Gập ghềnh quan hệ giao thương Mỹ - Nhật

Về khả năng xúc tiến thương mại

Trong khuôn khổ chuyến thăm Nhật Bản hai ngày 18-19/4, Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence và Phó Thủ tướng nước chủ nhà Taro Aso đã đồng chủ trì cuộc đối thoại kinh tế cấp cao, mở đường cho việc hợp tác sâu rộng hơn trong lĩnh vực kinh tế giữa hai nước.

Ảnh minh họa

Phát biểu trong cuộc họp báo chung tại thủ đô Tokyo, Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence khẳng định Mỹ và Nhật Bản trong tương lai có thể đưa ra quyết định về những vấn đề hai bên đã đề cập trong cuộc đối thoại song phương lần này, cũng như xúc tiến quá trình đàm phán về một thỏa thuận thương mại tự do giữa hai nước.

Thông báo của ông Mike Pence trùng lặp với tuyên bố lâu nay của Tổng thống Donald Trump về việc nước Mỹ tập trung vào các thỏa thuận thương mại song phương, thay vì thỏa thuận đa phương mà ông cho là có thể làm tổn hại nền kinh tế của Mỹ.

Trong khi đó, Phó Thủ tướng Nhật Bản Taro Aso khẳng định Washington và Tokyo nhất trí sẽ tiến hành vòng 2 đối thoại kinh tế cấp cao giữa hai nước vào cuối năm 2017. Ông khẳng định ông sẽ tiếp tục có các cuộc thương lượng mang tính xây dựng với đại diện của Mỹ để quan hệ kinh tế giữa hai nước tiến triển sâu rộng hơn.

Trước đó, chính quyền Mỹ đã đưa Nhật Bản, cùng với Trung Quốc, Hàn Quốc, vùng lãnh thổ Đài Loan (Trung Quốc), Đức và Thụy Sỹ, vào danh sách các nước và vùng lãnh thổ chịu sự giám sát chính sách tiền tệ của nước này. Tuy nhiên, Bộ Tài chính Mỹ khẳng định nền kinh tế lớn thứ ba thế giới đã không can thiệp vào thị trường tiền tệ trong 5 năm qua.

Bộ Tài chính Mỹ cũng kêu gọi Nhật Bản duy trì chính sách tiền tệ lành mạnh, tránh hành động can thiệp vào thị trường tiền tệ dẫn đến bất bình đẳng trong phương mại đa phương cũng như đẩy mạnh các biện pháp thu hẹp thặng dư thương mại với Mỹ.

Thêm vào đó, Washington cho rằng Tokyo cũng có thể linh hoạt can thiệp với một số trường hợp ngoại lệ, nhưng phải có sự tham vấn trước, phù hợp với cam kết trong Nhóm bảy nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7) và nhóm các nước phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20).

“Nút thắt” ô tô trong quan hệ

Ngành công nghiệp ô tô có một vị trí quan trọng trong nền kinh tế Mỹ và Nhật Bản không chỉ vì tác động rất lớn của nó đối với sản xuất, việc làm và thương mại quốc tế, mà còn vì ảnh hưởng của ngành đối với cuộc sống của người dân.

Tổng thống Donald Trump đã đổ lỗi cho Nhật Bản về sự mất cân bằng lớn trong thương mại ô tô giữa hai nước. Xuất khẩu ô tô của Nhật Bản sang Mỹ đã vượt số lượng nhập khẩu của nước này trong nhiều năm qua. Trong năm 2016, Nhật Bản đã xuất khẩu 1,75 triệu chiếc sang Mỹ, trong khi chỉ nhập chưa đầy 20.000 chiếc.

Ông Donald Trump cho rằng sự mất cân bằng trong thương mại ô tô là không công bằng. Do đó, chính quyền của ông có thể sẽ tăng thuế nhập khẩu ô tô Nhật Bản từ 2,5% lên đến 38% - điều này cũng sẽ xảy ra đối với mức thuế Nhật Bản áp đặt cho thịt bò nhập khẩu từ Mỹ - để điều chỉnh sự mất cân bằng.

