Ngân hàng - doanh nghiệp vào cuộc vì kinh tế xanh

	Thông tư số 39/2016/TT-NHNN: Điểm tựa cho TCTD
	Rút ngắn khoảng cách với khách hàng
	Vì một nền kinh tế xanh bền vững

Bước đi cần thiết

Để hỗ trợ triển khai Thông tư số 39/2016/TT-NHNN về hoạt động cho vay của TCTD, chi nhánh NH nước ngoài đối với khách hàng, NHNN phối hợp cùng Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) xây dựng bộ công cụ đánh giá rủi ro môi trường và xã hội (MTXH) trong 10 ngành kinh tế nhằm phục vụ cho công tác thẩm định và ra quyết định cấp tín dụng của các TCTD. Qua ghi nhận bước đầu về phản ứng của các NHTM (đối tượng trực tiếp sử dụng bộ công cụ) và DN (đối tượng gián tiếp chịu ảnh hưởng) về vấn đề này, các bên đều có những đón nhận tích cực.

Tăng cường quản lý rủi ro MTXH trong cấp tín dụng vì kinh tế xanh

Các NHTM ngày càng quan tâm hơn đến vấn đề phòng ngừa rủi ro MTXH khi cho vay các dự án. Như theo đại diện VietinBank, đối với dự án vay vốn nằm trong danh sách phải thực hiện đánh giá tác động môi trường, VietinBank sẽ yêu cầu khách hàng/dự án cung cấp các loại tài liệu như: Báo cáo đánh giá tác động môi trường hoặc kế hoạch bảo vệ môi trường và các văn bản phê duyệt của cơ quan có thẩm quyền; các giấy phép khai thác, sử dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên, các giấy phép hoạt động kinh doanh đối với các lĩnh vực đặc thù (nếu dự án thuộc diện phải có theo quy định của pháp luật); chứng chỉ ISO, chứng nhận tiết kiệm năng lượng; hồ sơ đền bù, giải phóng mặt bằng... Nhân viên VietinBank sẽ đến thăm trực tiếp cơ sở sản xuất để rà soát thẩm định yếu tố MTXH của khách hàng/dự án trong quá trình thẩm định hồ sơ vay vốn.

ViettinBank cũng giám sát chặt chẽ việc đáp ứng các điều kiện về MTXH của khách hàng trong thời gian triển khai dự án, bao gồm cả việc thực hiện các khuyến nghị của các cuộc kiểm tra/đánh giá MTXH do bên thứ ba tiến hành đối với hoạt động của khách hàng. Tất cả các điều kiện liên quan đến MTXH đều được đưa vào hợp đồng tín dụng, bao gồm quyền ngừng cấp tín dụng và thu hồi nợ trước hạn nếu khách hàng không thực hiện đúng các cam kết.

Tương tự, VPBank cũng tiến hành thẩm định tác động MTXH của dự án vay vốn theo các hình thức khác nhau căn cứ vào đặc thù và quy mô của từng dự án. Đối với các dự án có rủi ro MTXH cao, VPBank sẽ khảo sát thực địa tại khu vực dự án để thẩm định, và có thể phỏng vấn các bên liên quan bao gồm cả người lao động và cộng đồng dân cư xung quanh. Hiện NH này cũng đang từng bước xây dựng hướng dẫn chi tiết về giám sát việc tuân thủ pháp luật về MTXH sau vay.

Tuy nhiên, không phải NH nào cũng chú trọng đến việc thẩm định tác động MTXH và giám sát việc thực thi trong suốt quá trình trước và sau vay. Một số DN cho biết, khi đi giám sát khách hàng trong việc thực hiện các cam kết tuân thủ pháp luật nói chung và về MTXH nói riêng, cán bộ NH không yêu cầu DN phải xuất trình các giấy tờ như các báo cáo thanh tra về môi trường, báo cáo định kỳ về môi trường… Thực tế đó phần nào cho thấy sự chưa đồng bộ trong việc áp dụng các yêu cầu thẩm định và giám sát tuân thủ về rủi ro MTXH giữa các NH.

Đồng bộ, minh bạch và công bằng

Bà Đặng Thị Thu Hải, Trưởng phòng Tư vấn Pháp luật NH, Khối Pháp chế và Kiểm soát tuân thủ VPBank cho rằng: “Việc NHNN ban hành bộ công cụ đánh giá tác động MTXH là vô cùng cần thiết, giúp các NHTM có công cụ để triển khai việc đánh giá, thẩm định việc tuân thủ quy định về pháp luật môi trường theo tinh thần Thông tư 39. Bộ công cụ này đặc biệt hữu dụng đối với các NHTM có cam kết về việc tuân thủ chuẩn mực quản trị rủi ro MTXH với các định chế tài chính quốc tế”.

