Phát triển bền vững sâm Ngọc Linh
Sâm Ngọc Linh phân bố ở khu vực đồi núi Quảng Nam - Kon Tum được xác định là một trong những “sản vật” quốc gia. Cây sâm Ngọc Linh (sâm Việt Nam) được sử dụng từ lâu trong dân gian như một vị thuốc. Theo các chuyên gia, sâm Ngọc Linh có nhiều tổ hợp saponin. Trong đó, 26 hợp chất có cấu trúc thường thấy ở sâm Triều Tiên, sâm Mỹ, sâm Nhật Bản và 26 saponin pammaran có cấu trúc mới không bắt gặp tại các loại sâm khác trên thế giới.
Cần xây dựng chiến lược phát triển bền vững đối với sâm Ngọc Linh, để gia tăng giá trị kinh tế |
Những kết quả nghiên cứu dược lý thực nghiệm sâm Ngọc Linh chứng minh tác dụng chống stress và trầm cảm, kích thích hệ miễn dịch, chống ôxy hóa, lão hóa, phòng, chống ung thư, bảo vệ tế bào gan... Nghiên cứu dược lý lâm sàng của sâm Ngọc Linh cho kết quả tốt… Xác định đây là loài thực vật có giá trị kinh tế cao, Chính phủ, các bộ, ngành, chính quyền các địa phương quan tâm, đầu tư.
Tuy nhiên, việc bảo tồn, phát triển cây sâm Ngọc Linh chưa tương xứng với tiềm năng và thế mạnh của nó. Có một bất cập tại khu vực này, khiến việc bảo tồn là thực vật quý này gặp nhiều khó khăn. Đó là, mặc dù sinh sống tại khu vực các có loại Sâm Ngọc Linh có giá trị kinh tế cao, thế nhưng người đồng bào thiểu số tại đây rất nghèo, có khoảng cách lớn với khu vực miền xuôi…
Trước thực tế này, Ủy ban Dân tộc phối hợp với UBND tỉnh Quảng Nam, Cơ quan thường trú Liên hợp quốc, Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam và các đối tác phát triển vừa tổ chức diễn đàn phát triển dân tộc thiểu số năm 2018 với chủ đề Sâm Ngọc Linh - Tiếp cận chuỗi giá trị trong phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Theo báo cáo về Giảm nghèo và Thịnh vượng chung ở Việt Nam được công bố bởi WB, đồng bào dân tộc thiểu số vẫn còn tụt hậu, điển hình như tỷ lệ chậm lớn ở nhóm đồng bào dân tộc thiểu số 31% cao gấp 2 lần so với đồng bào đa số; tỷ lệ nghèo dân tộc thiểu số hiện chiếm 73% tổng nghèo cả nước…
Do đó, để thu hẹp khoảng cách, trong giai đoạn tới cần có chính sách, chương trình, định hướng tiếp cận mới. Trong đó, hướng tiếp cận sản xuất theo chuỗi giá trị, tập trung vào sản phẩm của đồng bào dân tộc thiểu số. Đặc biệt, nhóm các sản phẩm lâm sản ngoài gỗ. Đối với cây sâm Ngọc Linh, lâm sản ngoài gỗ có giá trị kinh tế rất cao. Ngày 12/9/2015 Chính phủ phê duyệt đề án “Bảo tồn và phát triển cây sâm Ngọc Linh - sâm Việt Nam” đến năm 2030, với tổng mức đầu tư lên đến trên 9.000 tỷ đồng. Tháng 6/2017, sâm Ngọc Linh chính thức được công nhận sản phẩm quốc gia.
Thực tế, giá trị và hiệu quả kinh tế của cây sâm Ngọc Linh trong giảm nghèo tại Quảng Nam là rất tích cực. Cây sâm Ngọc Linh được nhân trồng ra 7 xã vùng Nam Trà My với số hộ trồng sâm lên tới 1.500 hộ, đăng ký hơn 2.500ha dịch vụ môi trường rừng trồng sâm. Hiện có 6 DN, một tập đoàn (TH - True Milk) đăng ký trồng sâm tại Nam Trà My, với tổng diện tích gần 300ha...
