Phòng chống rửa tiền: Chặng đường dài phía trước

Hiện Việt Nam vẫn là nền kinh tế sử dụng nhiều tiền mặt, trong khi hoạt động thương mại và đầu tư ngày càng tăng. Theo bà, đây có phải là một trong những nguyên nhân chính khiến Việt Nam trở thành là một trong những điểm đến tiềm năng nhất đối với tội phạm rửa tiền?

Có thể nói là như vậy. Với bất kỳ nền kinh tế còn dựa vào sử dụng tiền mặt nhiều thì đều là "đích ngắm" của các hoạt động tội phạm rửa tiền.

Các NHTM đã phát hiện nhiều trường hợp nghi ngờ rửa tiền. (Ảnh: MH)

Vậy đâu là lĩnh vực dễ dẫn đến rủi ro rửa tiền nhất tại thị trường Việt Nam và thực tế đã có những hoạt động gì để hạn chế rủi ro đó?

Theo kinh nghiệm của chúng tôi, hoạt động rửa tiền có thể xảy ra trong rất nhiều lĩnh vực, nhưng lớn nhất là lĩnh vực kinh doanh bất động sản (BĐS) và đầu tư xây dựng. Trong lĩnh vực BĐS, pháp luật của Việt Nam chưa truy cứu được nguồn gốc và kiểm soát được nguồn tiền vào BĐS. Chính vì vậy trong Dự án: "Tăng cường năng lực của các cơ quan pháp luật và thực thi pháp luật trong công tác PCRT tại Việt Nam" (VNM/S65 hay S65) kéo dài 5 năm qua, chúng tôi đã tổ chức nhiều khóa đào tạo, trong đó có bồi dưỡng đào tạo về ngành nghề kinh doanh BĐS. Cùng với đó, vào tháng 9/2011, Bộ Xây dựng đã ban hành Thông tư 12/2011/TT-BXD về PCRT trong hoạt động kinh doanh BĐS!

Một tác động tiêu cực khác của rửa tiền là có thể dẫn đến sự méo mó về ngoại thương (với nhập khẩu các mặt hàng xa xỉ tăng mạnh nhờ tiền đã được rửa) và lưu chuyển vốn (chảy máu vốn ra nước ngoài - capital flow). Nhìn nhận của bà về vấn đề này như thế nào?

Đúng vậy. Rửa tiền có thể gây ra những hậu quả cả trong ngắn hạn và dài hạn. Có thể thấy tiền sau khi được "rửa" sẽ đi vào thị trường hợp pháp và được sử dụng "bình đẳng" như những đồng tiền bình thường khác trong các dịch vụ và hàng hóa khác nhau. Nhìn dài hạn, khi nền kinh tế Việt Nam đã ở nhóm nước có thu nhập trung bình với kinh tế tăng trưởng nhanh trong nhiều năm qua cũng đòi hỏi phải có cơ chế PCRT tốt hơn để bảo vệ thị trường hợp pháp, đồng thời tạo ra môi trường đầu tư "sạch" và tích cực hơn. Đây cũng là điều mà các đối tác phát triển mong muốn ở Việt Nam.

Bà đánh giá thế nào về công tác PCRT của Việt Nam thời gian qua?

Tại Việt Nam, chúng tôi ghi nhận trong vòng 5 năm qua đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trong lĩnh vực này. Bộ luật Hình sự đã được sửa đổi nhằm Hình sự hoá tội rửa tiền và tội tài trợ cho khủng bố. Nhiều thông tư liên tịch về PCRT cũng đã được ban hành nhằm hướng dẫn các cơ quan thực thi... Tuy nhiên, vẫn còn nhiều công việc phải làm để đáp ứng được các mục tiêu đề ra cũng như tăng cường sự phối hợp giữa các bộ, ngành trong công tác PCRT. Nhất là khi Việt Nam đã trở thành nước thu nhập trung bình thì cũng có nhiều thách thức khác nổi lên. Do đó, tất yếu Chính phủ cần áp dụng một thể chế PCRT toàn diện hơn cũng như sẽ phải nỗ lực hơn trong vấn đề chống tham nhũng. Thế nên chúng tôi tin rằng còn một con đường dài phía trước và trong tiến trình ấy, chúng tôi vẫn luôn sẵn sàng đồng hành cùng Chính phủ Việt Nam trong lĩnh vực này.

Vậy khó khăn nhất của công tác PCRT tại Việt Nam là ở khâu nào?

Từ kinh nghiệm của chúng tôi trong thực hiện chương trình PCRT thì một trong những khâu khó khăn là sự phối kết hợp giữa các cơ quan pháp luật, thực thi pháp luật và ngân hàng trong vấn đề này. Một vấn đề nữa là khi đã có luật thì công tác hướng dẫn thực thi cụ thể tới các bộ, ngành liên quan cũng cần được tăng cường hơn. Bên cạnh đó, sự tham gia của dân chúng vào quá trình này cũng cần được thúc đẩy. Khi người dân tham gia vào vấn đề này nhiều hơn thì các nỗ lực trong công tác PCRT chắc chắn sẽ mang lại kết quả tích cực hơn.

Theo bà trong gian tới, công tác PCRT nên tập trung cho những ưu tiên nào?

Chính phủ cần đặc biệt lưu ý đến các khuyến nghị của Lực lượng Đặc nhiệm Tài chính (FATF) về chống rửa tiền. Chúng tôi cũng tin tưởng thời gian tới sẽ có chiến lược và kế hoạch hành động cụ thể trong công tác PCRT cùng với đó là sự phối hợp hiệu quả giữa các bộ, ngành của Việt Nam trong công tác này.

Kỳ họp thứ ba Quốc hội khóa XIII tới sẽ thông qua luật PCRT. Theo bà luật này khi có hiệu lực sẽ tác động thế nào đối với hoạt động PCRT?

Chúng tôi sẽ rất vui mừng khi Dự thảo Luật PCRT được thông qua trong kỳ họp Quốc hội sắp tới. Đây là công cụ pháp lý cao nhất và chính thống giúp cho công tác PCRT của Việt Nam hiệu quả hơn.

Xin cảm ơn bà!

Đỗ Lê thực hiện