Cuộc "đảo vai" thú vị trên thị trường chứng khoán

Các chuyên gia cho rằng, đây sẽ tiếp tục là giai đoạn để thanh lọc thị trường, giảm hiện tượng đầu cơ, lướt sóng. Xu hướng này cho ta thêm kỳ vọng về sự bền vững và ổn định của thị trường.

Giai đoạn 2020 - 2021 ghi nhận nhà đầu tư cá nhân chiếm đến 85-90% cơ cấu nhà đầu tư trên thị trường. Nhờ các chính sách hỗ trợ trong giai đoạn này, nhà đầu tư nội liên tục mở tài khoản chứng khoán và đồng thuận đẩy VN-Index liên tiếp chinh phục các kỷ lục, trong đó đỉnh cao là mốc 1.528,48 điểm xác lập trong phiên 7/1/2022.

Ảnh minh họa

Tuy vậy, với loạt yếu tố tiêu cực trong và ngoài nước (các NHTW, trong đó đặc biệt Fed, thực thi chính sách thắt chặt tiền tệ; căng thẳng địa chính trị Nga-Ukraine; các vụ khởi tố lãnh đạo cấp cao nhiều doanh nghiệp trong nước…) đã đẩy nhóm nhà đầu tư cá nhân vào tâm lý sợ hãi và liên tục bán ròng.

Từ cuối tháng 11/2022, các nhà đầu tư cá nhân dần tỏ ra yếu thế, với động thái trở nên thiếu nhất quán, giao dịch thận trọng. Dù vẫn chiếm khoảng gần 80% giá trị giao dịch nhưng nhà đầu tư cá nhân không còn vai trò dẫn dắt.

Trong khi đó, nhà đầu tư nước ngoài tuy chỉ chiếm 20% nhưng có sự đồng thuận trong việc mua ròng cổ phiếu trong nhiều phiên liên tục, qua đó đã trở thành nhóm “đầu kéo” chính cả về mặt điểm số, thanh khoản của chỉ số và thậm chí là tâm lý của một bộ phận không nhỏ các nhà đầu tư cá nhân trong nước. Như tuần giao dịch đầu tiên năm 2023 (từ ngày 2/1 đến 6/1/2023), VN-Index tăng 4,4% lên mức 1.051,4 điểm. Giá trị giao dịch bình quân 3 sàn tăng 9,3% lên mức 11.724 tỷ đồng có sự đóng góp không nhỏ của khối ngoại với giá trị mua ròng 1.637 tỷ đồng trên sàn HoSE; trong khi nhà đầu tư cá nhân bán ròng 1.750 tỷ đồng, tính riêng khớp lệnh thì bán ròng 2.164 tỷ đồng.

Còn nếu xét từ tháng 11/2021 đến phiên 6/1, khối ngoại đã mua ròng lũy kế khoảng 28.274 tỷ đồng (tương đương gần 1,25 tỷ USD); ngược lại nhà đầu tư cá nhân bán ròng xấp xỉ khoảng 20.000 tỷ đồng. Đây đều là các con số mua/bán ròng kỷ lục trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong nhiều năm qua.

Giới chuyên gia nhìn nhận, đà mua ròng của khối ngoại đóng vai trò tích cực hỗ trợ tâm lý thị trường chứng khoán trong nhịp hồi phục vừa qua. Nhìn lại lịch sử, đây cũng không phải lần đầu khối ngoại giữ vai trò “đầu kéo” chỉ số. Những năm 2017-2018, trong cơn sóng tăng điểm của VN-Index, nhà đầu tư nước ngoài được ghi nhận mua ròng 26.200 tỷ đồng trên thị trường chứng khoán trong năm 2017 và 41.783 tỷ đồng năm 2018.

Theo các chuyên gia, với một thị trường có cơ cấu nhà đầu tư chủ yếu là các cá nhân như Việt Nam, lại đa phần là nhà đầu tư thiếu kiến thức tài chính, đầu tư FOMO, thị trường chứng khoán rõ ràng sẽ thiếu sự ổn định. Bằng chứng là năm 2022 khi nhóm nhà đầu tư cá nhân chịu tâm lý tiêu cực, VN-Index đã giảm 32,78%, nằm trong top 5 chỉ số giảm mạnh nhất thế giới. Cũng vì thế, giới chuyên gia đã nhiều lần nhấn mạnh về tầm quan trọng của nhà đầu tư tổ chức.

Ông Don Lam, Tổng Giám đốc Tập đoàn VinaCapital nhìn nhận, để thị trường ổn định, phát triển thì cơ cấu nhà đầu tư phải chuyển sang chủ đạo là nhà đầu tư lớn, các quỹ đầu tư chuyên nghiệp. Các quỹ của VinaCapital hiện ghi nhận hơn 20.000 nhà đầu tư trong và ngoài nước; trong đó xu hướng tăng trưởng của nhà đầu tư cá nhân trong nước đang nhanh hơn.

“Bộ phận đông đảo nhà đầu tư cá nhân đang dần nhận ra rằng việc chọn lựa các quỹ sẽ giúp giảm thiểu rủi ro so với việc tự đầu tư”, ông Don Lam lý giải.

Thậm chí, nhiều doanh nghiệp với dòng tiền dồi dào cũng đã tìm đến các quỹ của VinaCapital để uỷ thác thay vì tự rót vốn, nhờ đó họ tập trung vào hoạt động sản xuất cốt lõi của mình. Tổng Giám đốc VinaCapital cho rằng đây là hướng phát triển tất yếu trên thị trường chứng khoán.

Tuy nhiên trên thực tế, tỷ lệ đầu tư thông qua các quỹ ở Việt Nam còn rất thấp. Ông Nguyễn Thế Minh - Giám đốc Phân tích CTCP Chứng khoán Yuanta Việt Nam đánh giá, tỷ lệ các quỹ hoán đổi danh mục (ETF) nội ở Việt Nam rất thấp khi chỉ đạt mức 0,29% lượng mã niêm yết trên thị trường chứng khoán, so sánh với mức 11% của Đài Loan và 1,59% tại Thái Lan.

Ông Minh phân tích, xu hướng chi phí đầu tư thấp là tất yếu trong tương lai. Tại Việt Nam, xu hướng này đang diễn ra khi các nhà đầu tư tìm đến các kênh đầu tư có chi phí thấp. Quỹ ETF có lợi thế là phí quản lý thấp, chi phí vận hành không quá lớn. Tuy nhiên, chi phí quản lý của các quỹ ETF nội vẫn còn cao so với thế giới, nguyên nhân là không có nhiều quỹ ETF trên thị trường.

Xét cả năm 2022, dòng vốn ròng đến từ các quỹ ETF ghi nhận giá trị lên đến 20.853 tỷ đồng tương đương 880 triệu USD, gấp 4,3 lần so với cùng kỳ, chủ yếu nhờ sự đóng góp lớn của Fubon ETF (khoảng 53,2% tổng dòng vốn vào) và ETF VNDiamond (32,8% tổng dòng vốn vào). Dòng vốn vào ròng của các ETF chiếm 81% tổng giá trị mua ròng của khối ngoại trong năm 2022.

Chứng chỉ quỹ ETF được đánh giá là sự lựa chọn thích hợp cho các nhà đầu tư không có kinh nghiệm hay kiến thức phân tích chuyên sâu để lựa chọn cổ phiếu. Đặc biệt đây là sản phẩm thuận lợi cho các nhà đầu tư mới dễ dàng tham gia vào thị trường mà không lo ngại rào cản kiến thức và rủi ro trong việc lựa chọn cổ phiếu. Bởi cần lưu ý rằng số lượng cổ phiếu tại thị trường chứng khoán Việt Nam là khá nhiều, với hơn 1.700 mã được niêm yết, trong khi ở Thái Lan là 620 và Đài Loan là 913 mã, nhưng giá trị vốn hóa của thị trường chứng khoán Việt Nam lại thấp hơn nhiều so với hai thị trường này.