Khi Nguyễn Quang Long “Trách ông Nguyệt Lão”
Vốn sinh ra ở quê hương Kinh Bắc gắn với những câu hát quan họ, rồi theo học ngành thanh nhạc, lý luận âm nhạc ở Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam nên nhạc sĩ Nguyễn Quang Long đã hội tụ hai con người: một là nghiên cứu lý luận và một nghệ sĩ biểu diễn. Vì vậy, trong suốt quá trình phục hồi, lưu giữ và truyền bá những câu hát xẩm, Nguyễn Quang Long vừa ở vai trò một nhà nghiên cứu vừa trực tiếp hát những câu xẩm.
Hơn 3 năm trước, Nguyễn Quang Long đã có album Xẩm Hà Nội. Sau đó, Nguyễn Quang Long cùng nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa, Khương Cường, Phạm Đình Dũng thành lập nhóm Xẩm Hà Thành với mong muốn góp phần tái hiện lại một nét đẹp của Hà Thành 36 phố phường xưa kia và thổi thêm sức sống mới để nét đẹp ấy được nối dài theo hơi thở của thời đại. Cũng từ đây, nhiều bài xẩm do Nguyễn Quang Long sáng tác đã ra đời và được công chúng đón nhận: Xẩm Trà đá, Tiễu trừ cướp biển, Xẩm Đường lưỡi bò, Xẩm Cá chết, Bốn mùa hoa Hà Nội, Tứ vị Hà thành…
Nhạc sĩ Nguyễn Quang Long (giữa) trong buổi ra mắt album “Trách ông Nguyệt Lão” |
Từ những đam mê và tâm huyết với nghệ thuật truyền thống, Nguyễn Quang Long đã không ngừng dấn thân để đưa xẩm hòa vào đời sống đương đại với nhiều loại hình giải trí thời đại mới đã, đang phát triển như vũ bão. “Trách ông Nguyệt Lão” của Nguyễn Quang Long đã chứng minh cho điều này, với 9 bài xẩm, đều là những sáng tác của anh. Trong đó, 3 bài được khai thác từ thơ của hai thi sĩ thuộc hai thế hệ mà anh cảm thấy đồng điệu về tâm hồn đó là Nguyễn Bính và Hồng Thanh Quang để lồng điệu xẩm trở thành những bài hoàn chỉnh là Chân quê (Nguyễn Bính), Thôi em cứ việc lấy chồng và Nghĩ kỹ mà xem (Hồng Thanh Quang). Những bài còn lại trong album chỉ có Xẩm Bốn mùa hoa Hà Nội (sáng tác cùng nhà báo Hồ Điệp).
Bài Xẩm Phố thu được Nguyễn Quang Long sáng tác dành riêng cho nữ danh ca Thu Phương và chị đã thể hiện bài Xẩm Tàu điện này đầy ấn tượng trong liveshow kỷ niệm 30 năm ca hát của mình tại Hà Nội năm 2016. Sau đó Xẩm Phố thu được khai thác vào các gameshow âm nhạc trên truyền hình nên bài xẩm đã đến với đông đảo công chúng yêu âm nhạc nói chung, chứ không chỉ công chúng yêu xẩm. Trong khi đó, Duyên phận tơ vòng là bài xẩm đa tính cách, vừa trữ tình nội tâm lại vừa tươi mới và pha chút dí dỏm. Bài xẩm này được sáng tác dành tặng riêng cho nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa, đồng sáng lập nhóm Xẩm Hà Thành và là người bạn đồng hành quan trọng với anh trên con đường âm nhạc truyền thống.
Đáng chú ý, bài xẩm Ơ này, em gì đấy ơi! trẻ trung, tươi vui được Nguyễn Quang Long sáng tác sau khi chứng kiến tình cảm của một người bạn trẻ dành cho tình yêu của mình. Xẩm Dặn con lại được Nguyễn Quang Long sáng tác theo điệu Thập ân. Đây là cảm xúc của Nguyễn Quang Long với tư cách là một người cha dù công việc có bận rộn đến thế nào thì cũng luôn lo lắng cho những đứa con thân yêu của mình. Cũng như biết bao người cha người mẹ khác, thông qua bài xẩm Quang Long gửi gắm thông điệp dù sau này có thế nào thì điều quan trọng nhất là phải thành người, phải sống tử tế và phải luôn sống lương thiện.
Điều đặc biệt, album “Trách ông Nguyệt Lão”, bên cạnh giọng của Nguyễn Quang Long còn góp mặt những giọng ca danh tiếng, điều này tạo nên sự đa dạng trong phong cách âm nhạc của album. Đó là nghệ sĩ hát xẩm Mai Tuyết Hoa, NSND Thúy Ngần và nữ danh ca Thu Phương, Khương Cường. Thông qua album cũng nói lên được phần nào bức tranh âm nhạc mà Nguyễn Quang Long không ngừng cống hiến cho đời sống âm nhạc trong hơn hai thập niên qua. Có một điểm khá đặc biệt và độc đáo của những bản thu âm trong album, đó là do đặc thù của hát xẩm nên toàn bộ các bản thu âm này đều được thu theo lối mộc, người hát và nhạc cụ chính cùng thể hiện và thu âm trực tiếp chứ không hòa âm trước để tạo thành bản nhạc beat sau đó nghệ sĩ mới thu phần hát như cách thu phổ biến hiện nay. Chính đặc điểm này làm nên nét riêng tạo cho người nghe cảm giác như đang được nghe nhóm xẩm trình diễn trước mặt.
“Điều đặc biệt trong album này đều là các tác phẩm do tôi sáng tác. Nếu như trước đây, các tiền nhân sáng tác nhưng không để ý đến các vấn đề bản quyền, các tác phẩm được sáng tác rồi truyền nhau biểu diễn thì ngày nay lại rất khác. Cũng chính vì điều này nên tôi mới đưa tác phẩm Dặn con cho NSND Thuý Ngần để học và biểu diễn chỉ cách ngày ra mắt album 1 ngày”, nhạc sĩ Nguyễn Quang Long chia sẻ. Theo đánh giá của nhà thơ Hồng Thanh Quang, album xẩm mới nhất của Quang Long là nỗ lực cá nhân của nghệ sĩ và nhóm xẩm Hà Thành. Nguyễn Quang Long và các đồng nghiệp trẻ của mình đang đưa xẩm thành thể loại nghệ thuật với biên độ cảm xúc và biểu cảm rất nhiều. Hát xẩm vừa hay là dựa trên những làn điệu có sẵn nhưng khó ở chỗ thể hiện tài năng và cá tính riêng của mình. Khi nghe Nguyễn Quang Long và nhóm xẩm Hà Thành cất lên tiếng hát, tất cả đã đưa xẩm vào đời sống đương đại.