Chính sách thương mại của Mỹ có đổi thay theo chính trường?
Cuộc chiến thương mại Mỹ Trung liệu có kết thúc? | |
Mỹ lên kế hoạch mở rộng thuế quan với Trung Quốc |
Chính sách thương mại hiện tại vẫn được ủng hộ
Sau cuộc bầu cử giữa kỳ, dù kết quả là đảng Dân chủ đã giữ quyền kiểm soát Hạ viện - với nhiều dự báo cho rằng điều này sẽ khiến các chính sách mà ông Trump thực hiện sẽ không còn “thuận buồm xuôi gió” như trước đây khi đảng Cộng hòa nắm quyền kiểm soát cả Hạ viện và Thượng viện - nhưng riêng trong chính sách thương mại, nhiều khả năng chính quyền Mỹ vẫn được khuyến khích theo đuổi chủ nghĩa bảo hộ. Tất nhiên là trong từng trường hợp và từng đối tác thương mại cụ thể, diễn tiến có thể sẽ theo những hướng mới.
Dự báo chính sách thương mại của chính quyền Mỹ sẽ không có nhiều thay đổi sau cuộc bầu cử giữa kỳ |
Trước hết là với Hiệp định Thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA). Tâm điểm trong chương trình nghị sự năm 2019 của Quốc hội Mỹ là cuộc bỏ phiếu để thay thế Hiệp định NAFTA hiện tại giữa Mỹ với Mexico và Canada bằng một thỏa thuận mới có tên gọi là Hiệp định Mỹ - Mexico - Canada (USMCA).
Sau khi 3 bên đạt được các thỏa thuận vào cuối tháng 9 vừa qua, theo kế hoạch, Tổng thống Donald Trump và các đối tác dự kiến sẽ ký Hiệp định này bên lề cuộc họp thượng đỉnh G20 vào ngày 30/11-1/12 tới tại Buenos Aires, Argentina.
Chuyên gia Edward Alden, một viện sỹ nghiên cứu cao cấp thuộc Hội đồng Quan hệ Đối ngoại cho rằng, mặc dù đảng Dân chủ có thể còn hoài nghi về một số điều khoản trong thỏa thuận mới, như vấn đề bằng sáng chế, quyền lao động và bảo vệ môi trường… nhưng họ sẽ không muốn hủy bỏ Hiệp định này.
Về phía chính quyền, ông Trump có thể sẽ tuyên bố rút khỏi NAFTA để gây áp lực lên các nhà lập pháp nhằm buộc họ phải thông qua hiệp định mới (USMCA) bằng cách thiết lập một khoảng thời gian 6 tháng trước khi Hoa Kỳ không còn là thành viên của thỏa thuận hiện tại.
Chính quyền của ông Trump cũng sẽ bắt đầu đàm phán thương mại với Nhật Bản và Liên minh châu Âu (EU) vào đầu năm tới. Với việc đảng Dân chủ kiểm soát Hạ viện, các cuộc đàm phán này dự kiến sẽ tập trung nhiều vào ngành công nghiệp ôtô và nông nghiệp.
Các nhà phân tích cho rằng, sẽ không có nhiều khác biệt giữa chính quyền của ông Trump và đảng Dân chủ trong tiếp cận các đối tác này, bởi họ đều muốn tập trung vào các lĩnh vực kể trên, trong khi có ít quan ngại hơn về vấn đề như lao động và môi trường. Theo một cuộc khảo sát của Gallup vào tháng 6 vừa qua, phần đa số (70%) trong đảng Dân chủ cho rằng EU và Nhật Bản là những đối tác thương mại công bằng trong khi chỉ có 42% thành viên đảng Cộng hòa có quan điểm tương tự.
Chính quyền của Tổng thống Trump gần đây cũng đe dọa sẽ áp đặt thuế quan đối với xe ôtô và phụ tùng xe hơi nhập khẩu dưới danh nghĩa vì an ninh quốc gia. Một báo cáo của Bộ Thương mại Mỹ dự kiến công bố vào tháng 2 năm tới có thể dẫn đến việc áp các mức thuế này và trong thời gian vừa qua, một số nỗ lực của các nhà lập pháp để hạn chế quyền hạn thuế quan đơn phương của Tổng thống Trump đã thất bại, như các nhà lập pháp đã thất bại trong ngăn chặn Tổng thống áp thuế với thép và nhôm nhập khẩu viện dẫn lý do an ninh quốc gia vào đầu năm nay.