Tuy nhiên, theo ông Hồ Quang Bửu - Chủ tịch UBND huyện Nam Trà My (Quảng Nam), khó khăn trong phát triển vùng nguyên liệu sâm hiện nay là khâu giống khi chưa có một cơ quan sản xuất giống chuẩn để cung cấp cho người dân và DN. Có gần 100 sản phẩm chế biến từ sâm nhưng chủ yếu thực phẩm chức năng, còn mỹ phẩm và dược phẩm thì chưa có.
Ông Bửu nhận định, dù sâm Ngọc Linh nổi tiếng, song chưa có nền công nghiệp chế biến sâu như các nước, mà muốn có công nghiệp sâm thì phải có nguồn nguyên liệu ổn định, bền vững. Vậy nên, Chính phủ cần có dự án quốc gia về di thực sâm Ngọc Linh ra các vùng có độ cao hơn 2.000m so với mực nước biển. Nên đưa cây sâm vào gói tín dụng 1.000 tỷ đồng hỗ trợ DN vay vốn phát triển nông nghiệp công nghệ cao. Cạnh đó, Chính phủ cũng cần ban hành các cơ chế hỗ trợ thuế, đất trồng sâm, xúc tiến để nhiều ngành, nhiều DN cùng vào phát triển vùng sâm.
Trước thực tế đó, tại diễn đàn lần này, giải pháp đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong việc bảo tồn nguồn gen quý, nhân giống, phát triển vùng nguyên liệu bền vững được các nhà quản lý, nhà khoa học tập trung thảo luận.
Đồng thời, chính quyền tỉnh Quảng Nam đề xuất Bộ Khoa học và Công nghệ và Chính phủ tiếp tục nghiên cứu đưa công nghệ nhân giống in vitro (phương pháp nghiên cứu đối với các vi sinh vật, tế bào, hoặc các phân tử sinh học trong điều kiện trái ngược với bối cảnh sinh học bình thường) đối với cây sâm Ngọc Linh. Đồng thời, thống nhất nghiên cứu chung cho tỉnh Quảng Nam và Kon Tum về nhiệm vụ bảo tồn gen; đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý Ngọc Linh ra toàn quốc.
Cùng đó, khâu định hướng phát triển kỹ thuật trồng trọt chuẩn, quản lý dịch hại và thu hoạch, sơ chế, đầu tư nghiên cứu khoa học, bảo tồn nguồn gen, cần tăng cường sự hợp tác giữa nhà khoa học - nhà quản lý - nhà DN và người dân trong phát triển cây sâm hết sức quan trọng trong việc tạo chuỗi giá trị.
Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình: Chính phủ đặc biệt quan tâm chỉ đạo thực hiện đồng bộ các chương trình hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số. Việc diễn đàn lựa chọn chủ đề "Sâm Ngọc Linh - Tiếp cận chuỗi giá trị trong phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số" thể hiện quan điểm nhất quán của Chính phủ trong nỗ lực thu hẹp khoảng cách phát triển giữa miền núi và miền xuôi, phát triển bền vững vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Do đó, Quảng Nam và Kon Tum cần chú trọng phát triển chuỗi giá trị vùng đồng bào dân tộc thiểu số, phát triển các chuỗi giá trị lâm sản ngoài gỗ. Trong đó, nòng cốt là việc phát triển chiến lược sâm Ngọc Linh. Việc nghiên cứu hướng đi thực và phát triển cây sâm Ngọc Linh ra vùng có khí hậu, thổ nhưỡng tương đồng, thực hiện chiến lược phát triển sâm, xây dựng cây sâm Ngọc Linh cho xứng tầm với sản phẩm quốc gia là nhiệm vụ trọng tâm. |