Dù có nhiều thách thức, toàn cầu hóa vẫn tồn tại

Lo ngại đã không thành sự thật

Sự sụt giảm trong thương mại toàn cầu diễn ra nhanh chóng và mạnh mẽ trong bối cảnh hầu hết các nền kinh tế phải tiến hành trạng thái đóng cửa vì làn sóng Covid-19 đầu tiên. Nhưng cũng rất nhanh sau đó, thương mại đã ghi nhận sự phục hồi được thúc đẩy bởi các biện pháp kích thích tài khóa mạnh và tiền tệ khẩn cấp. Thương mại toàn cầu dường như đang đi đến điểm kết thúc năm 2020 với đà tăng trưởng mạnh mẽ trở lại.

Sau hai năm chiến tranh thuế quan Mỹ-Trung, thương mại quốc tế vẫn được thực hiện khá suôn sẻ thông qua mạng lưới rộng lớn các nhà cung cấp. Nhiều công ty đa quốc gia đang nỗ lực củng cố các cơ sở sản xuất ở các nước thay vì rút lui khỏi thị trường toàn cầu. Chuyên gia kinh tế trưởng Robert Koopman của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) cho biết: “Những gì chúng ta thấy được là các chuỗi cung ứng luôn linh hoạt và có thể thích ứng. Thương mại vẫn luôn là một phần của giải pháp”.

Các bằng chứng về sự hồi phục vững chắc của thương mại toàn cầu trong năm này đang đổ dồn vào tuần này khi rất nhiều nền kinh tế dựa vào xuất khẩu lớn ở châu Á đều cho thấy những số liệu khả quan. Hàn Quốc cho biết xuất khẩu của họ đã tăng trưởng trở lại vào tháng trước, dẫn đầu là nhờ sự tăng trưởng xuất khẩu vào các thị trường lớn như Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu. Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) Caixin/Markit lĩnh vực sản xuất của Trung Quốc tăng vọt vào tháng 11 vừa qua, đạt mức 54,9 điểm – là mức cao nhất thập kỷ. Chỉ số PMI lĩnh vực sản xuất của Nhật Bản cũng đã quay trở lại mức trước đại dịch, trong khi PMI của Đài Loan tăng lên mức cao nhất kể từ năm 2018.

Theo bà Natalie Blyth, Giám đốc tài trợ thương mại toàn cầu của HSBC Holdings, không có các dấu hiệu cho thấy các công ty thu hồi chuỗi cung ứng về thị trường nội địa của họ để bảo vệ khỏi những rủi ro mới. Trái lại, chuyên gia này giữ quan điểm cho rằng, đại dịch Covid-19 đang đóng vai trò như một “cỗ máy gia tốc” cho thương mại, đặc biệt là với sự hỗ trợ của công nghệ, khi các DN tiếp tục củng cố các cơ sở của mình trong khu vực châu Á, nơi tầng lớp trung lưu đang gia tăng với khoảng ba tỷ người tiêu dùng.

“Chúng tôi đã cố gắng tìm kiếm nhưng không thể tìm thấy những DN đang thu hẹp các chuỗi cung ứng của họ lại. Thay vào đó, chúng tôi chỉ có thể tìm thấy sự định hình lại các chuỗi cung ứng mà thôi”, bà Natalie Blyth nói.

Toàn cầu hóa không rút lui

Vào đầu năm trong bối cảnh Covid-19 bùng phát, WTO đã đưa ra dự đoán là tăng trưởng của thương mại toàn cầu có thể giảm tới 32% trong năm nay, tức có thể vượt cả mức suy giảm tồi tệ nhất của cuộc Đại suy thoái. Trong khi đó diễn biến thực tế lại không bi quan đến vậy. Trong dự báo mới nhất, WTO cho rằng nếu các số liệu như hiện tại tiếp tục được duy trì đến hết quý IV, thì thương mại hàng hóa toàn cầu sẽ chỉ giảm khoảng 9,2% trong năm nay, tức là thấp hơn cả mức giảm 12% của thương mại toàn cầu vào năm 2009 – năm đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu cách đây hơn một thập kỷ.

