Chống lãng phí trong quản lý sử dụng vốn và tài sản nhà nước: Đủ cơ chế nhưng... khó thực thi
Báo cáo về thực hành tiết kiệm chống lãng phí trong quản lý, sử dụng vốn và tài sản nhà nước tại DN với Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH), Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã tăng cường chỉ đạo đẩy mạnh hoàn thiện cơ chế, chính sách và hệ thống pháp luật về quản lý, sử dụng vốn tại DNNN, bảo đảm chặt chẽ, công khai minh bạch, tháo gỡ khó khăn vướng mắc, nhất là vướng mắc trong việc xây dựng phương án sử dụng đất khi cổ phần hóa, để đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn, hạn chế thất thoát vốn, tài sản nhà nước.
Ảnh minh họa |
Theo đó, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 73/NQ-CP ngày 23/9/2019 về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 60/2018/QH14 ngày 15/6/2018 của Quốc hội về tiếp tục hoàn thiện và đẩy mạnh việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại DN và cổ phần hóa DNNN. Nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung các Nghị định về chuyển DNNN thành công ty cổ phần, đầu tư vốn Nhà nước vào DN và quản lý, sử dụng vốn tại DN; thu, sử dụng nguồn thu từ cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước tại DN; chuyển đơn vị sự nghiệp thành công ty cổ phần, nhằm bảo đảm tính hiệu lực, hiệu quả, chống thất thoát lãng phí trong quá trình tái cơ cấu DNNN.
Trong năm 2019, có 12 DNNN được phê duyệt phương án cổ phần hóa, trong đó có 3 DNNN thuộc danh mục DN cổ phần hóa đến hết năm 2020 theo Quyết định số 26/2019/QĐ-TTg ngày 15/8/2019 của Thủ tướng Chính phủ; các tập đoàn, tổng công ty nhà nước đã thực hiện thoái vốn trị giá 1.791 tỷ đồng, thu về 3.258 tỷ đồng. Một số bộ, địa phương hoàn thành thoái vốn nhà nước tại DN đạt tỷ lệ cao. Công tác sắp xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty nông, lâm nghiệp theo Nghị quyết số 30-NQ/TW ngày 12/3/2014 của Bộ Chính trị tiếp tục được đẩy mạnh, đạt kết quả tốt.
Thủ tướng Chính phủ cũng đã phê duyệt Phương án sắp xếp tổng thể đối với 40 địa phương, tập đoàn, tổng công ty (đạt 97,56%), với 253/256 công ty nông, lâm nghiệp (đạt 98,83%). Năm 2019 có 44 công ty nông nghiệp (lũy kế đạt 74,42%) và 25 công ty lâm nghiệp (lũy kế đạt 86,76%) chuyển sang hoạt động theo mô hình mới. Các công ty nông, lâm nghiệp sau khi sắp xếp, chuyển đổi hoạt động hiệu quả hơn, cơ bản xử lý được tồn tại về tài chính, tranh chấp, lấn chiếm đất đai; vốn chủ sở hữu tăng lên 27.840 tỷ đồng, doanh thu 14.970 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế 2.270 tỷ đồng.
Việc xử lý 12 dự án chậm tiến độ, kém hiệu quả của ngành Công thương tiếp tục có chuyển biến tích cực, theo nguyên tắc thị trường, Nhà nước không cấp thêm vốn. Đã có 17 NHTM và 1 công ty tài chính cung cấp tín dụng thực hiện xử lý các dự án này. Trong số 6 nhà máy trước đây có hoạt động sản xuất kinh doanh nhưng thua lỗ, đến năm 2019 có 2 nhà máy có lãi, 4 dự án đã từng bước khắc phục khó khăn, tiếp tục giảm lỗ nhưng do tình hình thị trường khó khăn nên kết quả chưa bền vững; 3 dự án trước đây dừng sản xuất kinh doanh, đến nay đã có 1 dự án sản xuất trở lại, 2 dự án đã đủ điều kiện vận hành, nhưng do thị trường khó khăn nên vẫn dừng sản xuất; 3 dự án xây dựng dở dang, đang tiếp tục được xử lý. Các tập đoàn, tổng công ty nhà nước tích cực triển khai thực hiện phương án tái cơ cấu được duyệt, tập trung vào ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh chính; thực hiện có hiệu quả các biện pháp tiết kiệm chi phí (tăng cường quản lý, quản trị DN; cơ cấu lại nguồn nhân lực theo hướng tinh giản, tăng quyền tự chủ; ứng dụng khoa học công nghệ để tiết kiệm chi phí…), nhiều tập đoàn, tổng công ty báo cáo đạt kết quả tốt trong thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng thẳng thắn cho rằng, việc rà soát, phê duyệt phương án sử dụng đất của DN thực hiện cổ phần hóa gặp nhiều khó khăn, mất nhiều thời gian do lịch sử pháp lý đất đai phức tạp. Một số cơ chế chính sách liên quan đến cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước có nhiều vướng mắc liên quan đến việc sắp xếp, phê duyệt phương án sử dụng đất, xác định giá trị DN, giá trị các quyền sở hữu trí tuệ (giá trị văn hóa, lịch sử), phần vốn nhà nước để cổ phần hóa, thoái vốn theo quy định tại Nghị định số 126/2017/NĐ-CP ngày 16/11/2017, Nghị định số 167/2017/NĐ-CP ngày 31/12/2017 và Nghị định số 32/2018/NĐ-CP ngày 8/3/2018 của Chính phủ.
Tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn tại một số bộ, ngành, địa phương chậm. Cụ thể như việc Bộ Công thương thoái vốn tại Tổng công ty Máy động lực và Máy nông nghiệp Việt Nam, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam; Bộ Giao thông - Vận tải mới thoái 30,4% vốn nhà nước đầu tư tại Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam và 35,16% vốn nhà nước đầu tư tại Tổng công ty Hàng không Việt Nam; Bộ Xây dựng mới thoái vốn tại 8/11 Tổng công ty cổ phần; TP. Hà Nội mới thoái vốn tại 31/34 DN. Bên cạnh đó, số lượng DN thuộc danh sách phải cổ phần hóa đến năm 2020 còn nhiều. Cụ thể như TP. Hà Nội: 13 DN; TP.HCM 38 DN; Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại DN: 3 Tập đoàn, 3 Tổng công ty; Bộ Công thương: 4 DN; Bộ Xây dựng: 2 Tổng công ty.