Làm gì để KHCN đóng góp thiết thực cho tăng trưởng
Đẩy mạnh đào tạo và nghiên cứu khoa học | |
2019 - năm của khoa học công nghệ |
Ảnh minh họa |
“Khoa học công nghệ (KHCN) của chúng ta đã đi một chặng đường rất xa. Nhưng cũng như tất cả các quốc gia khác, tạo ra các sản phẩm nghiên cứu KHCN, sản phẩm chuyển giao công nghệ không phải đơn giản như là viên gạch, bao cát, xi măng mà chắc chắn đòi hỏi chấp nhận rủi ro. Song chúng tôi luôn cố gắng thúc đẩy cho sự nghiệp phát triển KHCN tiếp tục đi được chặng đường xa hơn”, Bộ trưởng Bộ KHCN Chu Ngọc Anh cho biết.
Tuy nhiên nhiều đại biểu và cử tri lo đóng góp của KHCN chưa được tính đúng, tính đủ. Đại biểu Nguyễn Tuấn Anh (Long An) băn khoăn các con số đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp vào tăng trưởng TFP đạt 43,7% giai đoạn 2016-2018 và ước đạt 43,5% giai đoạn 2016-2020; Tỷ trọng giá trị sản phẩm công nghệ cao và sản phẩm ứng dụng công nghệ cao trong tổng giá trị sản xuất nông nghiệp tăng dần trong những năm qua; Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu của Việt Nam xếp thứ 42/129 quốc gia và xếp thứ 3 trong khối ASEAN, đã phản ánh thực chất được đóng góp của KHCN vào phát triển kinh tế - xã hội hay chưa?
Về chủ trương là chi 2% tổng chi ngân sách hàng năm cho KHCN, đại biểu Nguyễn Tuấn Anh băn khoăn việc Bộ KHCN không có số liệu báo cáo quyết toán chi cho đầu tư và phát triển từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Bộ Tài chính một trong hai khoản chi ngân sách dành cho KHCN. “Vấn đề này đã được đại biểu Quốc hội đề cập nhiều lần, trong nhiều kỳ họp nhưng chưa có câu trả lời. Cử tri đặt câu hỏi nếu không thống kê được số liệu chi đầu tư và phát triển thì có tính được hiệu quả KHCN hay không, có bức tranh đầy đủ về đầu tư cho KHCN hay không”, đại biểu đặt dấu hỏi.
Trong khi đó, đại biểu Mai Sỹ Diến (Thanh Hóa) phản ánh, chủ trương là chi 2% tổng chi ngân sách hàng năm cho KHCN, nhưng nhiều năm qua chi chỉ đạt 1,4% đến 1,85% chi ngân sách, thấp hơn rất nhiều nước trên thế giới và không đạt tỷ lệ tối thiểu theo quy định của luật. Trong khi, đầu tư cho KHCN là đầu tư cho phát triển, đầu tư để nuôi dưỡng nguồn thu ngân sách Nhà nước và là nguồn đầu tư quan trọng cho phát triển nội lực của đất nước.
Cùng quan điểm này, đại biểu Nguyễn Thanh Xuân (Cần Thơ) cho rằng, nên chăng cần phải có một cú hích mạnh về KHCN bằng cơ chế, chính sách và nguồn lực hợp lý. “Nếu cần có thể trình Quốc hội thông qua một đề án lớn để trong giai đoạn sắp tới để có được vai trò đóng góp của KHCN trong phát triển kinh tế - xã hội”, đại biểu Xuân đề xuất.
Khẳng định từ tinh thần Đại hội XII phát triển KHCN được xem xét với tư cách là "quốc sách", Bộ trưởng Chu Ngọc Anh cho biết, tinh thần Đại hội đã được cụ thể hóa trong các nghị quyết có nội dung và rõ nội hàm KHCN từ tái cơ cấu kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, về vai trò nhà nước và định hướng xã hội chủ nghĩa trong từng ngành, triển khai hiệu quả của các FTA thế hệ mới... Thủ tướng cũng đã tạo hàng loạt giải pháp phối hợp hành động của các ngành, các địa phương... để KHCN thực sự trở thành động lực để đất nước đi lên, DN trở thành trung tâm của hệ thống sáng tạo quốc gia như kỳ vọng.
Mới đây, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh yêu cầu cần nghiên cứu giải pháp đột phá để doanh nghiệp thực sự trở thành trung tâm của Hệ thống đổi mới sáng tạo. Cần có đột phá trong chính sách phân bổ nguồn lực (đặc biệt là chính sách thuế) để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào KHCN. Thay vì xây dựng chính sách theo hướng “bắt buộc” lập Quỹ KHCN đầu tư cho nghiên cứu và triển khai thì cần có chính sách mà cụ thể nhất là chính sách thuế theo hướng tạo lợi ích để doanh nghiệp tự thấy cần phải tăng đầu tư cho nghiên cứu, phát triển.
“Chúng ta không nên bắt buộc doanh nghiệp phải trích lập bao nhiêu phần trăm doanh thu cho Quỹ KHCN vì điều này dễ dẫn đến cách hành xử theo kiểu đối phó. Chúng ta cần có chính sách để doanh nghiệp thi đua đầu tư vào nghiên cứu, phát triển KHCN. Doanh nghiệp nào đầu tư nhiều cho KHCN sẽ được ưu đãi về thuế, được ưu tiên phân bổ nguồn lực. Nền KHCN của quốc gia phải dựa trên một chính sách kinh tế minh bạch về phân bổ nguồn lực, tiếp cận thị trường… để thúc đẩy KHCN phát triển”, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh.