Cánh cửa kinh tế số ngày càng mở rộng

	Tiềm năng thanh toán không dùng tiền mặt trong chi trả trợ cấp xã hội
	Đảm bảo hạ tầng chuyển mạch tài chính an toàn và thông suốt, thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt
	Việt Nam trên con đường trở thành “quốc gia không tiền mặt”

Thanh toán không dùng tiền mặt phát triển vượt bậc

Phát biểu tại hội thảo, Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Kim Anh nhấn mạnh, thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) có vai trò đặc biệt quan trọng, mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho các chủ thể tham gia và cả nền kinh tế, góp phần không nhỏ trong việc nâng cao khả năng tiếp cận tài chính và thúc đẩy tài chính toàn diện. TTKDTM giúp giảm chi phí xã hội liên quan đến tiền mặt, góp phần vào công tác quản lý thuế, phòng, chống tội phạm, các vấn đề về gian lận lợi ích...

Với việc triển khai tích cực, đồng bộ và quyết liệt nhiều giải pháp, Phó Thống đốc cho biết, thời gian qua, hoạt động TTKDTM đã có nhiều chuyển biến tích cực, vượt bậc. Nổi bật là hành lang pháp lý cho hoạt động TTKDTM đã được hoàn thiện. Hạ tầng kỹ thuật, công nghệ phục vụ TTKDTM (nhất là thanh toán điện tử) được mở rộng, đầu tư và nâng cấp. Hầu hết các thành tựu của CMCN 4.0 đã được ứng dụng vào hoạt động thanh toán. Các sản phẩm, dịch vụ TTKDTM được phát triển mạnh mẽ, đa dạng. Số lượng, giá trị các giao dịch được thực hiện qua các phương tiện TTKDTM có sự tăng trưởng mạnh mẽ. Các hệ sinh thái thanh toán số được hình thành, cho phép kết nối, tích hợp với các đơn vị cung ứng hàng hóa, dịch vụ.

Phó Thống đốc Nguyễn Kim Anh phát biểu tại hội nghị

Dẫn chứng cho sự tăng trưởng mạnh mẽ của TTKDTM, ông Phạm Tiến Dũng - Vụ trưởng Vụ Thanh toán NHNN cho biết, đến thời điểm này, mỗi ngày hệ thống thanh toán liên ngân hàng và hệ thống chuyển mạch, bù trừ điện tử của ngành Ngân hàng xử lý tới 20 tỷ USD; trong khi cả năm tổng doanh thu thị trường thương mại điện tử mới chỉ chiếm 10-12 tỷ USD. Tính chung trong 9 tháng đầu năm 2020, giao dịch chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử tăng tương ứng khoảng 74,5% về số lượng và tăng 110,5% về giá trị so với cùng kỳ năm 2019. Tương tự số lượng và giá trị giao dịch TTKDTM đều tăng trưởng, tương ứng 75,2% và 30,4% so với cùng kỳ năm 2019. Đặc biệt là số lượng và giá trị giao dịch qua kênh điện thoại di động tăng mạnh tương ứng gần 125% và 130% so với cùng kỳ năm 2019. Theo thống kê của Vụ Thanh toán, giá trị TTKDTM so với dùng tiền mặt gấp 3,9 lần. Một dẫn chứng khác đó là số lượng và giá trị thanh toán ATM gần như không tăng trưởng hoặc tăng trưởng rất ít. Nếu như trước kia, Napas xử lý 90% giao dịch qua ATM thì hiện nay giao dịch qua ATM ở Napas chỉ khoảng 6%.

Đó quả là những con số rất ấn tượng cho thấy TTKDTM đang tăng trưởng rất nhanh trong thời gian gần đây. Một điểm đáng chú ý nữa là trên thị trường thanh toán đã xuất hiện thêm những người chơi mới như ví điện tử, trong khi hệ sinh thái số đang được hình thành. Thành công đáng chú ý nữa đó là việc đưa dịch vụ công vào TTKDTM. Đơn cử, hơn 26 triệu hộ dân thanh toán tiền điện qua ngân hàng...

Ghi nhận những thành tựu đã đạt được, song theo đánh giá của TS. Cấn Văn Lực – Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, thanh toán điện tử tại Việt Nam còn khiêm tốn so với các nước trong khu vực. Vị chuyên gia này cũng chỉ ra nhiều yếu tố đang gây khó khăn, thách thức cho việc phát triển TTKDTM, đó là: Thói quen, tâm lý sử dụng tiền mặt của người dân còn phổ biến, nhất là tại khu vực nông thôn; Tính an toàn, bảo mật vẫn là mối lo ngại; khu vực kinh tế phi chính thức vẫn còn lớn, chiếm khoảng 15-20% GDP; tính đồng bộ của các nền tảng công nghệ, hệ sinh thái, khả năng công nhận lẫn nhau… còn yếu; sự hiểu biết và khả năng ứng dụng CNTT của người dân còn hạn chế...

