Kinh tế toàn cầu trước nguy cơ đình lạm

Triển vọng xấu đi rất nhiều

Theo báo cáo Triển vọng Kinh tế toàn cầu vừa công bố mới đây, WB cảnh báo kinh tế toàn cầu có thể đang bước vào một thời kỳ tăng trưởng kinh tế yếu trong khi tình trạng lạm phát gia tăng sẽ kéo dài. Dự báo cho năm nay, báo cáo điều chỉnh mức tăng trưởng toàn cầu giảm xuống còn 2,9%, tức giảm tới gần một nửa từ mức 5,7% vào năm 2021 và giảm 1,2% so với dự báo mà WB đưa ra tháng 1 vừa qua. Dự báo triển vọng tăng trưởng toàn cầu trong năm tới và năm 2024 cũng chỉ "dao động” quanh mức 2,9%. Cụ thể, tăng trưởng ở các nền kinh tế tiên tiến được dự báo sẽ giảm mạnh xuống 2,6% vào năm 2022 và 2,2% vào năm 2023 sau khi đạt 5,1% vào năm 2021. Trong đó, tăng trưởng của Mỹ điều chỉnh giảm xuống 2,5% trong năm nay, từ mức 5,7% vào năm 2021; khu vực đồng Euro dự kiến tăng 2,5% sau khi đạt mức 5,4% năm 2021.

Với các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển dự kiến chỉ đạt mức tăng trưởng 3,4% năm 2022 (giảm từ mức 6,6% trong năm 2021 và thấp hơn nhiều so với mức trung bình 4,8%/năm trong giai đoạn 2011-2019). Trong đó, kinh tế Trung Quốc dự kiến chỉ tăng trưởng 4,3% năm 2022 sau khi tăng trưởng 8,1% vào năm 2021.

Theo báo cáo này, những tác động tiêu cực từ xung đột Nga - Ukraine hiện nay sẽ lớn hơn bất kỳ sự thúc đẩy nào trong ngắn hạn mà các nước xuất khẩu hàng hóa thu được, với dự báo tăng trưởng kinh tế năm 2022 được điều chỉnh giảm ở gần 70% các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển.

Khu vực nền kinh tế khu vực châu Âu và Trung Á, không bao gồm Tây Âu, dự kiến sẽ suy giảm (tăng trưởng âm) 2,9% dù đã có được mức tăng trưởng 6,5% vào năm 2021, trước khi dự báo sẽ phục hồi nhẹ lên mức tăng trưởng 1,5% vào năm 2023. Nền kinh tế Ukraine dự kiến sẽ suy giảm tới 45,1% và trong khi kinh tế Nga dự kiến giảm 8,9%. Tăng trưởng dự kiến cũng giảm mạnh ở khu vực Mỹ Latinh và Caribe, chỉ đạt 2,5% trong năm nay và tiếp tục giảm xuống 1,9% vào năm 2023.

Ngược lại, khu vực Trung Đông và Bắc Phi sẽ được hưởng lợi từ giá dầu tăng, với dự kiến tăng trưởng đạt 5,3% vào năm 2022 trước khi chậm lại còn 3,6% vào năm 2023. Khu vực Nam Á dự báo sẽ tăng trưởng 6,8% trong năm nay và 5,8% vào năm 2023.

Nhìn vào các dự báo trên có thể thấy, không ít nền kinh tế năm nay sẽ rơi vào suy thoái. "Đối với nhiều quốc gia, suy thoái là điều khó tránh khỏi", Chủ tịch WB David Malpass nhận định. Đây có thể xem là một tiếng chuông cảnh báo nữa về một cuộc suy thoái kinh tế nghiêm trọng đang diễn ra. Trước nhận định của ông David Malpass và các số liệu dự báo từ báo cáo của WB, nhiều nhân vật tên tuổi khác trên Phố Wall cũng cảnh báo về nguy cơ này. Như Giám đốc điều hành JPMorgan Chase Jamie Dimon vào tuần trước đã đề cập đến một "cơn bão" có thể sắp xảy ra với nền kinh tế Mỹ. CEO Charlie Scharf của Wells Fargo thì cho rằng kinh tế Mỹ rất khó “hạ cánh mềm” và một cuộc suy thoái ngắn là điều có thể phải chấp nhận. Còn tỷ phú Elon Musk của Tesla thì cho biết ông đang có cảm giác “cực kỳ tồi tệ” về nền kinh tế.