Nhưng theo chuyên gia Alden, ngay cả khi đảng Dân chủ kiểm soát Hạ viện thì khả năng ngăn chặn được chính quyền hành động cũng rất khó vì bất cứ dự luật nào muốn thông qua cũng phải có được 2/3 đa số ủng hộ mới vượt qua được quyền phủ quyết quyết định của Tổng thống. Hơn nữa, đảng Dân chủ có một chương trình nghị sự dày đặc phải theo đuổi và việc muốn đảo ngược lại chương trình thương mại của chính quyền Trump không nằm ở đầu danh sách phải quan tâm.
CTTM với Trung Quốc sẽ tiếp tục leo thang?
Thực tế ngay từ trước khi diễn ra cuộc vận động tranh cử Tổng thống năm 2016, đảng Dân chủ cũng có cùng quan điểm với đảng Cộng hòa trong việc xác định cần có lập trường cứng rắn hơn đối với Trung Quốc. Với vị Tổng thống thuộc đảng Cộng hòa, các nhà phân tích nhìn thấy cơ hội hợp tác giữa Nhà Trắng và đảng Dân chủ, dù có thể họ sẽ không thống nhất quan điểm đối với tất cả các vấn đề.
Như theo chuyên gia Edward Alden, đảng Dân chủ sẽ ủng hộ phần lớn chương trình nghị sự của Tổng thống Trump với Trung Quốc, chỉ trừ khi nó cho thấy rõ ràng rằng một cuộc chiến về thuế quan leo thang bắt đầu gây ra những tổn hại nghiêm trọng cho nền kinh tế Mỹ.
Một trong những lĩnh vực mà đảng Dân chủ có thể thúc đẩy lập trường cứng rắn hơn là tiền tệ. Ông Trump trong chiến dịch tranh cử Tổng thống đã hứa sẽ “gắn mác” thao túng tiền tệ cho Trung Quốc, nhưng đến nay chưa làm điều đó. “Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu tới đây có một sự thúc đẩy mạnh mẽ hơn về tiền tệ”, Scott Paul - Chủ tịch Liên minh các nhà sản xuất Mỹ cho biết. Nhưng vị này cũng cảnh báo, sẽ rất khó có khả năng có được sự ủng hộ của cả Hạ viện và Thượng viện Mỹ để thông qua một dự luật tiền tệ mà ông Trump có thể ký thành luật.
Chia sẻ quan điểm của mình tại Diễn đàn Kinh tế mới của Bloomberg ở Singapore ngày 7/11, Gary Cohn - cựu cố vấn kinh tế của Tổng thống Trump - không cho rằng kết quả cuộc bầu cử giữa kỳ vừa qua sẽ thúc đẩy CTTM sớm kết thúc. “Tôi ước rằng có thể ngồi đây và nói, sau cuộc bầu cử giữa kỳ, Nhà Trắng hiểu rằng họ cần phải giải quyết các vấn đề thương mại. Tuy nhiên, tôi không nghĩ rằng sẽ có một biện pháp khắc phục ngay lập tức cho vấn đề thương mại hiện nay”, Gary Cohn nói.
Tuy nhiên, với kết quả cuộc bầu cử đã ngã ngũ vừa qua, một số chuyên gia cho rằng ông Trump có thể sẽ cởi mở hơn trong các cuộc thảo luận về thương mại với Trung Quốc. “Trong ngắn hạn, đây là một tin tốt lành cho cuộc CTTM đang diễn ra. Về lâu dài, những tranh chấp sẽ là chuẩn mực mới của quan hệ song phương Trung Quốc - Mỹ trong các lĩnh vực như thông tin, tiền tệ, đầu tư… Trong cuộc bầu cử Tổng thống tiếp theo, ông Trump vẫn sẽ chơi “lá bài Trung Quốc”, Wang Wen - một nhà nghiên cứu thuộc Trung tâm Nghiên cứu Tài chính trực thuộc Văn phòng Hội đồng Nhà nước Trung Quốc nhận định.
Tổng thống Mỹ Donald Trump dự kiến sẽ gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hội nghị thượng đỉnh G20 tại Argentina vào cuối tháng này.