Giỗ Tổ Hùng Vương – giá trị văn hóa bền vững
Đất nước ngày càng phát triển, đời sống của mỗi chúng ta ngày một được nâng lên về cả tinh thần và vật chất. Thế nhưng, bên cạnh đó, cũng hiển hiện nỗi đau đáu về sự mai một của những bản sắc văn hóa mà ông cha ta đã dày công gây dựng. Nhà văn Nguyễn Khải đã từng cho rằng: “Để sống được hàng ngày tất nhiên phải nhờ vào giá trị tức thời. Nhưng sống cho có phẩm hạnh, cốt cách nhất định phải dựa vào những giá trị bền vững”. Một trong những giá trị mang tính bền vững thuộc về tinh thần, vượt qua sự thử thách của thời gian, trở thành nền tảng văn hóa, đạo lý của dân tộc chính là ngày Giỗ Tổ Hùng Vương (mùng 10 tháng 3), ngày mà cả nước hướng về cội nguồn thiêng liêng cao quý.
Để nhắc nhớ về ngày Giỗ Tổ Hùng Vương, ông cha ta thuở xa xưa đã gói gọn lời lẽ của mình qua những câu ca dao sâu sắc, trong đó có câu:
“Dù ai đi ngược về xuôi
Nhớ ngày Giỗ Tổ mùng mười tháng ba
Khắp miền truyền mãi câu ca
Nước non vẫn nước non nhà nghìn năm”…
Trong tâm thức mỗi người Việt Nam luôn tôn thờ các vị vua Hùng. Với dân tộc, các vị vua Hùng có công lớn trong việc dựng nước tạo nên tiền đề cho sự phát triển hôm nay. Đó cũng là lý do mà những truyền thuyết về Hùng Vương luôn được truyền tai nhau, đưa vào sách giáo khoa để giáo dục thế hệ trẻ về tinh thần dân tộc, sự tự hào về dòng dõi cao quý “Con Rồng, cháu Tiên” hay sức mạnh về thể chất, trí tuệ, tình cảm… Từ khi đứa trẻ còn rất nhỏ, ý niệm về các vị vua Hùng và quá trình dựng nước đã được truyền vào tâm trí của chúng bằng sự tự tôn dân tộc. Khi đứa trẻ lớn lên, ý niệm đó cũng lớn lên cùng, nó hóa thành lòng yêu nước nồng nàn, những nghĩ suy về trách nhiệm bổn phận, hóa thành hành động cụ thể góp phần xây đắp quê hương.
Cổng chính khu Di tích Đền Hùng (Phú Thọ) |
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: “Các vua Hùng đã có công dựng nước, bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Lời dạy đó như được mỗi công dân “khắc cốt ghi tâm”. Và trong những ngày này hàng năm, mỗi người con dân nước Việt lại thành kính hướng về mảnh đất Phú Thọ - nơi nguồn cội của sự khai mở từ thuở hồng hoang, để khát khao được dâng lên các vị vua Hùng nén hương thơm để tỏ lòng thành kính.
Có khát vọng đó bởi người Việt Nam ta từ bao đời nay vốn giàu tinh thần dân tộc, luôn hướng về cội nguồn như một đạo lý sâu xa. Chúng ta luôn ý thức được rằng không có quá khứ vất vả gian lao nhưng vẻ vang hào hùng thì làm sao có được ngày hôm nay với những điều kiện thật tốt để chúng ta hưởng thụ và phát triển bản thân. Từ xưa đến nay, truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” luôn được nhân dân ta đề cao bởi lẽ: “Con người có tổ có tông - Như cây có cội như sông có nguồn”. Hai tiếng “cội nguồn”, “tổ tông” vang lên thật thiêng liêng và đầy kiêu hãnh. Đất Tổ là đất thiêng, 18 đời vua Hùng là tổ tiên cao quý. Lòng biết ơn các vị vua Hùng đôi lúc không phải là một nén hương thơm tận tay dâng lên đền thờ trên mảnh đất Phú Thọ mà là tấm lòng thành, sự hướng vọng về tiền nhân, những hành động thiết thực góp phần xây dựng đất nước.
Ngày hôm nay, đất nước tuy còn nhiều hiểm họa đe dọa nhưng về cơ bản là thanh bình, dân tộc ấm no cùng nhau nắm tay nhau chống chọi những gian nguy trước mắt. Người Việt Nam đã và đang làm theo lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh thân yêu để xứng đáng với công lao dựng nước của các vị vua Hùng thuở ấy. Mỗi phần đời là một sự “hóa thân”, nhiều cuộc đời nhiều thế hệ nối tiếp nhau làm nên dáng hình đất nước. Trong trích đoạn “Đất Nước” (trường ca “Mặt đường khát vọng”), nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm có khái quát sự hóa thân ấy thành những dòng thơ đầy triết lý:
“Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần Đất Nước
…Đất Nước là máu xương của mình
Phải biết gắn bó và san sẻ
Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở…”
Nhà thơ cũng xúc động mà viết rằng: “Hàng năm ăn đâu làm đâu - Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ tổ”. Quả thế! Có biết bao nhiêu ngày lễ trọng đại của cả nước thuộc về “giá trị vững bền”, song hễ nhắc đến Giỗ Tổ Hùng Vương thì ai ai cũng biết, dù là người lao động trí óc, có trí tuệ, hay lao động chân tay, dù ở gần xa. Bởi vì vua Hùng đã đi sâu vào huyết mạch của dân tộc, trở thành điều cao quý để mọi người hướng về, làm rạng danh, từ đó sống tình cảm hơn, có trách nhiệm hơn. Năm nay (2020), đất nước đứng trước những khó khăn, dân tộc ta đang chung sức chung lòng chống chọi với đại dịch Covid-19 và tình trạng hạn mặn kéo dài tại miền Tây thân yêu. Thế nhưng cả nước vẫn đau đáu hướng về đất Tổ, mặc dù phần hội (ở các địa phương) bị giảm hoặc bỏ hẳn nhưng phần lễ vẫn được duy trì như một thông lệ để tỏ lòng tưởng nhớ…
Chúng ta sống vì những giấc mơ và vì những “giá trị vững bền” cao quý. Khi chúng ta biết hướng về cội nguồn, chúng ta sẽ trưởng thành lên mỗi ngày và trở thành một con người đầy trách nhiệm. Những “giá trị bền vững” ấy từng ngày từng giờ bồi đắp phẩm hạnh, cốt cách của mỗi chúng ta. Từ đó ta sẽ thấy mình sống xứng đáng hơn với tiền nhân, quá khứ.