Thêm vào đó, ông Trump cho rằng nhập khẩu ô tô từ Nhật Bản đang lấy đi việc làm của người lao động Mỹ. Ông cũng nói như vậy về nhập khẩu ô tô từ Mexico. Có vẻ Nhật Bản và Mỹ đang chuẩn bị tái khởi động cuộc đấu thương mại trong lĩnh vực công nghiệp ô tô, vốn khiến cho mối quan hệ thương mại hai nước trở nên khó khăn trong những năm 1980 và 1990 của thế kỷ trước.

Theo ý kiến của một số nhà phân tích, việc Mỹ xuất khẩu ô tô sang Nhật Bản ở mức thấp là do thực tế xe ô tô của Mỹ không phù hợp với người tiêu dùng Nhật Bản. Một cuộc khảo sát được tiến hành bởi kakaku.com, một công ty chuyên cung cấp thông tin thị trường về người tiêu dùng Nhật Bản, cho thấy rằng trong số 100 dòng xe phổ biến nhất tại Nhật Bản thì có 71 loại là do người Nhật sản xuất, châu Âu là 28, trong khi đó Mỹ chỉ có dòng xe Tesla.

Một điểm đáng chú ý là Nhật Bản không áp đặt thuế đối với xe ô tô nhập khẩu, trong khi Mỹ áp đặt 2,5% và EU là 10%, song các công ty và hãng sản xuất ô tô nước ngoài phải đối mặt với các biện pháp phi thuế quan như tiêu chuẩn về môi trường và kỹ thuật tại Nhật Bản.

Việc ngành công nghiệp ô tô của Mỹ thiếu cạnh tranh đã gây ra sự mất cân bằng thương mại, chứ không phải bảo hộ của thị trường Nhật Bản. Nếu muốn thay đổi điều này, Tổng thống Mỹ Trump nên đặt áp lực lên các doanh nghiệp ô tô Mỹ về nâng cao năng suất và khả năng cạnh tranh, chứ không nên bảo vệ họ bằng cách áp đặt thuế nhập khẩu ô tô Nhật Bản.

Việc bảo hộ sẽ không cải thiện khả năng cạnh tranh, mà ngược lại sẽ làm giảm tính cạnh tranh. Các nhà sản xuất ô tô Mỹ được bảo vệ bởi thuế nhập khẩu và hạn chế xuất khẩu đối với các nhà sản xuất Nhật Bản trong những năm 1980 và 1990, nhưng khả năng cạnh tranh vẫn không được cải thiện.

Việc bảo hộ các nhà sản xuất Mỹ sẽ không làm cho ngành công nghiệp ô tô của nước này lớn mạnh trở lại. Một thực tế nữa là công nghiệp ô tô Nhật Bản không lấy đi việc làm của Mỹ mà thậm chí còn góp phần vào nền kinh tế Mỹ bằng cách tạo ra sản xuất và việc làm.

Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản ước tính rằng Toyota đã tạo ra 136.000 việc làm ở Mỹ thông qua sản xuất, bán hàng và các hoạt động khác trong năm 2016. Các doanh nghiệp và hang sản xuất xe Nhật Bản đã tạo ra tổng cộng 1,5 triệu việc làm nếu tính đến cả việc làm “gián tiếp” trong các lĩnh vực liên quan.

Với việc công nhận vai trò quan trọng của ngành công nghiệp ô tô, không còn nghi ngờ gì nữa sự, hồi sinh mạnh của công nghiệp ô tô và cạnh tranh của Mỹ là một điều tốt. Nhưng để làm được điều này cả Nhật Bản và Mỹ phải thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh và tránh sự can thiệp của chính phủ trong lĩnh vực này.