Bỏ ngỏ đầu tư sản xuất giống
Trong khi DN nội đứng nhìn…
Từ cuối năm 2009, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 2194/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển giống cây trồng vật nuôi đến năm 2020 với tổng nhu cầu vốn ước tính gần 70.000 tỷ đồng. Trong đó vốn ngân sách chiếm 22%, vốn tín dụng đầu tư và tín dụng thương mại chiếm 50%, vốn tự có và vốn huy động của các tổ chức, cá nhân chiếm 28%. Nhưng, việc triển khai quyết định này dường như không mấy hiệu quả.
Đơn cử tại TP. Hồ Chí Minh, mặc dù nhiều năm qua các TCTD chuyên về nông nghiệp như Agribank luôn đảm bảo cung ứng đủ nhu cầu vốn để nghiên cứu sản xuất giống, nhưng lượng khách hàng có nhu cầu vay để đầu tư lĩnh vực này không nhiều. Vì thế dư nợ cho vay đối với các DN hoạt động nghiên cứu, sản xuất giống chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ.
Trong các năm 2012-2013, Agribank tại các quận, huyện Hóc Môn, Củ Chi, quận 12, Thủ Đức, Bình Chánh… cho vay theo chương trình khuyến khích chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp theo hướng nông nghiệp đô thị khoảng trên 3.170 tỷ đồng, nhưng mỗi chi nhánh chỉ có 5-7 khách hàng vay vốn sản xuất giống. Dư nợ nhóm này hầu hết là các nông hộ với mức vay từ vài trăm triệu đến 3-4 tỷ đồng/hộ để sản xuất giống thủy sản, hoa lan, cây cảnh.
Chủ yếu khách hàng vay vốn phát triển sản xuất giống là nông hộ nhỏ lẻ
Ông Phan Duy Tân, Giám đốc Công ty Giống cây trồng (thuộc Tổng Công ty Nông nghiệp Sài Gòn) cho biết, để nghiên cứu được một giống cây trồng mới, bình quân DN phải mất từ 3-5 năm và phải chi trả từ 10 – 12 tỷ đồng, chưa kể khoảng 4 tỷ đồng/vụ cho khâu thương mại, tiếp thị đến tay nông dân.
Với mức đầu tư như trên, ông Tân cho rằng, các DNNVV trong nước “chỉ có thể đứng nhìn” chứ không thể cạnh tranh được với các DN nước ngoài. Bởi các tập đoàn lớn như Monsanto, Syngenta, Takii, Sakata, East West… khi vào đầu tư tại Việt Nam họ chủ động hết các khâu từ nghiên cứu - lai tạo - sản xuất - tiếp thị - chăm sóc khách hàng. Trong khi đó, các DN tư nhân của Việt Nam không đủ tiềm lực tài chính để đầu tư vào các khâu này.
Như vậy rõ ràng, chính sách khuyến khích DN đầu tư nghiên cứu sản xuất giống mặc dù đã được Chính phủ ban hành, tuy nhiên sức hấp dẫn đối với các DN trong nước là không lớn. Thời gian gần đây, một số địa phương như TP. Hồ Chí Minh, Lâm Đồng đã tạo ra cơ chế thu hút các DN lĩnh vực giống bằng cách ưu đãi đầu tư tại các khu nông nghiệp công nghệ cao. Tuy nhiên, về cơ bản các DN Việt Nam vẫn đang nhường khoảng 70-80% “sân nhà” cho các tập đoàn giống nước ngoài.
Chính vì thế nếu các chính sách khuyến khích phát triển nghiên cứu, sản xuất giống không đưa ra được các ưu đãi cụ thể về tài chính đối với DN cũng như không tạo được gắn kết chặt chẽ giữa các viện, trường với khối DN tư nhân thì nguy cơ mất chủ động về giống cây trồng, vật nuôi là hoàn toàn có thể xảy ra. Và thị trường giống cây trồng, vật nuôi của Việt Nam chắc chắn sẽ bị phụ thuộc ngày càng lớn vào các tập đoàn nước ngoài kể cả các loại giống chủ lực phục vụ xuất khẩu như lúa gạo, cây ăn quả, tôm cá và một số cây trồng công nghiệp.
Tiền nhập giống bằng nửa giá trị xuất khẩu
Theo thống kê của Hiệp hội Rau quả Việt Nam, năm 2013 kim ngạch xuất khẩu rau quả của cả nước ước khoảng gần 1 tỷ USD. Tuy nhiên, để sản xuất và xuất khẩu được lượng rau, quả này, các DN đã phải chi ra khoảng 500 triệu USD để nhập khẩu hơn 8.000 tấn hạt giống các loại nhằm cung ứng cho 700.000 ha sản xuất rau của cả nước. Trong khi đó, ở ngành chăn nuôi tình hình cũng không khá hơn. Thống kê của Hiệp hội Chăn nuôi Việt Nam chỉ trong nửa đầu năm 2013, Việt Nam đã phải bỏ ra khoảng 270.000 USD để nhập khẩu gần 700 lợn giống ông bà và giống bố mẹ.
Ông Nguyễn Phước Trung, Giám đốc Sở NN&PTNT TP. Hồ Chí Minh cho biết, trên địa bàn thành phố có khoảng 400 DN, hộ sản xuất, kinh doanh giống cây con và thủy sản các loại. Nhưng mỗi năm cũng chỉ sản xuất được khoảng 900.000 lợn giống và khoảng 1 triệu liều tinh giống, đáp ứng khoảng 30% nhu cầu, 70% còn lại là từ các nguồn nhập khẩu hoặc nông dân tự sản xuất.
Ông Trung cho rằng, mặc dù ngành nông nghiệp TP. Hồ Chí Minh đã tạo nhiều điều kiện hỗ trợ DN và các thành phần kinh tế tham gia sản xuất giống. Đặc biệt trong các năm 2013-2014, TP. Hồ Chí Minh đã tổ chức các Hội chợ triển lãm giống nông nghiệp, đặt mục tiêu tăng tỷ lệ sử dụng giống mới, giống xác nhận lên mức 80 – 90%. Tuy nhiên, hiệu quả thực tế DN tư nhân tham gia vào việc nghiên cứu sản xuất giống mới là không lớn.
Chương trình Phát triển giống cây trồng vật nuôi và thủy sản chất lượng cao trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh giai đoạn 2011-2015, mặc dù đặt ra các mục tiêu lớn như: mỗi năm cung cấp ra thị trường 1-1,5 triệu lợn giống; 16 triệu con gia cầm giống; 1.000 con bò sữa sữa giống; 1,5-2 tỷ con giống thủy sản; chuyển giao 4 - 5 giống rau mới chất lượng cao; sản xuất giống lan tại chỗ cung ứng đủ 50 - 80% nhu cầu phát triển diện tích hoa lan của thành phố… Tuy nhiên, trung bình mỗi năm, đầu tư vào lĩnh vực sản xuất giống tại TP. Hồ Chí Minh chỉ ở mức hơn 10,6 tỷ đồng. Mức đầu tư này có thể xem là rất nhỏ so với tiềm năng thị trường giống tại TP. Hồ Chí Minh. |
Bài và ảnh Thạch Bình