Hay, dở văn hóa chung cư

Hà Nội hiện có nhiều chung cư cao tầng, kiến trúc hiện đại, căn hộ tiện nghi, loang loáng tường gương, tràn ngập nắng và gió, với đủ loại nhà ở, đáp ứng mọi yêu cầu mua nhà của xã hội. Từ nhà ở thương mại, nhà ở xã hội, cho đến loại nhà ở tái định cư.

Nhiều KĐTM với quy hoạch bài bản, môi trường thoáng đãng, có không gian xanh, hồ nước, tầng hầm để xe, có nhà trẻ, trường học và các dịch vụ thương mại phục vụ đời sống hàng ngày của cư dân là nơi sống đầy mơ ước của nhiều người. KĐTM trở thành biểu tượng của phát triển nhà ở, của kiến trúc đô thị thời kỳ đổi mới, mở cửa và hội nhập quốc tế. Sự xuất hiện những KĐTM cũng mở đầu cho một cuộc cách mạng về lối sống văn minh, hiện đại ở đô thị. Nhưng cũng nảy sinh những vấn đề các nhà quản lý đáng phải lưu tâm.

Một góc khu vui chơi tại Khu đô thị Thanh Hà, Cienco 5

Có thể nói, từ hàng ngàn năm nay, người Việt Nam vốn là cư dân nông nghiệp, sống ở làng, không có thói quen ở nhà cao tầng, mà chỉ ở nhà thấp tầng, không quen sống theo chiều thẳng đứng mà chỉ quen sống theo chiều ngang. Lối sống nông thôn theo kiểu phép vua thua lệ làng, trọng tình hơn lý, tắt lửa tối đèn có nhau… rất tự do, tùy tiện nhưng đầy tính nhân bản, đầy ắp tình người, tạo nên văn hóa làng truyền thống. Khi chuyển sang sống trong đô thị, đặc biệt là trong các KĐTM thì văn hóa làng ấy đã không còn bền vững và bắt đầu bị tác động bởi lối sống đô thị, bởi môi trường sống của KĐTM. Đó là thách thức cho các nhà quản trị đô thị và cho cả cư dân sống trong các KĐTM.

Người ở trong chung cư là người có tiền mua căn hộ đến từ tứ xứ, nhiều vùng miền khác nhau, với nhiều thành phần, lứa tuổi… tạo nên một cộng đồng cư dân đa dạng về khẩu ngữ, về thói quen, về lối sống. Nhưng sống trong chung cư thì sự riêng - chung được phân định rất rạch ròi nên sự tùy tiện được hạn chế rất nhiều. Chẳng hạn, không thể tùy tiện coi cái thang máy là của riêng mình để chở đồ đạc. Không thể coi hành lang chung là cái sân riêng của nhà mình để đốt vàng mã. Không thể khạc nhổ, vứt rác nơi hành lang, trong buồng thang máy. Điều đó giúp cải thiện văn hóa người dân rất đáng kể.

Nhưng, sống ở chung cư, nhà nào biết nhà nấy. Có việc ra ngoài mới mở cửa, còn thì cửa đóng im ỉm. Bên cạnh những người có văn hóa vẫn còn một bộ phận cư dân thiếu ý thức. Nếu Ban quản lý các KĐTM không có cách quản lý khoa học sẽ dễ dẫn đến tranh chấp, cãi vã và làm những cư dân có lối sống văn minh cảm thấy khó chịu. Tỉ dụ, một bà giúp việc cho trẻ vào thang máy bấm đi lên đi xuống để bón cháo cho bé. Bé lười ăn thì quát tháo ầm ĩ. Rồi, chuyện lối đi chung bị chiếm làm nơi chứa đồ, làm chỗ ăn uống... rồi vứt rác bừa bãi diễn ra ở khá nhiều nơi. Có những gia đình thay vì để tủ giày trong nhà, xe đạp dưới tầng hầm, lại bày bừa ở hành lang…

Văn hóa ứng xử, hay lối sống trong các KĐTM không phải tự nhiên mà có. Nó phải được gây dựng bắt đầu từ chính các đồ án quy hoạch, rồi đến nhà quản lý, chủ đầu tư kinh doanh bất động sản, ban quản lý nhà chung cư cho đến từng hộ dân, từng cư dân. Chúng ta đang xây dựng thành phố thông minh, thành phố xanh, và thành phố 4.0 cũng chỉ với mục đích cao đẹp là đem đến cho cư dân đô thị một nơi chốn bền vững, tràn đầy hạnh phúc. Trong chung cư, chúng ta cần một lối sống mới phù hợp, để nơi chung mọi người có thể cùng sống vui vẻ, với sự độc lập nhất định.

Tại Hà Nội, số lượng người dân sống tại chung cư càng ngày càng tăng. Vì vậy, phát triển nhà chung cư đòi hỏi DN quản lý phải là DN văn hóa, có quy tắc, nội quy rõ ràng. Thực trạng hiện nay cho thấy, khi DN quan tâm đến nội quy, ứng xử văn hóa tốt thì tình hình an ninh trật tự, người dân tuân thủ những quy định pháp luật, chuẩn mực văn hóa. Tuy nhiên, tại nhiều chung cư DN xây dựng, bộ máy quản trị không quan tâm đến văn hóa, thả nổi vấn đề sinh hoạt nơi công cộng của người dân, chỉ quan tâm đến việc thu các loại phí (tiền cư trú, tiền vệ sinh, điện nước). Thậm chí, những năm gần đây, người ta nói quỹ bảo trì tại chung cư bị chiếm dụng dẫn đến tình trạng người dân bức xúc, tiêu cực.

Do vậy, điều này đặt ra vấn đề là các doanh nhân, doanh nghiệp bên cạnh việc kinh doanh, khi xây dựng các khu nhà chung cư cần có những quy định về văn hóa tại các khu chung cư. Theo các chuyên gia, các cơ quan quản lý nhà nước cần ban hành quy chế bắt buộc các doanh nghiệp phải có quỹ văn hóa phục vụ cho sinh hoạt công cộng, góp phần xây dựng đời sống văn hóa, lối sống ngày càng văn minh hơn tại các KĐTM.