Hỗ trợ hiệu quả, sức cầu sẽ phục hồi
Phục hồi chưa như kỳ vọng, dù không bất ngờ
Mức tăng đó dù đã tích cực hơn nếu so với cùng kỳ quý I của các năm trước khi xuất hiện đại dịch Covid-19 (quý I/2020 chỉ tăng 3,5%; quý I/2021 chỉ tăng 2,6%), nhưng là rất thấp so với giai đoạn trước đại dịch. Ví dụ quý I/2018, mức tăng là 10,1%; quý I/2019 là 12,6% - đều là các mức tăng hai con số. Hơn nữa, nếu nhìn sâu hơn về mặt con số, trong mức tổng tăng 4,4%, chỉ có doanh thu bán lẻ hàng hóa có mức tăng tích cực (tăng 5,8%), trong khi dịch vụ lưu trú, ăn uống và doanh thu du lịch lữ hành đều tăng chậm (lần lượt ở các mức 1,2% và 1,9%) và mảng doanh thu dịch vụ khác, thậm chí còn giảm 2,5%. Đáng chú ý, nếu loại trừ yếu tố giá thì tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng quý I chỉ tăng 1,6%.
Theo các tổ chức và chuyên gia trong và ngoài nước, một trong những nguyên nhân quan trọng nhất khiến sức cầu tiêu dùng chưa cải thiện nhiều trong thời gian qua vẫn là vấn đề dịch bệnh. Đây có thể coi là nguyên nhân của mọi/đa số nguyên nhân khác.
Sức cầu tiêu dùng cũng bị ảnh hưởng phần nào trước áp lực lạm phát |
“Mặc dù Việt Nam từ giai đoạn cuối năm ngoái với độ phủ vắc xin tăng cao đã chuyển hướng sang khống chế dịch bệnh linh hoạt nhưng với việc số ca nhiễm mới ngày nào cũng lên đến gần 200 nghìn ca và kéo dài cả tháng như vậy nên sức cầu chưa thể phục hồi nhanh và mạnh được. Kéo theo đó (và cũng do còn có một khoảng thời gian nghỉ Tết kéo dài), chuỗi lao động cũng chỉ đang dần phục hồi. Vì vậy, việc sức cầu chưa phục hồi nhanh được ngay trong quý I là điều không có gì bất ngờ”, ông Nguyễn Minh Cường - Chuyên gia kinh tế trưởng ADB tại Việt Nam nhận định.
Trong khi đó theo các chuyên gia của HSBC, việc di chuyển của người dân giảm xuống trong quý vừa qua cũng là nguyên nhân dẫn đến tiêu dùng cá nhân tăng chậm. Điều này cũng có thể thấy qua số liệu của Tổng cục Thống kê, với ghi nhận vận chuyển hành khách đã giảm tới 23,6%; luân chuyển hành khách giảm 15,8% trong quý I, so với cùng kỳ năm trước do dịch Covid-19 vẫn tiếp tục lây lan mạnh. Cùng với đó, một phần sức cầu còn yếu là do thị trường lao động cũng chưa hồi phục hoàn toàn. Mặc dù tỷ lệ thất nghiệp không còn ở mức đỉnh, đã giảm xuống còn 2,5% trong quý I/2022, cả nước vẫn có thêm 200.000 lao động chưa có việc làm so với quý IV/2019 và mức lương giảm sút trong tất cả các ngành nghề, theo HSBC. Thậm chí vào thời điểm trước cuối quý I vừa qua, có chuyên gia tính toán, với một triệu lao động là F0 sẽ kéo theo vài triệu F1 không đi làm được (do phải cách ly hoặc làm việc theo mô hình cách ly theo quy định), khiến nhiều doanh nghiệp rơi vào cảnh thiếu hụt lao động, đồng thời khiến thu nhập người lao động tiếp tục sụt giảm nên rất khó để tăng tiêu dùng.
Một yếu tố khác, theo bà Nguyễn Thu Oanh - Vụ trưởng Vụ Thống kê giá (Tổng cục Thống kê), đó là diễn biến giá cả hàng hóa, nguyên nhiên vật liệu trên thế giới đã và đang tiếp tục tăng mạnh, đặc biệt là giá xăng dầu, không chỉ tạo áp lực lớn đến chi phí sản xuất của doanh nghiệp mà cũng ảnh hưởng đến tiêu dùng của người dân. Cùng quan điểm này, chuyên gia HSBC nhận định giá xăng dầu tăng cao có khả năng khiến thu nhập thực tế của người dân bị giảm, qua đó ảnh hưởng đến chi tiêu.
Rất cần hỗ trợ nhanh và hiệu quả
Tuy còn nhiều thách thức để đưa sức cầu tiêu dùng phục hồi trở lại về mức trước đại dịch nhưng thực tế đà phục hồi cũng đã xuất hiện rõ. Đơn cử, nếu tách bạch riêng số liệu tháng 3 trong số liệu chung quý I, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tháng 3 đã tăng tới 9,4% so cùng kỳ năm trước.
Vừa qua, ngoài hỗ trợ giảm thuế VAT từ 10% xuống 8% đã được thực hiện từ đầu tháng 2 thì một số chính sách khác cũng bắt đầu được triển khai. Trong đó, có thể kể tới như chính sách hỗ trợ người lao động tiền thuê nhà theo Quyết định số 08/2022/QĐ-TTg ngày 28/3/2022. Theo đó, thủ tục hỗ trợ đơn giản, thời gian hỗ trợ tối đa 3 tháng và hai đối tượng sẽ được nhận hỗ trợ là người lao động đang làm việc trong doanh nghiệp (với mức hỗ trợ 500.000 đồng/người/tháng), và người lao động quay trở lại thị trường lao động (mức 1.000.000 đồng/người/tháng). Ước tính sẽ có khoảng 3,4 triệu lao động được hỗ trợ từ chính sách này.
Các chuyên gia tin tưởng, với những hỗ trợ, đồng hành thiết thực như vậy, cùng với các giải pháp tập trung vào hóa giải những nguyên nhân chính kể trên, đặc biệt là tiếp tục kiểm soát dịch bệnh hiệu quả, bình ổn thị trường giá cả… sẽ giúp sức cầu tiêu dùng nói riêng và tổng cầu nói chung hồi phục.
“Tôi tin rằng, sức cầu sẽ có sự phục hồi tốt hơn từ quý II và trong cả năm nay nếu số ca nhiễm tiếp tục giảm sâu như những ngày vừa qua; các hoạt động như mở cửa trường học, phục hồi của thị trường lao động... tiếp tục tích cực và đặc biệt là các gói hỗ trợ như giảm thuế VAT, hỗ trợ cho người lao động trong Chương trình phục hồi được triển khai hiệu quả sẽ kích thích tiêu dùng tăng trưởng tích cực”, chuyên gia Nguyễn Minh Cường kỳ vọng.
Tuy nhiên các chuyên gia cũng lưu ý, bản thân các giải pháp để phục hồi sức cầu trong quá trình thực hiện cũng có thể phát sinh vấn đề vướng mắc. Do đó, bên cạnh việc bám sát, đôn đốc thực hiện, các cơ quan quản lý cũng cần giám sát, xử lý ngay các vấn đề phát sinh để đảm bảo chính sách hỗ trợ thực sự hiệu quả, đúng đối tượng, tránh được các thủ tục phiền hà hoặc lại làm phát sinh chi phí, thời gian của cộng đồng doanh nghiệp và người được thụ hưởng.
Một ví dụ hiện nay là liên quan đến vấn đề giảm thuế VAT từ 10% xuống 8% theo Nghị định 15. Cụ thể qua 2 tháng thực hiện, nhiều doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp, siêu thị... phản ánh việc quy định phải lập hóa đơn riêng cho các hàng hóa, dịch vụ được hưởng VAT 8% lại đang làm tăng chi phí, thời gian và nguồn lực của doanh nghiệp. Nắm bắt và ghi nhận kịp thời những vướng mắc này, Bộ Tài chính đang có tờ trình Chính phủ, theo đó đề xuất nội dung sửa đổi là cho phép cơ sở kinh doanh bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ được xuất hóa đơn có nhiều mức thuế, trên hóa đơn phải ghi rõ thuế suất hoặc mức tỷ lệ tính thuế VAT được giảm của từng hàng hóa, dịch vụ.
Rất có thể trong quá trình triển khai các chính sách hỗ trợ khác, các vướng mắc tương tự cũng sẽ phát sinh. Tuy nhiên, quan trọng nhất là các cơ quan quản lý, các cán bộ từ cấp cơ sở trong phạm vi chức trách và nhiệm vụ của mình cần nắm bắt và đề xuất hướng giải quyết kịp thời. Đây chính là yếu tố nhanh và thiết thực nhất giúp tăng niềm tin của người dân, doanh nghiệp. Từ góc độ tiêu dùng, niềm tin tăng lên chắc chắn cũng là yếu tố không kém phần quan trọng để giúp sức cầu hồi phục.