Lửa thử vàng, gian nan thử chính sách
Hành trình xây dựng niềm tin | |
30 năm cải cách ngân hàng:Hun đúc những thành công | |
Thành tựu và kỳ vọng |
Chuyện của bàn tay vô hình
Không có con đường nào dẫn đến thành công chỉ trải đầy hoa hồng. Muốn thành công hãy chấp nhận bước đi trên con đường gian khổ để đạt được thành tựu trong tương lai. Chính vì thế trong cuộc chiến chống “vàng hóa”, dù gặp không ít trở ngại, áp lực NHNN vẫn kiên định từng bước, từng bước đạt mục tiêu đã đặt ra.
Hệ quả từ sự ổn định thị trường vàng đã góp phần ổn định vĩ mô |
Tích trữ vàng như một tài sản giá trị là thói quen lâu đời của người dân Việt Nam. Nhất là thời điểm năm 2009 - 2010, giá vàng biến động mạnh. Những cơn sốt vàng liên tục tái diễn. Có khi, chỉ trong một buổi sáng giá vàng tăng tới vài triệu đồng lượng.
Thời điểm đó, kinh tế vĩ mô không ổn định, lạm phát cao… đã cộng hưởng lại biến vàng trở thành một kênh đầu tư sinh lợi hấp dẫn. Thậm chí có thời điểm, Việt Nam là một trong những nước tích trữ vàng nhiều trên thế giới. Những bất ổn về giá vàng đã khiến cho thị trường này trở nên phức tạp.
Chưa kể, với chính sách khá “mở”, DN được tham gia sản xuất, gia công vàng miếng theo dây chuyền công nghệ hiện đại và hơn 12.000 cửa hàng kinh doanh vàng trên khắp cả nước; các TCTD được phép kinh doanh vàng tài khoản ở nước ngoài, huy động vàng và cho vay bằng vàng... Sàn giao dịch vàng vật chất cũng nở rộ, phát triển mạnh.
Trong khi đó, Việt Nam chưa hề ban hành được bất kỳ quy định cụ thể nào để thống nhất tổ chức quản lý các sàn giao dịch vàng. Đây chính là điểm mấu chốt khiến cho thị trường vàng đã xảy ra những biến động phức tạp, hỗn loạn trong giai đoạn 2009-2011.
Những liều thuốc đặc trị
Nhìn lại thời điểm đó, các chuyên gia cho rằng, chính khung pháp lý quản lý thị trường vàng còn nhiều bất cập, đã tạo kẽ hở cho những đối tượng đầu cơ, trục lợi gây nhiễu loạn. Vì vậy, để có thể “đặc trị” sự lũng loạn của thị trường vàng, NHNN đã phải kê liều thuốc tổng hợp nhằm từng bước xóa bỏ tình trạng “vàng hóa” trong nền kinh tế...
Ngay từ cuối năm 2010, khi nhận thấy vàng miếng trở thành một trong những nguyên nhân gây bất ổn thị trường tài chính, NHNN đã ban hành Thông tư 22/2010/NHNN yêu cầu các TCTD không được huy động và cho vay vàng; tất toán trạng thái vàng chậm nhất vào 30/6/2011...
Thời gian đó, NHNN liên tục hối thúc triển khai đúng tinh thần Thông tư 22, nhưng do khá nhiều NHTM rơi vào thế kẹt khi để trạng thái vàng âm khá sâu, có những NHTM âm tới 30% - 35%.
Nếu “ép” các NHTM phải đóng trạng thái vàng theo đúng quy định chắc chắn sẽ có NH rơi vào tình trạng mất thanh khoản. Đứng trước diễn biến này, song song với việc nới thời hạn tất toán trạng thái vàng đến ngày 30/6/2013, NHNN đã quyết định đứng ra tổ chức đấu thầu vàng. Đây là việc chưa từng có tiền lệ tại Việt Nam.
Một lãnh đạo NHNN nhớ lại: chỉ trong thời gian ngắn NHNN đã nghiên cứu đưa ra cơ chế bán vàng.
Và ngày 28/3/2013, NHNN chính thức tổ chức phiên đấu thầu vàng đầu tiên nhằm cân bằng cung – cầu vàng, bình ổn thị trường. Đến ngày 31/12/2013, NHNN đã thực hiện 76 phiên đấu thầu vàng với khối lượng chào bán 1.932.000 lượng, và bán thành công 1.819.900 lượng (tương đương 69,9 tấn). Các NHTM cũng đã hoàn tất đóng trạng thái vàng. Nhưng chênh lệch giá vàng trong nước với quốc tế vẫn khá cao, lên tới 4 – 5 triệu đồng/lượng.
Điều này khiến dư luận hoài nghi về tính đúng đắn của chính sách quản lý thị trường vàng của NHNN. Liệu NHNN có bó tay với thị trường vàng?
Còn nhớ, Tân Thống đốc NHNN Lê Minh Hưng là Phó Thống đốc phụ trách mảng quản lý ngoại hối thời điểm đó, đã phải liên tục đăng đàn để giải thích một cách thấu đáo những băn khoăn của dư luận, nhằm trấn an tâm lý người dân.
Lý giải việc chênh lệch giá vàng còn cao, lãnh đạo NHNN cho biết rõ quan điểm: mục tiêu mà NHNN cho đấu thầu vàng là nhằm bình ổn thị trường vàng chứ không bình ổn giá, không bao cấp về giá.