Nguy cơ đình lạm là có thực

"Nguy cơ đình lạm hiện nay là đáng kể", Chủ tịch WB Malpass viết trong lời tựa của báo cáo vừa công bố. Xung đột Nga - Ukraine, bế tắc ở Trung Quốc, gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, giá cả hàng hóa tiếp tục tăng cao… đang là những yếu tố kìm hãm kinh tế toàn cầu tăng trưởng. “Đình – lạm”, trạng thái kết hợp cùng lúc của tăng trưởng kinh tế trì trệ và lạm phát cao đang trở thành mối lo lớn những ngày gần đây. Xu hướng này đang gợi nhớ các chuyên gia và người tiêu dùng lớn tuổi về giai đoạn cuối những năm 1970, khi cú sốc dầu mỏ và nền kinh tế trì trệ dẫn đến hai đợt suy thoái, được gọi là suy thoái kép, vào đầu những năm 1980.

Các nhà đầu tư đang lo lắng trước một thực tế là Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đang mạnh tay tăng lãi suất như một cách để cố gắng ngăn chặn đà tăng của giá cả. Tuy nhiên, điều mà không ít người lo ngại là Fed đã bắt đầu chiến dịch chống lạm phát này quá muộn. Hệ quả của hành động muộn này là, Fed có thể châm ngòi cho một cuộc suy thoái khi gấp rút tiến hành các đợt tăng lãi suất nhiều hơn, với tốc độ lớn hơn.

Triển vọng tăng lãi suất nhanh hơn, mạnh hơn từ Fed đã khiến lợi suất trái phiếu kho bạc dài hạn tăng đột biến. Lãi suất vay thế chấp cũng tăng vọt, dẫn đến lo ngại rằng tăng trưởng của thị trường nhà ở có thể chậm lại đáng kể. Trong khi đó, các doanh nghiệp cũng đang phải vật lộn với chi phí hàng hóa và tiền lương cao hơn và giờ đây lại phải đối mặt thêm với các mức lãi suất cao hơn khiến lợi nhuận có thể sụt giảm nặng nề.

Có lẽ chỉ với ngần đó yếu tố đã dễ dàng cho thấy tại sao báo cáo vừa công bố của WB cho thấy rõ sự quan ngại lớn đến như vậy. Một khi kinh tế Mỹ “hạ cánh cứng” thực sự trong năm nay, thì thậm chí mức dự kiến tăng trưởng kinh tế toàn cầu 2,9% trong năm nay – dù đã giảm mạnh và thể hiện rất bi quan so với mức tăng trưởng 5,7% của năm ngoái - nhưng cũng vẫn là lạc quan.

"Sự phục hồi sau đình – lạm của những năm 1970 đòi hỏi phải tăng lãi suất mạnh ở các nền kinh tế tiên tiến lớn và điều này đóng một vai trò quan trọng trong việc gây ra một loạt các cuộc khủng hoảng tài chính ở các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển sau đó", báo cáo mới nhất của WB gợi nhắc về lịch sử đã qua. Với dự kiến tăng trưởng toàn cầu sẽ "dao động quanh" mức 2,9% trong năm 2023 và 2024, WB mô tả vài năm tới là "một giai đoạn kéo dài của tăng trưởng yếu và lạm phát gia tăng".

Chủ tịch WB Malpass cho biết, ước tính trong khoảng thời gian từ năm 2021 đến 2024, tốc độ tăng trưởng toàn cầu được dự báo sẽ chậm lại khoảng 2,7%, tức nhiều hơn hai lần so với tốc độ giảm được ghi nhận trong giai đoạn 1976-1979. Trong khi đó Ayhan Kose, Giám đốc bộ phận xây dựng báo cáo này của WB, nhận định rằng, đang có "một mối đe dọa thực sự" là việc thắt chặt các điều kiện tài chính nhanh hơn dự kiến hiện nay có thể đẩy một số quốc gia vào một dạng khủng hoảng nợ như đã từng thấy trong những năm 1980.

Tuy nhiên các chuyên gia của WB cũng cho rằng, dù đang có những điểm “tương đồng” so với giai đoạn 1970, nhưng bối cảnh hiện nay cũng có những khác biệt quan trọng, bao gồm sức mạnh của đồng USD và giá dầu mỏ vẫn ở mức thấp hơn, trong khi về cơ bản, các bảng cân đối kế toán của các định chế tài chính lớn hiện rất mạnh mẽ.

Theo Chủ tịch WB Malpass, để giảm thiểu rủi ro, các nhà hoạch định chính sách nên phối hợp để điều phối viện trợ cho Ukraine, thúc đẩy sản xuất lương thực và năng lượng, đồng thời tránh các hạn chế xuất khẩu và nhập khẩu có thể khiến giá dầu và lương thực tăng vọt. Ông cũng kêu gọi các nỗ lực đẩy mạnh xóa nợ; tăng cường nỗ lực kiềm chế COVID; và đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế các-bon thấp.