Bỏ tư duy buôn đầu chợ bán cuối chợ
PGS-TS. Phạm Tất Thắng |
Theo thống kê, từ đầu năm đến nay đã có khoảng 30-40 nghìn DN giải thể, phá sản, ngừng hoạt động, trong đó phần lớn là DNNVV. Theo ông, lý do vì sao?
Trong thời gian vừa qua, các DN mà đặc biệt là DNNVV vô cùng khó khăn. Nguyên nhân bắt nguồn từ việc các DNNVV thường thiếu hiểu biết về thị trường, thiếu thông tin chính xác, khó khăn trong tiếp cận đất đai, nguồn vốn, đào tạo nguồn nhân lực của mình và cách tiếp cận các DN lớn tham gia vào chuỗi giá trị của họ.
DN của chúng ta rất nhỏ. Nhiều người cho rằng hạn chế của họ bởi nhỏ về quy mô vốn và thiết bị, số lượng lao động, nhưng cái đáng ngại nhất, theo tôi, là tư duy nhỏ và tầm nhìn ngắn, đồng thời phong cách kinh doanh chộp giật mới là cái nhỏ đáng lo ngại nhất của DN Việt.
Những hạn chế lâu nay như ông nói có được cải thiện sau khi hàng loạt chính sách hỗ trợ được ban hành?
Gần đây, một số điều kiện vĩ mô bắt đầu cải thiện như vốn vay ngân hàng xuống dưới 10%/năm đối với một số đối tượng, lĩnh vực kinh tế; một số hỗ trợ của Nhà nước về chính sách tiếp cận đất đai, cơ sở hạ tầng đã có sự cải thiện. Đồng thời, mới đây đã có một chỉ thị rất cụ thể trong việc giảm thời gian và giảm số lần kê khai, nộp thuế cho các DN, tìm mọi cách để thông quan một cách nhanh chóng cho các DN tại cửa khẩu... Đó là dấu hiệu tốt, hành động thiết thực của Chính phủ nhằm giúp cho DN vượt qua giai đoạn khó khăn hiện nay.
Tuy nhiên, ngoài các hỗ trợ của Nhà nước, DNNVV cần phải chủ động hợp tác chặt chẽ với nhau, tạo chuỗi liên kết, sự hỗ trợ từ nhiều phía và cũng đòi hỏi sự vươn lên của chính DNNVV. Đó mới là những cái chúng ta còn thiếu và cần đẩy mạnh...
Nhưng những mong muốn như vậy luôn vấp phải khả năng hạn chế của DNNVV, thưa ông?
Thời gian gần đây, trình độ quản trị của các DNNVV đã khá hơn, nhưng vẫn mang tính chất quản trị công ty gia đình, chưa đạt được tiêu chuẩn của cách quản trị chính thống để thích ứng với nhu cầu thị trường. Trên thế giới có nhiều công ty gia đình nhưng đã truyền từ đời này sang đời khác, tạo nên văn hóa DN, đem đến sự khác biệt cho DN của họ. Còn ở Việt Nam, ông chủ quyết định tất cả, cách quản lý gia đình không phù hợp.
Hiện lý thuyết quản trị DN đã đưa vào Việt Nam, nhiều các DN, hiệp hội rất chú ý. Nhưng, các DNNVV chưa chú ý cử cán bộ để được đào tạo một cách bài bản. Theo tôi, về lâu dài phải chú ý đào tạo nguồn nhân lực quản lý trong các DN...
Ông có gợi ý nào về vấn đề này?
Từ trước đến nay, DNNVV kinh doanh theo kiểu lấy công làm lãi, sử dụng lao động giản đơn... Nếu như chỉ tồn tại bằng phương pháp đó sẽ không tồn tại lâu dài. Đi vào nền công nghiệp tri thức thì cần phải ứng dụng công nghệ hiện đại tiên tiến để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của mình. Một số DN đã tìm kiếm nguyên liệu mới, áp dụng công nghệ về giống… Nhiều người lập nghiệp bằng ý tưởng hết sức độc đáo và họ đã phát triển thành triệu phú, tỷ phú...
DNNVV cần phải thay đổi tư duy kinh doanh tiểu nông, “buôn đầu chợ bán cuối chợ”, chỉ lấy một số chênh lệch giá sống qua ngày. Họ nên nghĩ tới tồn tại lâu dài. Và vì vậy, họ phải có ý đồ, chiến lược vươn ra thị trường khu vực và thế giới. DNNVV đừng thấy quá khó khăn về vốn, đất đai, công nghệ mà nản lòng, mà cần có sự nghiên cứu tìm ra được ý tưởng kinh doanh, tìm ra các ngách, khe hẹp thị trường để tồn tại, phát triển. Đó mới là đất sống của các DNNVV Việt Nam.
Bên cạnh sự vận động tự thân của DNNVV, cơ hội từ mở rộng thị trường thế giới nên được nhìn nhận như thế nào?
Chính phủ Việt Nam đang tìm cách đàm phán với một số quốc gia để ký kết các hiệp định thương mại tự do, đó là điều kiện pháp lý trên phạm vi thế giới để tạo ra những điều thuận lợi cho tất cả các DNNVV và kể cả DN lớn. Có thể nói, đây là những cơ hội rất quan trọng để các DN Việt Nam chớp lấy thời cơ.
Như Hiệp định thương mại tự do (FTA) ký kết với Nhật Bản tạo điều kiện hết sức thuận lợi để các DN xuất khẩu hàng nông sản thực phẩm vào thị trường này. Hiện, Việt Nam đang đàm phán ký kết FTA với liên minh châu Âu, rồi Hiệp định Đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương TPP… các DN cần nghiên cứu kỹ tìm hiểu điều kiện cơ hội mang lại để tận dụng.
Nhưng, bên cạnh đó là những thách thức lớn, là sự đối mặt với cạnh tranh quốc tế sẽ khó khăn hơn. Tự do hóa thương mại mở ra khả năng cho mọi DN đi ra thị trường toàn cầu. Tuy nhiên, ở đó lại chứa đựng nhiều cạm bẫy chết người, đặc biệt là các rào cản kỹ thuật, rào cản thương mại được dựng nên khắp nơi...
Hà Sơn thực hiện