Chia sẻ quan điểm này, ông Lê Đức Thọ, Tổng giám đốc VietinBank nhận định: “Bộ công cụ đánh giá rủi ro MTXH do NHNN sắp ban hành là cơ sở và là công cụ hỗ trợ đắc lực giúp TCTD nói chung và cán bộ NH có thêm thông tin, căn cứ chuyên ngành trong công tác thẩm định các tác động đối với MTXH của các dự án/ phương án sản xuất kinh doanh (SXKD) của khách hàng một cách hiệu quả, qua đó vừa giúp đảm bảo mục tiêu đầu tư, kinh doanh và lợi nhuận nhưng vẫn chú trọng quan tâm đến phát triển MTXH xanh và bền vững”.

Về phía DN, nhiều ý kiến cho rằng, việc có một bộ tiêu chí thống nhất để các NH có cơ sở trong đánh giá và quản lý rủi ro MTXH là cần thiết. Bởi một DN có chiến lược phát triển bài bản, có tầm nhìn dài hạn hướng tới phát triển bền vững và kế hoạch SXKD tốt luôn cần có chiến lược quản trị rủi ro môi trường, chủ động tuân thủ tốt các quy định về MTXH, có những hành động tự nguyện để đáp ứng cao hơn cả các yêu cầu của luật pháp.

“DN làm tốt cả những việc nằm ngoài hoạt động SXKD thể hiện họ là một tổ chức vững mạnh, chuyên nghiệp. Những rủi ro khi cấp tín dụng cho những tổ chức như vậy chắc chắn sẽ thấp hơn nhiều khi so với khi chỉ xem xét kế hoạch SXKD. Ngoài ra, động thái này cũng thể hiện sự khuyến khích và hỗ trợ thiết thực từ khối NH cho các DN SXKD chân chính, phần nào ngăn ngừa ngay từ đầu đối với những rủi ro vi phạm về lĩnh vực MTXH của DN. Thực hiện được việc này cũng giúp các NH nâng cao uy tín nhờ những hành động trách nhiệm, phù hợp với xu hướng hiện nay” - ông Nguyễn Trung Anh - Giám đốc Nghiên cứu và Phát triển CTCP Tập đoàn PAN (The PAN Group) nhận định.

Ông Nguyễn Trung Anh cho biết thêm, xu thế phát triển bền vững, bảo vệ môi trường và thực hiện tốt trách nhiệm xã hội cũng được nhiều nhà đầu tư, tổ chức quốc tế rất quan tâm khi xem xét hợp tác với các DN Việt. “Tập đoàn PAN ủng hộ việc ban hành bộ công cụ này bởi đây cũng là biện pháp thúc đẩy bảo vệ môi trường, thực hiện trách nhiệm xã hội thiết thực và hiệu quả, góp phần vào những biện pháp đang triển khai hiện nay” - vị này khẳng định.

Tuy nhiên ông Trung Anh cho rằng, trước mắt DN sẽ phát sinh nhiều chi phí và cần làm nhiều việc hơn khi triển khai các dự án theo bộ công cụ này. Nên một trong những yêu cầu quan trọng là việc thực hiện các tiêu chí đó cần đảm bảo nhanh, gọn để không làm phát sinh thêm thời gian - ảnh hưởng đến việc nắm bắt cơ hội triển khai dự án của DN. Các NH cần thực hiện nghiêm ngặt các tiêu chí đề ra trong việc đánh giá tín dụng và giải ngân để DN ngày càng nghiêm túc hơn.

Nếu không được thực hiện nghiêm có thể phát sinh ra các tiêu cực trong quá trình thẩm duyệt cũng như có thể tạo ra môi trường không công bằng giữa những DN chấp hành tốt và DN không. Hơn nữa, việc kết nối cả khối NH cùng thực hiện để tạo thông lệ cũng như gây sức ép cho DN phải nghiêm túc thực hiện cũng là vấn đề cần đặt ra.

Đại diện các NH thì cho rằng, chính sách MTXH nói chung cũng như sổ tay này nói riêng triển khai tới các TCTD cần được thực hiện đồng bộ thống nhất và các TCTD phải chịu sự giám sát của NHNN trong tuân thủ chính sách chung, nhằm nâng cao hiệu quả trong quản lý thực thi chính sách, tránh sự cạnh tranh không lành mạnh giữa các TCTD.

Đồng thời, việc đảm bảo tính nhất quán, đồng bộ trong thực hiện cũng là vấn đề được đại diện các NHTM nhấn mạnh. Bởi việc bảo vệ MTXH là trách nhiệm và cũng là quyền lợi chung của tất cả các chủ thể, cá nhân có liên quan.

“Các cơ quan chức năng cần cung cấp thông tin đầy đủ, toàn diện cho tất cả các bên liên quan đến dự án, trong đó có các TCTD. Đối với các dự án được xếp loại rủi ro tác động lớn đến MTXH thì cần xây dựng cơ chế, chế tài giám sát riêng biệt; xây dựng cơ chế chuyên gia, chuyên viên MTXH chuyên trách tại các đơn vị để sẵn sàng cung cấp và chia sẻ, giải thích thông tin hỗ trợ các vướng mắc về MTXH đối với các đơn vị liên quan” - ông Lê Đức Thọ, Tổng Giám đốc VietinBank đề xuất.