Đồng quan điểm như vậy, Tổng giám đốc TPBank Nguyễn Hưng chia sẻ, sự gia tăng của thương mại điện tử phải kéo theo sự gia tăng của các giao dịch TTKDTM, nhưng thực tế tại Việt Nam thì khách hàng hiện vẫn dùng phương thức nhận hàng trả tiền. Điều đó cho thấy rào cản lớn của việc phát triển TTKDTM là thói quen của người tiêu dùng; người dân vẫn chưa thấy được lợi ích rất lớn của việc TTKDTM. Do đó, Chính phủ cần có những chính sách quyết liệt hơn để thúc đẩy người dân sử dụng và tạo thói quen TTKDTM.

Bệ phóng đầu tiên cho thanh toán số, ngân hàng số

Nhấn mạnh mục tiêu phát triển TTKDTM cũng là nội dung quan trọng được Chính phủ, ngành Ngân hàng đưa vào các quyết sách quan trọng như Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 đề ra mục tiêu phấn đấu đến cuối năm 2025, số lượng giao dịch TTKDTM đạt tốc độ tăng 20% - 25% hàng... Để đạt mục tiêu quan trọng trên, thúc đẩy thanh toán số phát triển thời gian tới, NHNN cho biết sẽ thúc đẩy nhanh chóng hoàn thiện tốt hơn nữa khung pháp lý. Thông tin mới nhất được đưa ra tại hội nghị đó là NHNN sẽ sớm ban hành Thông tư về eKYC. “Đây được coi là bệ phóng đầu tiên của ngành Ngân hàng để phát triển thanh toán số và ngân hàng số phát triển”, ông Phạm Tiến Dũng bày tỏ vui mừng và cho biết thêm: Chúng tôi đang nghiên cứu xem xét có nên đưa ra Luật Thanh toán hay không. Hiện đã có 84 quốc gia có Luật Thanh toán, gần Việt Nam nhất là Lào và Campuchia. Lý do nên xem xét đến vấn đề này là hiện nay, tham gia lĩnh vực thanh toán có rất nhiều chủ thể (Fintech, BigTech…) chứ không chỉ có TCTD. Ngoài ra, cũng xuất hiện nhiều hình thức thanh toán mới như QR, tiền điện tử…

TS. Cấn Văn Lực cũng gợi ý thêm giải pháp nên xây dựng bộ tiêu chí đo lường chính xác tỷ lệ sử dụng các phương tiện TTKDTM để có thể theo dõi và đề ra chính sách giải pháp hiệu quả hơn. Đồng thời phải có quy định về chia sẻ thông tin, dữ liệu, cơ chế công nhận kết quả thẩm định/xác thực lẫn nhau nhằm tạo điều kiện xây dựng hệ sinh thái số và hướng đến sự tiện lợi, hiệu quả, song vẫn đảm bảo an toàn. Một đề xuất nữa của vị chuyên gia này là ban hành quy định quản lý hoạt động của Fintech, BigTech, ví điện tử và Mobile Money theo hướng mở ban đầu rồi kiểm soát dần; xây dựng cơ chế liên kết giữa ngân hàng, Fintech, BigTech và các chuỗi cửa hàng, trang thương mại diện tử… Đặc biệt, bên cạnh cơ chế khuyến khích phải có quy định bắt buộc đối với TTKDTM đi kèm theo đó là chế tài xử phạt. “Bắt buộc phải có cả củ cà rốt và cây gậy triển khai chính sách mới hiệu quả được”, TS. Lực nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Hưng đề xuất, các cơ quan nhà nước cần có cơ chế chia sẻ dữ liệu, xây dựng hệ thống Open API liên thông với các TCTD để tạo ra một cơ chế thanh toán thông suốt NHNN cùng các bộ, ban, ngành liên quan cho phép các NHTM tra cứu thông tin khách hàng, thông tin doanh nghiệp để hỗ trợ ngân hàng trong công tác xác minh khách hàng, kiểm soát hồ sơ hạn chế rủi ro gian lận.

Hiện nay, thói quen người tiêu dùng vẫn là một rào cản lớn trong việc phát triển TTKDTM ở Việt Nam. Vì vậy, các đại biểu tham gia hội nghị đề xuất, Chính phủ phối hợp cùng các bộ, ban, ngành và các doanh nghiệp cần đẩy mạnh truyền thông đồng bộ và có hiệu quả trong việc phổ biến kiến thức, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi và cách thức thanh toán tiêu dùng của người dân. Qua đó, nâng cao khả năng tiếp cận các sản phẩm dịch vụ ngân hàng cho người dân, khuyến khích sử dụng các phương thức TTKDTM.