dõi số liệu này vào năm 1973, chưa bao giờ xảy ra tình trạng Mỹ không nhập dầu từ Venezuela kéo dài tới 1 tháng. Sản lượng dầu của Venezuela vốn đã khó khăn giờ lại càng khó khăn hơn bởi tình trạng mất điện hàng loạt ở nước này trong những tuần gần đây.

Giá tăng ngay tại thời điểm sản lượng của Mỹ bùng nổ

Trong khi đó, các NĐT dầu mỏ cũng đang theo dõi rất sát các tín hiệu liên quan đến việc liệu Mỹ có gia hạn “miễn trừ” (theo đó cho phép các nước nhập khẩu dầu mỏ lớn tiếp tục mua dầu từ Iran mà không vi phạm cấm vận của Mỹ với nước này) hay không. Chính quyết định “miễn trừ” mà Mỹ công bố vào mùa hè năm ngoái đã góp phần tạo ra thị trường dầu mỏ dư cung và khiến giá dầu giảm mạnh trong những tháng cuối năm 2018. Chuyên gia Ben Cook nhận định, những nước được hưởng quyền miễn trừ trong năm ngoái chủ yếu là vì lý do chính trị - ám chỉ đến cuộc bầu cử giữa kỳ vào mùa thu năm ngoái. "Chúng tôi không thấy điều đó vào thời điểm hiện tại", Cook nói.

Dường như OPEC và các đồng minh có thể sẽ giành được vòng đua chiến thắng khi các nhà lãnh đạo gặp nhau vào tháng 6 tới tại Vienna. Việc cắt giảm sản lượng của liên minh này đã phần nào đẩy giá dầu lên trong ngắn hạn. Trong đó, Saudi Arabia tỏ ra “hung hăng” nhất. Nhà xuất khẩu dầu hàng đầu thế giới này đã cắt giảm mạnh các chuyến hàng đến Hoa Kỳ như một cách để thể hiện cam kết cân bằng thị trường.

Một động lực khác khiến cho giá dầu cao hơn đó chính là những đặt cược vào khả năng tăng của các quỹ đầu tư và các tay chơi tài chính khác trên thị trường. Sau khi giá dầu giảm mạnh cuối năm 2018, các nhà giao dịch theo xu hướng này đã thổi bùng ngọn lửa đầu cơ về khả năng giá dầu tăng trong những tháng gần đây. Và chính điều này làm giá dầu càng dễ bị dao động theo hướng tăng lên.

Nhưng có lẽ phần “kinh ngạc” nhất của sự phục hồi giá dầu hiện nay là nó diễn ra ngay trong bối cảnh Mỹ ghi nhận “bom tấn” về sản lượng. Theo số liệu của Cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ (EIA), trung bình Mỹ đã bơm kỷ lục 10,96 triệu thùng/ngày trong năm 2018, tăng 17% so với năm trước đó. Riêng trong tháng 12/2018, sản lượng tăng tốc, đạt mức cao nhất mọi thời đại là 11,96 triệu thùng/ngày. Và sự tăng trưởng sản lượng bùng nổ của Hoa Kỳ dự kiến sẽ chưa kết thúc ở đó. EIA dự kiến sản lượng của Mỹ sẽ đạt trung bình 12,3 triệu thùng/ngày vào năm 2019 và 13 triệu thùng/ngày vào năm 2020.

Một điều rất được thị trường chú ý là chính quyền của ông Trump sẽ phản ứng thế nào với giá dầu đang trong xu hướng tăng nhanh hiện nay? Theo một số phân tích, có thể việc giá dầu tăng sẽ khuyến khích Tổng thống Donald Trump có những chỉ trích mới về OPEC. Trước đây, các chỉ trích của ông Trump đã khiến giá dầu sụt giảm trong ngắn hạn. Chính quyền Trump cũng có thể cung thêm dầu ra thị trường từ nguồn của Cục Dự trữ Dầu khí Chiến lược - Kho dự trữ dầu khẩn cấp quốc gia. Nhưng Ryan Fitzmaurice nghi ngờ một động thái như vậy có thể mang lại một trợ giúp lâu dài trong hạ giá dầu. “Tôi tin là họ (chính quyền Mỹ) sẽ đợi đến mùa cao điểm nhất (thời điểm cầu tiêu dùng dầu mỏ cao nhất) trước khi bắn ra những viên đạn mà họ có”, chuyên gia năng lượng của Rabobank nói.