Nét mộc mạc của nghề gốm Gia Thuỷ
Không bóng bẩy, nhiều hoa văn hoạ tiết như gốm Bát Tràng hay Phù Lãng, gốm Gia Thuỷ (xã Gia Thuỷ, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình) mộc mạc, chân phương… nhưng vẫn mang hơi thở của hồn đất, hồn người.
Nét mộc mạc của gốm Gia Thủy |
Trò truyện về nghề làm gốm giữa hơi nóng hầm hập của gần chục lò gốm đang đỏ lửa, ông Trịnh Văn Dũng, Phó chủ nhiệm HTX gốm sứ Gia Thuỷ cho biết, nghề này có từ năm 60 của thế kỷ trước. Sản phẩm chủ yếu là các loại chum, vò, vại đựng nước. Theo thời gian, với biết bao thăng trầm, những người dân quê nơi đây vẫn giữ được nghề đến tận ngày nay.
Mỗi công đoạn đều được làm cẩn thận |
Để làm ra sản phẩm gốm Gia Thuỷ, mỗi công sản xuất đoạn đều rất cẩn thận. Đất nguyên liệu được lựa chọn mua về đem phơi khô, nghiền, ngâm nước và lọc sạn. Sau đó đất được seo cho dẻo và ủ trong một khoảng thời gian nhất định, trước khi chuyển sang cho các thợ nặn tạo hình sản phẩm.
Sản phẩm luôn được để khô tự nhiên |
Từ những khối đất vô tri, qua bàn tay của người thợ, từng đường nét, hình hài của gốm Gia Thuỷ dần hình thành. Có những loại chum vại dung tích lên đến 200 lít được các thợ gốm làm thành 2 nửa trên, dưới rồi đem ghép lại với lại với nhau. Tất cả đều được làm tỷ mỷ, chậm rãi đảm bảo sản phẩm tốt nhất có thể.Theo lời các thợ gốm, so với các dòng gốm sứ khác, gốm Gia Thuỷ là loại duy nhất hiện nay không tráng men mà để mộc rồi nung đủ 3 ngày 3 đêm. Khi đó, sản phẩm hoá sành, cứng như thép, dùng đựng nước, đựng rượu không bị thấm.
Mộc mạc, thô giáp nhưng gốm Gia Thủy luôn mang hơi thở của đất |
Sau khi tạo hình xong, các sản phẩm được để khô tự nhiên đến khi chuyển sang màu trắng bạc thì chuyển sang công đoạn tiếp theo. Phần lớn sản phẩm gốm Gia Thuỷ để mộc đem nung, một số được trang trí thêm hoa văn cho phù hợp với thị hiếu của khách hàng. Sau khi đủ độ khô cần thiết, các sản phẩm được đưa vào lò nung. Từ xưa tới nay, gốm Gia Thuỷ vẫn dùng củi để nung. Đây là khâu quan trọng quyết định sự thành bại của mỗi mẻ gốm, nên được các thợ lò túc trực từ khi vào lò cho đến khi ra lò. Giữa hơi nóng hầm hập của gần chục lò gốm đang đỏ lửa, mỗi cửa lò đều có người đứng canh và cho thêm củi vào.
Gốm được nung bằng củi theo phương pháp cổ truyền |
Nếu như trước đây, sản phẩm chủ yếu của gốm Gia Thuỷ là chum, vò, vại đựng nước phục vụ sinh hoạt, thì ngày nay đã có thêm nhiều sản phẩm mới như ấm chén, chậu cây cảnh. Ngoài ra, theo nhu cầu của khách hàng, lò gốm còn làm ra nhiều sản phẩm có tính chất trang trí nậm rượu, lọ hoa…Dù phải thay đổi để phù hợp với nhu cầu thị trường, nhưng các sản phẩm gốm Gia Thuỷ vẫn giữ nguyên được chất mộc mạc vốn có. Thoạt nhìn gốm Gia Thuỷ mộc mạc, thô ráp, nhưng ẩn chưa bên trong mỗi sản phẩm đều có những nét tinh tế riêng.
Dù thay đổi theo thị trường, gốm Gia Thủy vẫn giữ nguyên nét cổ truyền |
Hiện nay, HTX gốm sứ Gia Thuỷ đã chuyển đổi sang hoạt động theo mô hình cổ phần hoá. Mặc dù đang phải cạnh tranh gay gắt với sản phẩm gốm sứ khác, nhất là từ Trung Quốc, nhưng nhờ giữ được chất riêng, nên gốm Gia Thuỷ vẫn được khách hàng ưa chuộng. Với đầu ra ổn định, bình quân thu nhập đầu người của mỗi xã viên được trên 5 triệu đồng/tháng.Mộc mạc, thô ráp, nhưng vẫn mang hơi thở của đất của người là những cảm nhận sâu sắc về nghề và sản phẩm gốm sứ Gia Thuỷ. Giữa bùn, đất, hơi nóng, tro bụi, nhưng người thợ gốm, thợ lò vẫn chăm chú vào công việc để cho ra lò những sản phẩm gốm sứ tốt nhất. Với họ đó không chỉ là sinh kế, mà còn là tình yêu với nghề truyền thống của quê hương.