Liệu Italia có phát hành một loại “tiền tệ song song”?
Một loại tiền tệ song song
Chính phủ Italia đang xem xét đề xuất cho phép Kho bạc phát hành chứng khoán - được gọi là BOT mini (tín phiếu kho bạc ngắn hạn) - có thể cho phép người nắm giữ được sử dụng để nộp thuế hoặc mua hàng hóa hoặc dịch vụ từ các công ty nhà nước.
Những người ủng hộ ý tưởng này, bao gồm một trong những đảng cầm quyền của Italia – đảng Liên đoàn phương Bắc (Lega) - tin rằng chứng khoán ngắn hạn sẽ giúp Chính phủ giảm nghĩa vụ trả nợ của mình. Tuy nhiên, luồng ý kiến phản đối lại cho rằng việc làm này sẽ dẫn đến nợ công cao hơn ở một quốc gia đang phải cõng trên lưng đống nợ lớn thứ hai trong khu vực đồng euro.
Theo Reuters, một số thương nhân cho rằng việc lợi suất trái phiếu Chính phủ Italia tăng trong mấy phiên gần đây là do mối quan ngại về các BOT mini này. Vậy tại sao thị trường lại tỏ ra lo ngại đối với ý tưởng đó?
“Nếu nước Ý quyết định thực hiện ý tưởng này, theo ý kiến của tôi đó sẽ là một thảm họa cho đất nước. Bạn sẽ đánh mất niềm tin đối với mọi khoản nợ của Ý trên thị trường”, Jacob Kirkegaard của Viện Nghiên cứu kinh tế quốc tế Peterson nói với CNBC tuần trước.
Ý tưởng về việc phát hành các BOT mini cũng đang làm dấy lên nỗi lo về cam kết của Italia đối với đồng tiền chung châu Âu. Còn nhớ trước cuộc tổng tuyển cử năm 2018, cả hai đảng thuộc liên minh cầm quyền hiện nay là Phong trào Năm sao cánh tả và Lega cánh hữu đều tỏ ra nghi ngờ về vị thế quốc gia thành viên khu vực đồng euro của Italia. Mặc dù sau đó, cả hai đảng đều đã giảm bớt giọng điệu euroskepticis (phản đối liên minh châu Âu) của mình. Thế nhưng một trong những bộ óc kinh tế chủ chốt của đảng Lega, Claudio Borghi, vẫn công khai phản đối đồng tiền chung.
“Có một số nhà kinh tế, bao gồm cả những người có tầm ảnh hưởng với chính phủ Ý - những người đang tin rằng đồng euro là nguyên nhân chính dẫn tới sự yếu kém hiện nay của Italia - và các nhà lãnh đạo của liên minh cầm quyền chưa bao giờ nghĩ tới ý tưởng này”, Erik Nielsen - Trưởng nhóm các nhà kinh tế tại UniCredit cho biết trong một lưu ý tuần trước.
“Tuy nhiên, do ảnh hưởng ở Rome của một số người được bầu chọn trên nền tảng phẫn nộ đối với người khác (đổ lỗi cho đồng euro, lỗi của Brussels, lỗi của Đức), người đã ca tụng công khai về kế hoạch rời khỏi đồng euro của cựu Bộ trưởng Tài chính Hy Lạp (Yanis) Varoufakis bằng cách lần đầu tiên giới thiệu một loại tiền tệ song song, và gợi ý rằng các BOT mini có thể được phát hành và sau đó được đấu thầu hợp pháp như một loại tiền tệ song song (với đồng tiền chung)”, Nielsen nói thêm và cho biết, thậm chí chúng còn được gán ghép với ý tưởng giải quyết vấn đề nợ công bằng cách chứng khoán hóa.
ECB và IMF nghĩ gì?
Mario Draghi - Chủ tịch của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã trực tiếp có ý kiến đối với đề xuất này. Phát biểu trong một cuộc họp báo hồi đầu tháng này, ông cho biết các BOT-mini có thể được xem là “một loại tiền tệ và do đó chúng là bất hợp pháp” hoặc là nợ rồi sau đó nợ (của Ý) sẽ tăng lên. “Tôi sẽ dừng lại ở đây”, ông nói với hàm ý về đống nợ cao ngất ngưởng của Ý.
Không chỉ ông Draghi mà bà Christine Lagarde - Tổng giám đốc Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) dường như cũng không thích ý tưởng này. Bà nói với CNBC mới đây rằng đó là một “công cụ tài chính kỳ lạ”. “Chúng tôi nghĩ rằng có nhiều cách tốt hơn để đối phó với việc thanh toán nợ đọng. Không cần thiết phải tạo ra các công cụ như vậy. Trái phiếu Ý hoàn toàn có thể làm công việc đó… tại sao lại phiền phức như vậy?”, bà nói.
Vậy liệu ý tưởng này có khả năng trở thành hiện thực? Giới phân tích cho rằng không có khả năng các BOT mini sẽ được phát hành trong thời điểm hiện nay. Thứ nhất, nếu chúng là một loại tiền tệ thì chúng sẽ bị coi là bất hợp pháp như Draghi tuyên bố.
Nielsen của UniCredit cũng nói rằng, một loại tiền tệ song song do Nhà nước phát hành chứ không phải được phát hành bởi một Ngân hàng Trung ương sẽ giao dịch với mức chiết khấu lớn với đồng euro - khiến nó trở nên kém hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư.
Nhìn chung, ý tưởng này là một mối quan ngại khác về tình hình tài chính của Ý. Các thành viên của thị trường đã cảnh giác với những diễn biến ở Rome kể từ khi liên minh dân túy lên nắm quyền vào tháng 6/2018 và tuyên bố sẽ tăng chi tiêu công. Bản kế hoạch ngân sách của chính phủ Italia với việc chi tiêu cao hơn cũng đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ phía EU, do lo ngại sự ổn định của nền kinh tế Italia với đống nợ 2,3 nghìn tỷ euro.