Để đối phó với đại dịch Covid-19, các công ty đa quốc gia đã và đang phát triển những cách thức mới cũng như tìm kiếm những địa điểm mới để sản xuất và phân phối hàng hóa của họ. Lấy ví dụ về Samsonite, nhà sản xuất các mặt hàng hành lý, đã phải đối mặt với cú sốc kép của thương mại trong ba năm qua: thuế quan và các lệnh cấm đi lại. Nhưng chuỗi cung ứng của Samsonite đã nhanh chóng được mở rộng sang Thái Lan, Việt Nam và Campuchia. “Chúng tôi đã thực hiện công việc chuyển đổi một cách đáng kinh ngạc trong khi chất lượng của những gì chúng tôi có được bên ngoài Trung Quốc vẫn tốt hơn bao giờ hết”, Giám đốc điều hành Kyle Francis Gendreau của Samsonite cho biết.

Trong khi đó, “nhu cầu của Trung Quốc đối với các mặt hàng nông sản như ngô, đậu nành, lúa mì… vẫn rất lớn”, Phó Chủ tịch cấp cao Greg Morris của Archer-Daniels-Midland cho biết trong một bài thuyết trình gần đây. “Vì vậy, ngay cả khi đại dịch Covid-19 xảy ra, dòng chảy thương mại toàn cầu thực tế trong năm nay vẫn tăng so với các năm trước”, vị này cho biết.

Một bằng chứng cho thấy, trong bối cảnh đại dịch Covid-19, toàn cầu hóa vẫn được đẩy mạnh khi mà trong năm qua cũng có khá nhiều Hiệp định thương mại tự so song phương và đa phương được ký kết. Nổi bật trong số này phải nhắc tới Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP). Được khởi động từ năm 2012, đàm phán bắt đầu từ 2013 và sau 8 năm đàm phán, RCEP đã được ký vào ngày 15/11/2020 tại Hà Nội, đúng vào năm 2020 - năm mà Việt Nam giữ cương vị Chủ tịch ASEAN 2020.

“Việc ký kết hiệp định trực tuyến bất kể đại dịch Covid-19 kéo dài đã cho thấy quyết tâm của Chính phủ 15 nước thành viên đối với hợp tác, kết nối và trong việc xây dựng một nền kinh tế thịnh vượng chung. Chúng ta có thể thấy vị thế ngày càng cao của Việt Nam, trong vai trò chủ tịch ASEAN năm nay và một phần thông qua quyết định áp dụng một cách tiếp cận phi truyền thống (hình thức trực tuyến) để thúc đẩy hiệp định được ký kết”, ông Tim Evans – Tổng giám đốc Ngân hàng HSBC Việt Nam nói.

Theo chuyên gia kinh tế trưởng Tom Orlik của Bloomberg Economics, sự xuất hiện một cách đột ngột và gay gắt sau cuộc chiến thương mại của Covid-19 càng làm gia tăng áp lực đối với việc phải đa dạng hóa và nội địa hóa các chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, điều này chưa thực sự diễn ra, hay nói cách khác là mới chỉ bắt đầu. Bởi khoảng thời gian gần một năm vừa qua mới chỉ được xem là giai đoạn “ứng phó khẩn cấp”. Các dự án đa dạng hóa và nội địa hóa đòi hỏi phải được lập kế hoạch chi tiết, đầu tư nguồn lực đáng kể và sự quản lý tập trung mới có thể thực hiện được một cách bài bản.

Một yếu tố quan trọng khác giúp cho hệ thống thương mại toàn cầu có khả năng phục hồi tốt là hầu hết các quốc gia đều cam kết chống lại chủ nghĩa bảo hộ và đều coi toàn cầu hóa là hướng đi để giúp thương mại toàn cầu phát triển bền vững hơn. Theo báo cáo mới nhất của WTO về các hạn chế thương mại của nhóm G-20, chính phủ các nước G-20 về cơ bản đều tuân thủ các cam kết WTO và giữ cho thương mại cởi mở và trôi chảy. Báo cáo cho biết, trong các nền kinh tế G-20, thương mại bị áp dụng các biện pháp hạn chế nhập khẩu (không liên quan đến Covid-19) đã giảm xuống chỉ còn 42,9 tỷ USD trong giai đoạn từ giữa tháng 5 đến giữa tháng 10 vừa qua - giảm từ mức 417,5 tỷ USD trong giai đoạn 5 tháng trước đó.