Tuy chưa thể ngay lập tức thu hẹp khoảng cách giá như kỳ vọng từ thị trường, nhưng trong bối cảnh đó, chính chênh lệch giá vàng cao ở những thời điểm nhất định và hoạt động can thiệp theo hình thức đấu thầu của NHNN đã giữ cho giá vàng cũng như thị trường trong nước ổn định trước biến động bất thường của giá vàng thế giới.
Đồng thời việc, liên tục tổ chức các phiên đấu thầu vàng của NHNN đã làm mất đi động lực đầu cơ, làm giá, tạo sóng kiếm lời của giới đầu cơ. Hiện tượng người dân xếp hàng đi mua vàng không còn tái diễn.
Một trong những thay đổi lớn tại Nghị định 24 là Nhà nước độc quyền đối với hoạt động sản xuất vàng miếng. Quy định này khi mới ra đời đã vấp phải làn sóng phản ứng khá dữ dội từ dư luận, nhất là từ phía các DN. Thậm chí, có dư luận cho rằng: có hay không lợi ích nhóm khi NHNN độc quyền kinh doanh vàng và chọn SJC là thương hiệu vàng quốc gia?
Sau những quyết tâm, kiên định triển khai các chính sách theo đúng lộ trình tại Nghị định 24, trật tự thị trường vàng dần được thiết lập dưới sự cầm trịch của NHNN. Nhiều chuyên gia trong lĩnh vực ngoại hối, NH đánh giá cao vai trò là cơ quan thay mặt Chính phủ để quản lý, tổ chức hoạt động sản xuất vàng miếng của NHNN. Đây được xem là điểm mấu chốt góp phần mang lại những thành công đáng kể trên thị trường vàng cho đến nay.
TS. Lê Xuân Nghĩa cho rằng, với việc NHNN độc quyền quản lý thị trường vàng miếng, nhập khẩu vàng là một trong những biện pháp quan trọng phục hồi dự trữ ngoại tệ quốc gia sau khi suy giảm rất mạnh vào cuối năm 2011.
Đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân cũng đánh giá: việc tổ chức các phiên đấu thầu vàng, cùng với chủ trương chấm dứt huy động, cho vay vàng tại các TCTD của NHNN là giải pháp hết sức cần thiết trong lộ trình tổng thể chống “vàng hóa”, khi ngăn chặn hoàn toàn việc sử dụng vàng làm phương tiện thanh toán; trả vàng về đúng vị trí chỉ làm phương tiện cất trữ.
“Từ chỗ là nhân tố làm mưa, làm gió, gây giông bão trên thị trường tiền tệ, đến nay, vàng đã có “bến đỗ” bình yên. Chính sách quản lý thị trường vàng là một trong những điểm sáng nhất trong bức tranh tiền tệ 5 năm qua”, một vị chuyên gia khẳng định.
Kể từ giữa tháng 2/2016 đến nay, giá vàng trong nước ngang bằng, thậm chí thấp hơn giá vàng quốc tế. Điều đó cho thấy chính sách quản lý thị trường vàng vẫn đang đi đúng hướng và phát huy hiệu quả. |
Và ứng xử trong tương lai
Sự ổn định thị trường vàng trong 5 năm qua đã góp phần duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, ghìm cương tỷ giá, tăng dự trữ ngoại hối nhà nước... qua đó gia tăng lòng tin của người dân vào VND. Vàng không còn lấp lánh trong mắt của người dân Việt. Song, thời gian gần đây có ý kiến cho rằng, NHNN cần phải xây dựng cơ chế quản lý theo hướng đa dạng các sản phẩm, thương hiệu vàng…
Liệu thị trường vàng đã đến lúc cần một cơ chế mới? Một chuyên gia làm việc lâu năm trong lĩnh vực ngoại hối cho rằng, chỉ khi thị trường vàng, thị trường ngoại hối được kiểm soát và ổn định kinh tế vĩ mô thực sự vững chắc… thì mới có thể đề cập đến vấn đề này. Bởi đây là vấn đề hết sức nhạy cảm, cần phân tích đánh giá một cách toàn diện cả về hiện tại và hệ lụy chính sách thì mới có thể tính đến chuyện thả nổi thị trường vàng.
Thực tế, gần hai năm trở lại đây, tuy NHNN không cần phải có thêm chính sách can thiệp nào đối với thị trường này nhưng chênh lệch giữa giá vàng trong nước và giá vàng quốc tế ngày càng thu hẹp. Đặc biệt, kể từ giữa tháng 2/2016 đến nay, giá vàng trong nước ngang bằng, thậm chí thấp hơn giá vàng quốc tế. Điều đó cho thấy chính sách quản lý thị trường vàng vẫn đang đi đúng hướng và phát huy hiệu quả.
Theo vị chuyên gia kể trên, để quản lý một thị trường, nhất là một thị trường đặc thù như vàng cần phải hội tụ nhiều yếu tố. Thứ nhất là sự quyết tâm đồng lòng của hệ thống chính trị; Thứ hai, khuôn khổ pháp lý phải chặt chẽ; Thứ ba là kiên định, triển khai quyết liệt các chính sách nhưng đảm bảo hài hoà lợi ích, quyền lợi của các thành viên tham gia thị trường; Thứ tư, phải có nguồn lực dồi dào sẵn sàng can thiệp thị trường.